هر چند یک مقام قضایی جمهوری اسلامی از آزادی ۱۹ تن از بازداشتشدگان در مراسم یادبود خسرو علیکردی، وکیل جانباخته، در مشهد خبر داد، اما دهها تن دیگر همچنان در بازداشت به سر میبرند و وضعیت آنها در هالهای از ابهام است.
حسن همتیفر، دادستان عمومی و انقلاب مشهد، چهارشنبه سوم دی گفت این ۱۹ نفر «سوءسابقه کیفری نداشتند و صرفا تحت تاثیر هیجانات در این حوادث حضور یافته بودند».
او افزود پرونده سایر بازداشتشدگان در مرحله «تکمیل تحقیقات» قرار دارد و دستگاه قضایی جمهوری اسلامی با «لیدرها و افرادی که ساماندهی این اقدامات را بر عهده داشتند»، طبق «قانون» برخورد خواهد کرد.
دادستان مشهد در عین حال به تعداد دقیق افرادی که همچنان در بازداشت هستند، اشارهای نکرد. او پیشتر شمار دستگیرشدگان را ۳۹ تن اعلام کرده بود.
گزارش نهادهای حقوق بشری حاکی از آن است که نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی در جریان مراسم یادبود علیکردی که ۲۱ آذر در مشهد برگزار شد، بیش از ۵۰ شهروند و فعال مدنی، از جمله نرگس محمدی، برنده جایزه نوبل صلح، را دستگیر کردند.
جان نرگس محمدی و سایر بازداشتشدگان در معرض خطر است
«بنیاد نرگس»، وابسته به نرگس محمدی، سوم دی با انتشار بیانیهای هشدار داد جان این فعال حقوق بشر و سایر بازداشتشدگان مراسم علیکردی در معرض خطر جدی قرار دارد.
بر اساس این بیانیه، تنها تماس محمدی پس از دستگیری به ۲۳ آذر برمیگردد و «قطع کامل ارتباط» از آن زمان، با توجه به «وضعیت پزشکی جدی و مستند» این فعال حقوق بشر «بهشدت نگرانکننده» است.
در ادامه این بیانیه آمده است: «طبق شنیدهها، ارتباط خانوادهها با عزیزان زندانیشان بهطور کامل قطع شده و بسیاری از بازداشتشدگان هیچگونه امکان تماس با جهان بیرون از زندان ندارند. همچنین بسیاری تحت بازجوییهای شدید و در سلولهای انفرادی نگهداری میشوند.»
بنیاد نرگس هشدار داد اعمال «شکنجه سفید» و ادامه حبس در سلولهای انفرادی، جان محمدی و دیگر بازداشتشدگان را به خطر جدی انداخته است.
این بنیاد از جامعه بینالمللی، سازمانهای حقوق بشری، دولتها و جامعه مدنی خواست بیدرنگ خواستار آزادی تمامی دستگیرشدگان مراسم یابود علیکردی در مشهد شوند.
ادامه فشارها بر خانواده علیکردی
در روزهای اخیر، فشارها بر خانواده این وکیل جانباخته همچنان ادامه یافته است و جواد علیکردی، برادر او نیز در بازداشت به سر میبرد.
سازمان حقوق بشری ههنگاو اول دی گزارش داد بهروز علیکردی، پسرخاله علیکردی، در محل کارش در مشهد بهدست نیروهای وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی بازداشت و به سلول انفرادی منتقل شد.
نیروهای امنیتی ۲۷ آبان نیز احمد و مختار کلمیشی، دو پسر دایی این وکیل جانباخته را بر سر مزار او در سبزوار بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل کردند.
وزارت خارجه آمریکا دوم دی در بیانیهای بازداشت خودسرانه شماری از اعضای خانواده علیکردی را بهشدت محکوم کرد.
دفاع دادستان مشهد از اقدامات سرکوبگرانه حکومت
دادستان مشهد در ادامه اظهارات خود گفت در دو مراسم تشییع پیکر و هفتم علیکردی در سبزوار اقدامات «هنجارشکنانه» مشاهده شد، اما رویکرد دستگاه قضایی جمهوری اسلامی به این رویدادها «مدارا» بود.
همتیفر افزود با این حال، در مراسم یادبود او در مشهد «نظم عمومی مختل شد و شعارهایی سر داده شد و حتی ارتباط با شبکههای خارجی برقرار گردید .... شعارها تندتر شد و قصد کشاندن تجمعات به خیابان وجود داشت».
او با دفاع از رویکرد سرکوبگرانه جمهوری اسلامی در برابر اعتراضات مردمی گفت: «در هیچ جای دنیا اقدام علیه اصل نظام و حاکمیت، بدون واکنش باقی نمیماند.»
همتیفر همچنین با تکرار روایت پیشین حکومت، مرگ علیکردی را به «سکته قلبی» نسبت داد.
پیکر این وکیل دادگستری ۱۵ آذر در دفتر کارش پیدا شد و از آن زمان، شماری از شهروندان، وکلا و فعالان سیاسی و مدنی، مرگ او را «قتل حکومتی» خواندهاند.
در پی ادامه بازداشت دهها تن از شرکتکنندگان در مراسم علیکردی، بیش از هزار فعال سیاسی، مدنی، اجتماعی و فرهنگی، ۲۹ آذر با انتشار بیانیهای مشترک، این اقدام جمهوری اسلامی را محکوم کردند و خواستار آزادی فوری تمامی بازداشتشدگان شدند.
در این بیانیه آمده است: «حضور گسترده شهروندان از نقاط مختلف کشور در مراسم یادبود خسرو علیکردی، نشانهای روشن از همبستگی اجتماعی و احترام عمیق مردمی است که رنج دیگران را رنج خود میدانند و در برابر بیعدالتی سکوت نمیکنند.»
اسلامی چهارشنبه سوم دی به سخنان اخیر گروسی درباره عدم دسترسی آژانس به سایتهای نطنز، فردو و اصفهان واکنش نشان داد و گفت: «اگر برای [بازرسی از] تاسیسات حملهشده پروتکلی وجود دارد، ایشان اعلام کند. چنین چیزی در پادمان پیشبینی نشده است.»
او افزود شیوه بازرسی آژانس از سایتهایی که در جریان جنگ ۱۲ روزه هدف قرار گرفتند، «باید تعریف شود».
در روزهای اخیر، گمانهزنیها درباره سرنوشت برنامه هستهای جمهوری اسلامی و واکنش احتمالی آمریکا، اسرائیل و تروئیکای اروپایی به آن بالا گرفته است.
دوم دی، نشست شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی پرونده هستهای جمهوری اسلامی، با تقابل دوباره نماینده دولت آمریکا با سفیر حکومت ایران به پایان رسید. در واکنش به اظهارات امیر سعید ایروانی، مورگان اورتگاس تاکید کرد: «غنیسازی اورانیوم به هیچ ترتیبی در داخل ایران قابل قبول نیست.»
گروسی اول دی در مصاحبه با خبرگزاری ریانووستی روسیه اعلام کرد آژانس بینالمللی انرژی اتمی باور دارد بخش عمده ذخایر اورانیوم با غنای بالای جمهوری اسلامی همچنان در داخل ایران باقی مانده است.
او ۲۴ آذر نیز گفته بود فعالیتهای آژانس در ایران بسیار محدود است و بازرسان این نهاد باید به تاسیسات هستهای کلیدی نطنز، فردو و اصفهان دسترسی داشته باشند.
در ماههای اخیر و بهویژه پس از جنگ ۱۲ روزه، شماری از مقامهای جمهوری اسلامی بهشدت از گروسی انتقاد کردهاند؛ برخی او را «عامل موساد» نامیدند و حتی روزنامه کیهان، رسانه زیر نظر نماینده علی خامنهای، خواستار اعدام او به اتهام «جاسوسی» برای اسرائیل شد.
گروسی ۲۲ آذر تهدیدهای مقامهای جمهوری اسلامی علیه خود را «بسیار آسیبزا» توصیف کرد و گفت: «متاسفانه همچنان تحت حفاظت امنیتی قرار دارم، زیرا کارشناسان این حوزه این تهدیدها را واقعی و معتبر میدانند.»
اسلامی: اگر تاسیسات نابود شده، بازرسی برای چیست؟
رییس سازمان انرژی اتمی در ادامه با تکرار مواضع پیشین حکومت ایران، بر ممانعت از بازرسیهای آژانس در مقطع کنونی تاکید کرد.
اسلامی گفت: «از تاسیساتی که به قول خودشان نابود شده، چه بازدیدی میخواهند بکنند؟»
دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، تاکنون بارها اعلام کرده در پی حملات ایالات متحده به سایتهای نطنز، فردو و اصفهان در جریان جنگ ۱۲ روزه، برنامه هستهای جمهوری اسلامی نابود شده است.
با این حال، برخی ناظران معتقدند هر چند این حملات خسارتهای جدی بر جای گذاشت، اما نتوانست برنامه هستهای تهران را منهدم کند.
موسسه علوم و امنیت بینالملل ۲۷ آذر با استناد به تصاویر ماهوارهای گزارش داد جمهوری اسلامی میکوشد بقایای سایت نطنز را از دید ناظران پنهان کند.
در روزهای اخیر، برخی گزارشها از احتمال حمله مجدد اسرائیل به ایران حکایت دارند.
انبیسینیوز ۲۹ آذر گزارش داد مقامهای اسرائیلی بر این باورند که جمهوری اسلامی در حال گسترش برنامه موشکهای بالستیک خود است و به همین دلیل، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در دیدار آتی خود با رییسجمهوری آمریکا، گزینههایی را برای پیوستن واشینگتن به اسرائیل در حمله احتمالی به ایران ارائه خواهد داد.
لیندسی گراهام، سناتور برجسته جمهوریخواه، ۳۰ آذر در جریان سفر به اسرائیل گفت اگر مشخص شود جمهوری اسلامی در حال ازسرگیری غنیسازی هستهای و افزایش ساخت موشکهای بالستیک برای تهدید اسرائیل و حتی اروپا است، باید پیش از تحقق این اقدامات به ایران حمله کرد.
روزنامه اعتماد چهارشنبه سوم دی در گزارشی با عنوان «کولبری که به خاطر یک لقمه نان تیر خورد»، نوشت تیراندازی ماموران، انفجار مینهای جنگی، سرمازدگی و مرگ تدریجی، از جمله خطرهایی است که بسیاری از کولبران را تهدید میکند.
کولبران همچنین با خطر حمله حیوانات وحشی، از جمله گرگ، مواجهاند و در برخی موارد ناچار به رها کردن بار و پناه گرفتن در ارتفاعات یا بالای درخت میشوند.
سرمای شدید، بارندگی و کولاک در فصل پاییز و زمستان نیز خطر سرمازدگی و مرگ را افزایش میدهد.
کولبران اغلب لوازم خانگی مانند جاروبرقی، مخلوطکن و وسایل برقی را از بازارچههای غیررسمی عراق خریداری کرده و شبانه از مسیرهای کوهستانی به داخل ایران منتقل میکنند.
بر اساس گزارش اعتماد، رحمان، کولبر ۲۸ ساله اهل بانه که دو-سه سال پیش با شلیک نیروهای مرزبانی از ناحیه شانه مجروح شد، بهدلیل نایستادن در برابر دستور ایست، از پشت مورد اصابت گلوله قرار گرفته است.
سال ۱۴۰۳، در مناطق مرزی و مسیرهای بینجادهای استانهای آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه، دستکم ۵۲ کولبر کشته و ۱۳۱ تن دیگر مجروح شدند.
از مجموع ۱۸۳ کولبری که در سال ۱۴۰۳ کشته یا مجروح شدند، ۱۴۳ نفر، معادل ۷۸ درصد، هدف تیراندازی مستقیم نیروهای نظامی جمهوری اسلامی قرار گرفتند.
از میان کولبران کشته یا زخمیشده در سال گذشته، ۹۶ نفر معادل ۵۳ درصد، در استان کردستان، ۵۷ نفر معادل ۳۱ درصد در استان کرمانشاه، ۲۴ نفر معادل ۱۳ درصد در استان آذربایجان غربی و شش کولبر و کاسبکار معادل سه درصد در مرزها و مسیرهای بینجادهای دیگر استانها، آسیب دیدند.
در گزارش اعتماد آمده است قانون ساماندهی مطالبات مرزی با هدف به رسمیت شناختن کولبری و پرداخت حقوق ثابت به مرزنشینان تصویب شده اما به گفته کولبران، هنوز اجرایی نشده و وضعیت معیشتی آنها تغییری نکرده است.
همچنین «سهمیه مجاز حمل کالا» هم پاسخگوی هزینههای زندگی این افراد نیست و در صورت حمل بار بیشتر، همچنان با خطر توقیف کالا یا تیراندازی روبهرو میشوند.
برآوردها نشان میدهند بین ۸۰ تا ۱۷۰ هزار نفر از مرزنشینان در استانهای کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی به کولبری وابستهاند.
گزارشها همچنین حاکی از حضور زنان و نوجوانان در میان کولبران است. پدیدهای که کارشناسان آن را نتیجه فقر، بیکاری و نبود سرمایهگذاری در مناطق مرزی میدانند.
علی نصیری، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، چهارشنبه سوم دی در گفتوگو با خبرگزاری ایسنا، زلزله را «مهمترین و مخربترین تهدید پیش روی تهران» توصیف کرد و گفت زلزله برای پایتخت حتی از جنگ هم ویرانگرتر خواهد بود، چرا که در صورت وقوع زلزلهای شدید، ابعاد تلفات انسانی آن میتواند از مجموع قربانیان جنگها و حوادث بزرگ گذشته، فراتر رود.
نصیری با رد شایعات مربوط به «ایجاد زلزله به دست بشر» تاکید کرد زلزلههای بزرگ به هیچ عنوان منشا انسانی ندارند و ادعاها درباره ایجاد زلزله با آزمایشهای نظامی یا اتمی، فاقد پشتوانه علمی است.
او افزود چنین روایتهایی تنها باعث انحراف افکار عمومی از ضرورت اصلی یعنی پیشگیری و آمادگی میشود.
رسانهها در ایران ۲۲ آذر به نقل از مقامات امداد تهران از فرونشست زمین در شهرک ولیعصر، واقع در جنوب پایتخت، خبر دادند و علت آن را «برداشت شن و ماسه و قنوات خشک» اعلام کردند.
جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتشنشانی تهران، گفت که این فرونشست به وسعت حدود ۱۰ متر و عمق حدود یکونیم متر رخ داد و سه دستگاه خودرو در آن گرفتار شدند و امکان خارج شدن نداشتند.
علی بیتاللهی، مدیر بخش زلزله و مخاطرات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نیز به این خبرگزاری گفت این فرونشست بامداد جمعه ۲۱ آذر همزمان با آغاز بارشها در تهران روی داد و از نوع «فرونشست ناگهانی» (فروریزش زمین) بود.
ویرانی بیمارستان، فروریختن امید
رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران با اشاره به وضعیت بیمارستانها گفت فرو ریختن یک بیمارستان فقط تخریب یک ساختمان نیست، بلکه «فرو ریختن امید مردم» است.
به گفته او، بیمارستانها نماد امنیت روانی شهروندان هستند و آسیب دیدنشان در بحران، علاوه بر تخریب سازه، به نابودی سرمایههای انسانی شامل کادر درمان و بیماران منجر میشود.
مهدی زارع، استاد پژوهشکده بینالمللی زلزلهشناسی، ۱۴ آذر به خبرآنلاین گفت: «پمپاژ بیرویه آبهای زیرزمینی در دشتهای تهران و ری و نواحی اطراف پدیده فرونشست زمین ناشی از آن، بر تحریک گسلهای فعال منطقه اثرگذار است.»
زارع تاکید کرد: «استخراج بیش از حد آب زیرزمینی، بهویژه در دشتهای آبرفتی، منجر به فشرده شدن لایههای خاک و رسوب و در نهایت فرونشست زمین میشود.»
پیشگیری مقرون به صرفهتر است
نصیری با تاکید بر تقدم پیشگیری به واکنش پس از حادثه گفت در بسیاری از موارد، هزینه مقاومسازی یا حتی نوسازی کامل ساختمانها کمتر از زنجیره هزینههایی است که پس از بحران تحمیل میشود؛ از جمعآوری آوار و اسکان اضطراری گرفته تا اسکان موقت و بازسازی چندساله.
او با اشاره به این که جان انسانها قابل قیمتگذاری نیست، گفت: «تجربه نشان داده که پیشگیری هم از نظر انسانی و هم اقتصادی، مقرون به صرفهتر است.»
نصیری تاکید کرد بودجه عمومی و درآمدهای نفتی دیگر توان تحمل بار سنگین ایمنسازی گسترده را ندارند و مدیریت شهری ناگزیر است به سمت روشهای مدرن، پایدار و مولدساز حرکت کند.
کامران عبدولی، معاون پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتشنشانی، ۱۰ آبان گفت در شهر تهران ۸۰ هزار ساختمان ناایمن شناسایی شده است.
او تاکید کرد نتایج پایش نظام بازرسی سازمان آتشنشانی نشان میدهد از این تعداد ۳ هزار مورد کم خطر، ۵۰ هزار مورد میانخطر و حدود ۲۷ هزار مورد، ساختمانهای پر خطرند.
پیشتر و در اوایل مهر، معاون سازمان نوسازی شهر تهران گفت که وام نوسازی بافت فرسوده در تهران از حدود ۳ سال پیش، پرداخت نشده است.
تهران در میان چند گسل فعال از جمله گسل شمال تهران با قابلیت زلزلهای به بزرگی ۷.۲ و گسلهای جنوبی ری و کهریزک با توان زلزله ۶.۷ قرار دارد. موقعیتی که نگرانیها را از خسارات گسترده احتمالی زلزله در تهران، چند برابر کرده است.
شرکت کنترل کیفیت هوای تهران چهارشنبه سوم دی اعلام کرد شاخص لحظهای کیفیت هوا به ۱۴۹ رسیده است؛ رقمی که نشان میدهد هوای پایتخت در آستانه خروج از وضعیت نارنجی قرار دارد و با اندکی افزایش آلودگی، وارد وضعیت قرمز و ناسالم برای همه گروهها میشود.
اداره کل هواشناسی تهران نیز از تداوم آلودگی هوا در این استان خبر داد.
به گزارش ایرنا، خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی، شاخص کیفیت هوای پایتخت دوم آبان نیز به عدد ۱۵۷ رسیده بود و تهران در وضعیت قرمز قرار داشت.
شاخص کیفیت هوا با اعداد مختلف سنجیده میشود؛ بازه صفر تا ۵۰ هوای پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ قابل قبول (زرد)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروههای حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ نشاندهنده شرایط خطرناک (قهوهای) است.
از ابتدای سال جاری تاکنون، هوای تهران ۶ روز پاک، ۱۳۱ روز قابل قبول، ۱۱۶ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۲۱ روز ناسالم، ۲ روز بسیار ناسالم و ۲ روز خطرناک بوده است.
آلودگی هوا در ایران، بهویژه در سال جاری، به یکی از جدیترین بحرانهای زیستمحیطی و سلامت عمومی تبدیل شده و کلانشهرهایی مانند تهران، اصفهان، مشهد و اهواز با هوای ناسالم روبهرو بودهاند.
ناتوانی جمهوری اسلامی در مدیریت این بحران، در کنار سیاستهایی مانند مازوتسوزی در نیروگاهها، نقش مستقیمی در تشدید آلودگی هوا داشته و سلامت میلیونها شهروند را در معرض خطر جدی قرار داده است.
تمامی مسابقات فوتبال در تهران لغو شد
در پی تداوم آلودگی هوا در تهران، رسانهها در ایران به بیماران قلبی و ریوی، کودکان و زنان باردار توصیه کردند از تردد در فضای باز خودداری کنند.
خبرگزاری مهر سوم دی گزارش داد آلودگی هوا در منطقه باقرشهر تهران به وضعیت بنفش یا بسیار ناسالم رسیده است.
شدت آلودگی هوا در پایتخت به حدی است که هیات فوتبال استان تهران تصمیم به لغو تمامی مسابقات در سوم دی گرفت.
طبق اعلام این نهاد، هرگونه فعالیت فوتبالی یا حتی انجام تمرینات در این تاریخ غیرمجاز است.
باشگاه خبرنگاران جوان در گزارشی با عنوان «آلودگی هوا، دشمن خاموش روان سالمندان» نوشت مدتها تصور میشد آلودگی هوا تنها ریه و قلب را درگیر میکند، اما نتایج پژوهشهای جدید حاکی از آن است که ذرات معلق ریز و آلایندههای ترافیکی میتوانند به مغز نیز نفوذ کنند.
بر اساس این گزارش، قرار گرفتن طولانیمدت سالمندان در معرض این آلایندهها با افزایش خطر افسردگی، اضطراب و افت شناختی همراه است.
چهارم آذر، عباس شاهسونی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بهشتی، اعلام کرد آلودگی هوا جزو پنج علت اصلی مرگ و میر در کشور است.
