در سال ۱۴۰۳ در مناطق مرزی و مسیرهای بینجادهای استانهای آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه، دستکم ۵۲ کولبر کشته و ۱۳۱ تن دیگر مجروح شدند. آمار کولبران کشتهشده در سال ۱۴۰۳ در مقایسه با سال پیش از آن، حدود ١٨ درصد افزایش داشته است.
سایت کولبرنیوز اول فروردین گزارش داد این کولبران بهدلیل تیراندازی مستقیم نیروهای نظامی جمهوری اسلامی، بهمن و سرمازدگی، رفتن روی مین، سقوط از کوه و ارتفاع و سایر موارد کشته و زخمی شدند.
بر اساس این گزارش، از مجموع ۱۸۳ کولبری که در سال ۱۴۰۳ کشته یا مجروح شدند، ۱۴۳ تن، معادل ۷۸ درصد، هدف تیراندازی مستقیم نیروهای نظامی جمهوری قرار گرفتند.
از میان کولبران کشته یا زخمیشده در سال گذشته، ۹۶ نفر معادل ۵۳ درصد در استان کردستان، ۵۷ نفر معادل ۳۱ درصد در استان کرمانشاه، ۲۴ نفر معادل ۱۳ درصد در استان آذربایجان غربی و شش کولبر و کاسبکار معادل سه درصد در مرزها و مسیرهای بینجادهای دیگر استانها، آسیب دیدند.
پیش از این در ۲۹ اسفند، سایت حقوق بشری هرانا در گزارشی درباره نقض حقوق بشر در ایران نوشت در سال ۱۴۰۳ مجموعا ۳۵۵ شهروند هدف شلیک نیروهای نظامی قرار گرفتند که از این تعداد، ۱۵۶ تن جان خود را از دست دادند.
کولبرنیوز در ادامه گزارش خود نوشت دستکم ۳۶ کولبر در سال ۱۴۰۳ با شلیک ماموران مرزی جمهوری اسلامی، چهار کولبر بهدنبال گیر افتادن در کولاک و سرمازدگی، و چهار کولبر بهدلیل آتش گرفتن خودرو در پی تعقیب و گریز و تیراندازی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی، جان خود را از دست دادند.
سه کولبر نیز در اثر سقوط از ارتفاع، دو کولبر در حادثه رانندگی، دو کولبر بهدلیل ایست قلبی در حین کولبری و یک کولبر در تیراندازی نیروهای مرزبانی کشور عراق جان باختند.
به گزارش کولبرنیوز، ۱۱ نفر از کولبران کشتهشده در سال گذشته افراد زیر ١٨ سال هستند و کودک محسوب میشوند.
از میان کولبران زخمیشده، ۱۰۶ تن هدف تیراندازی مستقیم نیروهای نظامی جمهوری اسلامی قرار گرفتند و ۱۵ نفر در اثر ضرب و شتم این نیروها مجروح شدند.
سه نفر بهدلیل انفجار مین، چهار نفر بهدنبال سقوط از ارتفاع، دو تن در پی تعقیب و گریز نیروهای نظامی جمهوری اسلامی و یک تن دیگر در اثر پارگی تاندون پا حین کولبری زخمی شدند.
دادههای این گزارش نشان میدهد ماههای فروردین، اردیبهشت، مرداد، تیر، مهر و خرداد در سال ۱۴۰۳ بهترتیب با ۵۰، ۲۹، ۲۳، ۲۰، ۱۷ و ۱۲ مورد مرگ یا مصدومیت، سختترین ماههای سال برای کولبران بودند.
نهادهای حقوق بشری و برخی نمایندگان مجلس بارها اعلام کردهاند شهروندان کُرد در استانهای غربی کشور بهدلیل فقر اقدام به کولبری میکنند.
امید کریمیان، نماینده مریوان در مجلس، مردادماه ۱۴۰۳ با اشاره به مرگ کولبران با شلیک مستقیم نیروهای مرزیابی جمهوری اسلامی، خطاب به وزیر کشور گفت: «آقای وزیر، تا به حال یک بار از مرزبانی پرسیدهاید که به چه جرمی و چه گناهی و در کدام محکمه و دادگاهی خانوادههای این جوانان بیکار و سرمایههای کشور را داغدار کردهاند.»
او با اشاره به اینکه مسعود پزشکیان در ایام انتخابات وعده داده بود «صدای بیصدایان» خواهد بود، خطاب به رییس دولت چهاردهم گفت: «صدای کولبران، مردم مناطق مرزی و محرومان باشید.»
در تیرماه ۱۴۰۳ سازمان دیدهبان حقوق بشر در گزارشی اعلام کرد جمهوری اسلامی از «قوه قهریه بیش از حد و کُشنده» علیه کولبرانِ عمدتا کُردی استفاده میکند که در مناطق مرزی ایران و عراق کالاهای مختلف را بین دو کشور جابهجا میکنند.
به گفته قباد کرمپور، عضو شورای عالی استانها، بیش از ۵۰ درصد کولبران دارای مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد هستند.
احمد کرمیاسد، رییس پلیس راه کشور، شنبه دوم فروردین گفت از زمان آغاز سفرهای نوروزی در ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ تا روز نخست فروردین، ۲۱ هزار و ۲۹۳ مورد تصادف درون و برون شهری ثبت شده که مرگ ۱۸۵ نفر و جراحت پنج هزار و ۴۲۴ تن دیگر را در پی داشته است.
هر سال با آغاز سفرهای نوروزی، آمار تصادفات جادهای و مرگ و میر ناشی از آن بهطور چشمگیری در ایران افزایش مییابد.
در حوادث رانندگی سال ۱۴۰۲ بیش از ۲۰ هزار نفر کشته شدند که به گفته سازمان پزشکی قانونی، این عدد رکورد ۱۲ ساله مرگ و میر تصادفات جادهای را شکست.
رییس پلیس راه ایران در جدیدترین اطلاعرسانی خود گفت ترددها در محورهای مختلف کشور سه درصد نسبت به بازه زمانی مشابه سال گذشته به ویژه در تعطیلات نوروزی افزایش داشته است.
کرمیاسد «نبود توجه به جلو» را با ۴۵ درصد، مهمترین علت تصادفها خواند و گفت «ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه»، «واژگونی وسیله نقلیه» و «انحراف به چپ»، دیگر عوامل اصلی در بروز حوادث جادهای هستند.
پیش از این و در ۲۶ اسفند، محمداسماعیل قیداری، سرپرست دانشگاه علوم پزشکی بهشتی، اعلام کرد تصادفات رانندگی پس از بیماریهای قلبی و عروقی و سرطانها، سومین عامل مرگ و میر در ایران به شمار میرود.
رسانهها و مقامها در ایران برای نشان دادن بزرگی آمار قربانیان سوانح جادهای، آن را با رخدادهای فاجعهبار عظیمی مانند زلزله بم در سال ۱۳۸۲ مقایسه میکنند. در این زلزله، حدود ۲۶ هزار نفر کشته شدند که این آمار تقریبا برابر با تعداد کشتههای تصادفات جادهای در یک سال در ایران است.
حسین کرمانپور، رییس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، پیشتر آمار سالانه تلفات تصادفات جادهای را معادل سقوط ۱۰۰ هواپیمای بوئینگ خوانده بود.
در سالهای گذشته بسیاری از کارشناسان و شماری از مسئولان، جانباختگان حوادث ترافیکی و رانندگی را قربانیان بیکیفیتی خودروها و راهها دانستهاند.
احیای سیاست فشار حداکثری دولت آمریکا علیه جمهوری اسلامی با ورود دوباره دونالد ترامپ به کاخ سفید، عرصه را برای اقتصاد ایران تنگتر کرده است.
اگرچه بانک مرکزی تورم نقطه به نقطه در ماه گذشته را ۴۵ درصد عنوان کرده اما گزارشهای رسانههای محلی رشد قیمتها را بسیار بالاتر از آمارهای رسمی عنوان میکنند و عملا قیمت خوراکیها، دارو و دیگر اقلام ضروری خانوارها دو برابر شده است.
از طرف دیگر سال ۱۴۰۳ در حالی به پایان رسید که نرخ دلار تا حدود ۱۰۰ هزار تومان اوج گرفت که نسبت به ابتدای سال، ۶۵ درصد جهش داشت.
به این ترتیب شتاب افت ارزش ریال طی روزهای گذشته اوج گرفت.
در این میان، آمارهای بانک مرکزی نشان میدهد داراییهای خارجی آن به سرعت تخلیه شده و به یک-چهارم ابتدای ۱۴۰۳ و یکدهم ابتدای سال قبل آن سقوط کرده است.
در حوزه تجارت خارجی، آخرین آمار بانک مرکزی نشان از بحران جدی در درآمدهای ارزی کشور در نیمه ابتدایی سال ۱۴۰۳ دارد.
هنوز گزارشی درباره نیمه دوم سال گذشته منتشر نشده است.
وضعیت تجارت خارجی ایران
در دوره یاد شده، مجموع تراز تجارت نفتی، کالا و خدمات ایران اگرچه مثبت ۱۱.۵ میلیارد دلار بوده اما کشور با ۱۲.۵ میلیارد دلار فرار سرمایه نیز مواجه بوده است.
بدین ترتیب، عملا تراز ورود و خروج ارز، حتی با احتساب واردات شمش طلا به کشور، منفی شده است.
با توجه به افت چشمگیر صادرات نفت ایران به چین در نیمه دوم سال مالی ۱۴۰۳، انتظار میرود این وضعیت برای کل سال نیز بدتر شده باشد؛ مخصوصا اینکه بیش از نیمی از کل صادرات کشور مربوط به نفت، محصولات نفتی و گاز بوده است.
طبق آمارهای گمرکی، ایران در ۱۱ ماه سال مالی ۱۴۰۳ در ازای صادرات کالا و نفت حدود ۹۳ تن شمش طلا به ارزش ۷.۳ میلیارد دلار وارد کرده که سه برابر سال قبل از آن بوده است.
بیش از ۵۵ درصد این رقم از ترکیه خریداری شده است.
به زبان سادهتر، ۱۳ درصد از کل صادرات نفتی و غیرنفتی کشور با طلا تهاتر شده و ورود ارزهای خارجی به کشور به شدت محدود شده است. علت امر، ناتوانی جمهوری اسلامی در دریافت پول کالاها و نفت صادراتی و انتقال آن به کشور است.
بدهی دولتی
در این میان، آخرین آمارهای بانک مرکزی نشان میدهند بدهی دولت به نظام بانکی در ماه اسفند نسبت به ابتدای سال قبل ۴۱ درصد جهش کرده است.
دولت برای جبران کسری بودجه طی سالهای گذشته همواره دست به استقراض گسترده از نظام بانکی و صندوق توسعه ملی و همچنین انتشار اوراق قرضه زده است.
بر اساس برآورد صندوق بینالمللی پول، کل بدهی دولت ایران به بالای ۱۲۰ میلیارد دلار، معادل یکسوم اقتصاد کشور اوج گرفته است.
کل بدهی خارجی ایران، اعم از دولتی و غیردولتی، کمتر از ۱۰ میلیارد دلار، معادل دو درصد از اقتصاد ایران است که نشان از انزوای شدید کشور و عدم تمایل نهادهای مالی بینالمللی به اعطای وام به پروژههای داخلی ایران دارد.
این شاخص طی سالهای گذشته همواره سیر نزولی داشته است.
در مقام مقایسه، حدود دو دهه پیش و در غیاب تحریمها، نسبت بدهی خارجی ایران به تولید ناخالص ایران بالای ۱۲ درصد بود که بخش اعظم آن مربوط به توسعه پروژههای نفت و گاز از سوی شرکتهای خارجی میشد.
جهشهای پیاپی در افزایش بدهی دولت به نهادهای داخلی باعث اوجگیری نقدینگی و در نتیجه تورم در کشور شده است. نقدینگی در ایران طی یک سال گذشته ۲۸ درصد رشد کرده است.
نتیجه اینکه، شمار روزافزونی از شهروندان ایرانی در باتلاق فقر گرفتار شده و بنابر گفتههای برخی مقامات دولتی و نمایندگان مجلس، یکسوم جمعیت ایران زیر خط فقر مطلق هستند. البته بر اساس خط فقر تعیین شده از سوی بانک جهانی درباره حداقل درآمدها، عملا ۸۰ درصد خانوارهای ایران زیر خط فقر هستند و درآمدی کمتر از ۶۰۰ دلار در ماه دارند.
بحران آب و انرژی
ایران از تابستان ۱۴۰۳ برای اولین بار در تمام فصول سال با کسری برق و گاز مواجه شد.
کسری برق در اوج مصرف تابستانی ایران حدود ۲۰ درصد و کسری گاز در اوج مصرف زمستان به ۲۵ درصد جهش کرد و مقامات ایران میگویند کسری انرژی در کشور در سال ۱۴۰۴ افزایش خواهد داشت.
گزارش فعالان صنعتی حاکی است که از ابتدای تابستان ۲۰۲۴ حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از ظرفیت صنایع به خاطر بحران کسری انرژی تعطیل شد.
ایران از دو سال پیش نیز با کسری بنزین و گازوئیل مواجه شده است و در غیاب پروژههای پالایشگاهی جدید، انتظار میرود کسری سوخت خودرو در کشور روند صعودی پرشتابی بگیرد.
در این میان، بحران آب کشور نیز به وضعیت حادی رسیده و حتی سدهای پایتخت کشور تنها هفت درصد ظرفیت خود، ذخایر آب دارند.
مقامات جمهوری اسلامی نسبت به بحران آب در تابستان امسال هشدار میدهند.
بخشی از علت افت ذخایر آبی سدهای کشور مربوط به استفاده بیش از حد ذخایر آبی برای تولید برق است؛ بهطوری که در سال ۱۴۰۱ ایران تولید برق آبی را ۲۴ درصد افزایش داد و با وجود کاهش بارندگیها، تولید سالانه برق آبی را در همان سطح ۱۷ تراوات ساعت نگه داشت تا بخشی از کسری شدید برق کشور را جبران کند.
