مسعود پزشکیان، رییس دولت در جمهوری اسلامی، با اشاره به تشدید بحران آب در تهران اعلام کرد که این شهر دیگر توان ایفای نقش پایتختی را ندارد و انتقال مرکز سیاسی کشور از «یک انتخاب» به «یک الزام» تبدیل شده است.
به‌گزارش رسانه‌های دولتی ایران، پزشکیان پنج‌شنبه ۱۰ مهر در یک سخنرانی در استان هرمزگان گفت که ایده انتقال پایتخت پیش‌تر با رهبر جمهوری اسلامی مطرح شده و در حال حاضر این تصمیم دیگر در سطح یک پیشنهاد اختیاری نیست، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
در ماه ژانویه، دولت ایران از طرحی برای انتقال پایتخت به منطقه ساحلی مکران در جنوب کشور خبر داد؛ تصمیمی که در سایه بحران‌های مزمن تهران، از جمله جمعیت‌زدگی، فشار بر زیرساخت‌های برق و منابع آب، مطرح شد.
پزشکیان افزود: «سال گذشته میزان بارش در کشور ۱۴۰ میلی‌متر بود، در حالی‌که استاندارد ۲۶۰ میلی‌متر است؛ یعنی بارش بین ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش داشته. امسال هم وضعیت به همین اندازه بحرانی است.»
به‌گفته پزشکیان، هزینه تامین آب برای تهران به‌زودی ممکن است به رقم ۴ یورو برای هر مترمکعب برسد؛ رقمی که از نظر دولت، فشار ناپایدار بر منابع شهر را غیرقابل ادامه می‌سازد.
مخازن رو به تهی‌شدن، زمین رو به فرونشست
بر اساس آمارهای رسمی، ۱۹ سد بزرگ در سراسر کشور با کمتر از ۲۰ درصد ظرفیت در حال فعالیت هستند. هم‌زمان، داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که مخزن امیرکبیر در اطراف تهران تنها ۶ درصد از حجم قابل استفاده را در اختیار دارد.
سایر مخازن کلیدی تهران، از جمله سد لار و لتیان، نیز به پایین‌ترین سطوح تاریخی خود رسیده‌اند.
مقامات همچنین هشدار داده‌اند که به‌دلیل کاهش آب‌های زیرزمینی، بخش‌هایی از پایتخت با پدیده فرونشست زمین تا ۳۰ سانتی‌متر در سال روبه‌رو است.
ایده انتقال پایتخت به جنوب کشور، به‌ویژه سواحل خلیج فارس، سال‌هاست در ایران مطرح است؛ مناطقی که به‌دلیل نزدیکی به منابع آب و دسترسی به دریا، کمتر در معرض تنش آبی هستند.
بحران ساختاری مصرف آب در کشاورزی
کارشناسان محیط زیست میگویند بحران کمآبی در ایران تنها ناشی از کاهش بارندگی نیست، بلکه به‌دلیل ساختار ناکارآمد مصرف نیز تشدید شده است. بخش کشاورزی که حدود ۸۰ درصد منابع آبی کشور را مصرف میکند، همچنان با روشهای سنتی و پرمصرف اداره میشود و فشار مضاعفی بر منابع محدود وارد میکند.
بر پایه هشدارهای کارشناسان، بدون اصلاحات بنیادین در شیوه مصرف و مدیریت منابع آب، ایران با خطر کمبودهای شدیدتر، فروپاشی زیستمحیطی و افزایش ناآرامیهای اجتماعی روبه‌رو خواهد شد.
طرحی قدیمی با موانع سیاسی و اقتصادی
ایده انتقال پایتخت از دههها پیش در فضای سیاسی ایران مطرح بوده است؛ نگرانیهایی چون آلودگی هوا، ترافیک، خطر زلزله و کمآبی از جمله دلایل مطرحشده برای این انتقال بودهاند.
در سال ۱۳۹۲، مجلس شورای اسلامی طرحی را برای مطالعه انتقال پایتخت تصویب کرد، اما به‌دلیل هزینههای سنگین و مقاومتهای سیاسی، اجرای این طرح متوقف شد. دولتهای پیشین گزینههایی مانند سمنان، قم یا اصفهان را پیشنهاد داده بودند، اما هیچکدام به مرحله تصمیمگیری نهایی نرسید.
پزشکیان نخستین رییسجمهوری ایران است که موضوع انتقال پایتخت را بهطور علنی «اجتناب‌ناپذیر» توصیف میکند.
هشدار هم‌زمان با بازگشت تحریمها و تشدید فشار اقتصادی
اظهارات پزشکیان در حالی مطرح میشود که کشورهای اروپایی به‌دلیل «بیاعتمادی به نیتهای هستهای ایران» روند بازگشت تحریمهای سازمان ملل را آغاز کردهاند.
بهدنبال این تحریمها، ارزش پول ملی ایران در برابر دلار به پایین‌ترین سطوح تاریخی رسیده، تورم بالای ۳۰ درصد تداوم دارد و قیمت مواد غذایی و سوخت همچنان در مسیر افزایش است؛ روندی که کارشناسان آن را نشانهای از تشدید فشارهای اقتصادی بر دولت ایران ارزیابی میکنند.
