احمد مطهریاصل، نماینده خامنهای در آذربایجان شرقی گفت: «با نفوذ فرهنگهای خارجی مانند هندو، چینی و غربی که حتی مردم خودشان با برخی از آنها مخالفند، سوءاستفادههای مالی، اخلاقی و سیاسی نیز صورت میگیرد.»
او افزود: «تشکیل گروهها و جریانهایی که فرهنگ غربی را ترویج میکنند با فرهنگ جمهوری اسلامی سازگاری ندارد.»
در کنار مهسا امینی، شناختهشدهترین چهره جنبش «زن، زندگی، آزادی» در سطح بینالمللی، نامهایی چون نیکا شاکرمی، حدیث نجفی، سارینا اسماعیلزاده، محسن شکاری، محمد حسینی و دیگران، در حافظه جمعی ایرانیان حک شده است. ایرانیانی که آنان را با نام کوچکشان به یاد میآورند.
هر کدام از این جوانان نماینده بُعدی از جامعه بودند: زنانی که خواهان اختیار بر زندگی خود بودهاند، نوجوانانی که آیندهشان را به خطر انداختند، کودکانی چون کیان پیرفلک ۱۰ ساله که با گلوله کشته شد و جوانانی که به جرم همراهی با زنان، پای چوبه دار رفتند.
ژینا تو نمیمیری، نام تو رمز میشود
اعتراضهای گسترده سال ۱۴۰۱ بهدنبال کشته شدن مهسا (ژینا) امینی آغاز شد؛ زن ۲۲ ساله کُرد که گشت ارشاد ۲۳ شهریور ۱۴۰۱ او را بازداشت کرد.
مهسا در بازداشت بهشدت آسیب دید و ۲۵ شهریور در بیمارستان جان باخت.
نام او به شعار اصلی اعتراضها بدل شد و تصویرش در سراسر شبکههای اجتماعی و روی پلاکاردهای اعتراضی در ایران و خارج از کشور پخش شد.
معصومیت و مرگ تراژیک او عمیقا بر مردم ایران تاثیر گذاشت و او را به ماندگارترین نماد جنبشی بدل کرد که نه برای اصلاحات، بلکه برای آیندهای متفاوت به میدان آمد.
نیکا شاکرمی، نوجوان طغیانگر
نیکا شاکرمی ۱۶ ساله، پس از شرکت در اعتراضهای تهران در روزهای نخست خیزش ناپدید شد. ویدیویی از او ثبت شد که روی سطل زباله ایستاده و در حالی که روسریاش را آتش میزند، همراه با دیگران شعار «مرگ بر دیکتاتور» سر میدهد.
۱۰ روز بعد، پیکر او در شرایطی مشکوک به خانوادهاش تحویل داده شد.
مقامهای رسمی اعلام کردند که او از یک ساختمان سقوط کرده است اما بستگانش این روایت را بپذیرفتند و آثار ضرب و جرح بر بدنش خبر دادند.
گزارشی از بیبیسی جهانی در می ۲۰۲۴ نیز خبر داد که او مورد آزار جنسی قرار گرفته و به قتل رسیده است.
نیکا به خلاقیت و علاقه به هنر (شعر، نقاشی و موسیقی) شناخته میشد و رویای خوانندگی حرفهای در سر داشت.
زندگی کوتاه اما پرشور او، از هنر تا جسارتهای نوجوانانه، به نمادی از خطر کردن نسل جوان ایران برای آزادی بدل شد.
حدیث نجفی، صدایی که خاموش شد
حدیث نجفی ۲۲ ساله در اعتراضهای کرج با شلیک چندین گلوله به صورت، گردن، سینه، شکم و دست کشته شد.
خانوادهاش تحت فشار قرار گرفتند تا اعلام کنند که او به مرگ طبیعی جان باخته است.
حدیث در تیکتاک و اینستاگرام فعال بود و لحظات زندگی روزمرهاش را به اشتراک میگذاشت.
او در ویدیویی پیش از مرگ گفته بود: «دوست دارم وقتی چند سال بعد به گذشته نگاه میکنم، خوشحال باشم که در اعتراضها شرکت کردم.»
مادرش در گفتوگو با ایراناینترنشنال گفت که حدیث هم برای سوگواری مهسا امینی و هم برای مخالفت با حجاب اجباری به خیابان رفت.
او پیش از خروج از خانه به مادرش گفته بود امیدوار است وقتی تغییر در ایران اتفاق بیفتد، بتواند به گذشته نگاه کند و خوشحال باشد که سهمی داشته است.
سارینا اسماعیلزاده، نوجوان آزادیخواه
سارینا اسماعیلزاده، دختر ۱۶ سالهای از کرج، نوجوانی باهوش و کنجکاو بود که علاقههای متنوعی داشت.
او عاشق آشپزی، موسیقی کیپاپ و ساختن ویدیوهای شاد برای کانال یوتیوب و تیکتاک خود بود.
سارینا به صراحت درباره عدالت و آزادی حرف میزد.
او در یکی از ویدیوهایش میپرسد: «آدمها از کشورشان چه میخواهند؟ رفاه، رفاه، رفاه. نه هیچ چیز دیگر. چرا من مثل آن نوجوان نیویورکی نیستم که نگران حجاب اجباری یا مشکلات اقتصادی نباشد؟»
ترکیب شوخطبعی، موسیقی و آگاهی سیاسی در حضور آنلاین او، از سارینا نمادی قدرتمند از شجاعت و آرزوهای نسل زد ایران ساخت.
مهرشاد شهیدی، جوان محبوب اراکیها
مهرشاد شهیدی، سرآشپز ۱۹ ساله، در بازداشتگاه سپاه پاسداران در اراک، یک روز پیش از تولد بیست سالگیاش، بر اثر ضربوجرح با باتوم جان باخت. مقامها خانواده او را مجبور کردند علت مرگ را سکته قلبی اعلام کنند.
هزاران نفر در مراسم خاکسپاری مهرشاد شرکت کردند و شعارهای ضدحکومتی سر دادند.
او در حالی که دانشجوی مهمانداری و سرآشپز یک رستوران محلی بود، در ورزشهای ژیمناستیک، والیبال و شنا هم مدالآور بود.
عاملان مرگ او هیچگاه محاکمه نشدند. در عوض، مقامها خانوادهاش را تهدید کردند که اگر مراسم عمومی برگزار کنند، سنگ مزارش را تخریب خواهند کرد. مزاری که همچنان محل حضور پرتعداد شهروندان است.
شکاری و حسینی، حکم مرگ برای ایستادگی
محسن شکاری ۲۳ ساله و محمد حسینی ۳۹ ساله از نخستین معترضانی بودند که در دادگاههای انقلاب محکوم به اعدام شدند و حکمشان به اجرا گذاشته شد.
مرگ آنها با هدف وحشتآفرینی صورت گرفت اما بهجای بازدارندگی، به فریاد اعتراض بدل شد.
شکاری، کارگر کافه و نوازنده گیتار خودآموخته، در جریان یک اعتراض در تهران بازداشت شد.
حسینی، قهرمان هنرهای رزمی که در مرغداری کار میکرد، پس از شرکت در مراسم یادبود حدیث نجفی در کرج بازداشت شد؛ جایی که سه معترض دیگر با شلیک نیروهای امنیتی کشته شدند.
مقامها هر دوی این جوانان را به مجروح و مضروب کردن اعضای بسیج متهم کردند. آنان اتهامات را رد کردند و گروههای حقوق بشری اعلام کردند اعترافهای تلویزیونیشان زیر شکنجه گرفته شده بود.
اعدام این دو بار دیگر بهای انسانی این جنبش را نشان داد: مردمان عادی در برابر سرکوبی بیسابقه ایستادند و جانشان را بر سر آن گذاشتند.
این دو وکیل دادگستری در این نامه که پنجشنبه ۲۷ شهریور نوشته شده است، با استناد به قانون آیین دادرسی کیفری و قواعد بینالمللی رفتار با زندانیان، از تعللهای مکرر در اعزام درمانی این وکیل زندانی انتقاد کرده و از نهادهای صنفی وکلا خواستهاند تا حصول نتیجه پیگیری موثر کنند.
نویسندگان نامه با یادآوری اینکه نقوی از ۱۷ بهمن ۱۴۰۲ در زندان اوین محبوس است، تاکید کردهاند که با وجود «مکاتبات و مراجعات متعدد» به مراجع قضایی و مسئولان زندان، اقدام موثری برای درمان او انجام نشده و وضعیت بیماریهایش تشدید یافته و غیرقابل تحمل شده است.
آنها با اشاره به قوانین داخلی، اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی و سیاسی و «قواعد حداقل استاندارد برای رفتار با زندانیان» (ماندلا) تاکید کردهاند که صیانت از جان زندانیان، تکلیف مسلم قوه قضاییه و سازمان زندانهاست.
در سالهای گذشته گزارشهای متعددی درباره عدم رسیدگی پزشکی به زندانیان در ایران، بهویژه افرادی با اتهامات سیاسی، و زیر پا گذاشته شدن حق دسترسی آنان به درمان مناسب از سوی مسئولان زندانها منتشر شده است.
در این سالها شماری از زندانیان در ایران جان خود را در زندان از دست دادهاند و جمهوری اسلامی مسئولیتی در قبال مرگ آنها که به دلیل اعمال فشار، شکنجه و ارائه ندادن خدمات پزشکی رخ داده، نپذیرفته است.
نجفی و فقیهی با اشاره به اینکه نقوی به بیماری حاد پروستات مبتلاست، از شکستگی و آسیب در مهرههای هفت، ۹، ۱۰ و ۱۱ ستون فقرات رنج میبرد و پرونده پزشکیاش نشان میدهد نیازمند جراحی و درمان است، نوشتهاند امکانات بیمارستانی، اتاق عمل و کادر پزشکی متخصص در اوین وجود ندارد و استمرار تعلل، جان این وکیل بیمار را در معرض خطر قرار داده است.
دو وکیل زندانی در ادامه با طرح این پرسش که چرا با وجود اطلاع از وخامت حال نقوی، بهداری زندان گزارش لازم را به رییس زندان و قاضی اجرای احکام ارائه نکرده و ارجاع به پزشکی قانونی انجام نشده، نوشتهاند: «چه باید رخ دهد تا مقامات قضایی و مسئولان زندان به این یقین برسند که درمان فوری زندانی مبتلا به بیماریهای جدی، در مراکز درمانی خارج از زندان، ضرورت انکارناپذیر دارد؟»
آنها بیتفاوتی صنفی را «نازیبنده» خوانده و با تاکید بر مسئولیت جمعی برای حفظ جان همکار بیمار خود، از کانونهای وکلا و مرکز امور وکلا خواستهاند از قوه قضاییه و سازمان زندانها توضیح بخواهند و «تا حصول نتیجه مطلوب» مراقبتها را ادامه دهند.
سازمان دیدهبان حقوق بشر فروردینماه در بیانیهای هشدار داد جمهوری اسلامی از دیرباز سیاست محرومسازی زندانیان از درمان، بهویژه در خصوص زندانیان سیاسی را در پیش گرفته تا آنها را «مجازات و مجبور به سکوت» کند.
این بیانیه تاکید کرده بود که طبق حداقل معیارهای سازمان ملل، جلوگیری از ارائه مراقبتهای درمانی به افراد تحت بازداشت میتواند «مصداق شکنجه و دیگر بدرفتاریها» باشد.
گایتان بروئل، رییس مرکز ملی سینمای فرانسه، گفت این تصمیم جایگاه فرانسه را بهعنوان «قلب تپنده تولیدات مشترک بینالمللی» و «سرزمینی پذیرای خالقان آثار هنری از سراسر جهان، بهویژه آنهایی که در کشور خود امکان فعالیت ندارند»، نشان میدهد.
وبسایت رادیو فرانسه نیز با تمجید از فیلم «یک تصادف ساده» گزارش داد این اثر «آمیزهای از طنز و تراژدی» به شمار میرود و داستان شهروندان عادی را بازگو میکند که تنها نقطه مشترکشان تجربه شکنجه و بازداشت در «رژیمی است که در آن خودسری حکمفرماست».
بر اساس این گزارش، «یک تصادف ساده» بهصورت مخفیانه، با امکانات محدود و بازیگرانی ساخته شد که خطرات واقعی را به جان خریدند.
این فیلم سوم خردادماه برنده نخل طلای جشنواره سینمایی کن شد.
پناهی با دریافت جایزه خرس طلایی برلین، نخل طلای کن و شیر طلایی ونیز، به یکی از معدود فیلمسازانی تبدیل شد که موفق به کسب سهگانه معتبر سینمایی شدهاند؛ افتخاری که پیش از او تنها کارگردانانی چون میکلآنجلو آنتونیونی، رابرت آلتمن و آنری-ژرژ کلوزو به آن دست یافته بودند.
«ایران هرگز نخواست پناهی نمایندهاش در اسکار باشد»
وبسایت رادیو فرانسه در ادامه گزارش خود نوشت: «این جایزه نقطه عطف مهمی برای کارگردانی محسوب میشود که در کشورش دو بار طعم زندان را چشید و پس از دریافت این جایزه نیز به ایران بازگشت. او با وجود همه تهدیدها و خطرات، از تبعید خودخواسته سر باز زد.»
با وجود جایگاه جهانی پناهی در طول ۳۷ سال فعالیت هنری، این چهره سرشناس سینمای ایران تاکنون هرگز در رقابتهای اسکار حضور نیافته بود.
فیلیپ مارتن، بنیانگذار کمپانی «فیلمهای پلئاس» و یکی از تولیدکنندگان «یک تصادف ساده»، در همین رابطه گفت: «تنها راه حضور در رقابتهای اسکار معرفی شدن از سوی یک کشور است و ایران هرگز نخواسته که جعفر پناهی نماینده این کشور باشد.»
او افزود: «این فیلم حامل پیامی بهشدت سیاسی است و هرچه بیشتر طنینانداز شود، بیشتر دیده شود و دربارهاش گفتوگو شود، بهتر خواهد بود.»
سال گذشته نیز آلمان فیلم «دانه انجیر معابد» ساخته محمد رسولاف، کارگردان برجسته منتقد جمهوری اسلامی را بهعنوان نماینده خود در بخش «بهترین فیلم بلند بینالمللی» جوایز سینمایی اسکار برگزیده بود.
انتقاد از نقش بنیاد فارابی در انتخاب نماینده ایران در اسکار
کانون فیلمسازان مستقل ایران (IIFMA) در نامهای به آکادمی اسکار، خواستار بازنگری جدی در روند پذیرش فیلمها از کشورهایی با حکومتهای استبدادی شد.
این نهاد نسبت به نقش بنیاد فارابی در فرآیند انتخاب فیلمها به نمایندگی از ایران برای اسکار ابراز نگرانی کرد و هشدار داد این روند بهطور ناخواسته به «نهادهای سانسورگر» مشروعیت میبخشد و «صداهای مستقل و متکثر» سینمای ایران را، چه در داخل کشور و چه در میان دیاسپورا، بهویژه پس از جنبش «زن، زندگی، آزادی» نادیده میگیرد.
کانون فیلمسازان مستقل ایران با اشاره به تصمیم فرانسه برای معرفی «یک تصادف ساده» بهعنوان نماینده این کشور در اسکار افزود اثر پناهی باید «نماینده صدای آزاد مردم باشد، نه روایتهای وابسته به حکومت؛ از همین رو، این فیلم نماینده فرانسه در اسکار خواهد بود، نه ایران».
کانون فیلمسازان مستقل ایران از سال ۲۰۲۳ کارزاری را با هدف تغییر سیاستهای اسکار در قبال کشورهایی که با سانسور و سرکوب مواجه هستند، آغاز کرده است.
