گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، با اشاره به بازداشت شماری از شهروندان در مراسم یادبود خسرو علیکردی، وکیل دادگستری جانباخته در مشهد، اعلام کرد گزارشهای مربوط به این موضوع را «بهطور دقیق و مستمر» دنبال میکند.
مای ساتو، چهارشنبه ۲۶ آذر در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که بنا بر اطلاعات دریافتی، برخی از این بازداشتشدگان در مکانهای نامعلوم نگهداری میشوند.
گزارشگر ویژه سازمان ملل تاکید کرد سوگواری مسالمتآمیز و ابراز اندوه، باید مورد احترام قرار گیرد.
او اضافه کرد که دولت ایران موظف است در خصوص مرگ علیکردی «تحقیقات کامل و موثر» انجام دهد.
بازداشتها در جریان مراسم هفتمین روز یادبود این وکیل حقوق بشر با واکنشهای گستردهای در روزهای گذشته همراه شده و شماری از فعالان حقوق بشر و کاربران شبکههای اجتماعی با محکوم کردن این اقدام، خواستار آزادی فوری بازداشتشدگان شدهاند.
در آخرین نمونه، ۲۵ آذر گروهی از پزشکان و کادر پزشکی مدافع حقوق بشر در ایران و اتریش در بیانیهای بر ضرورت همبستگی جریانهای مختلف آزادیخواه برای تحقق حقوق بشر و آزادی زندانیان سیاسی تاکید کردند.
همزمان شاهزاده رضا پهلوی با انتشار پستی در شبکه ایکس با ذکر نام افراد بازداشتشده تاکید کرد تکتک آنها باید بدون هیچ قید و شرطی آزاد شوند.
۲۴ آذر نیز ۲۰ فعال سیاسی، مدنی و هنری ایران در بیانیهای مشترک، بازداشت گروهی از شرکتکنندگان در مراسم بزرگداشت علیکردی را «نمایشی از پیش تدارک دیده شده» برای سرکوب جامعه مدنی دانستند و خواستار آزادی فوری و بیقید و شرط بازداشتشدگان شدند.
اتحادیه اروپا ۲۲ آذر بازداشت چند فعال حقوق بشر، از جمله نرگس محمدی، در مشهد را «عمیقا نگرانکننده» توصیف کرد و از مقامهای جمهوری اسلامی خواست افرادی را که «به ناحق و بهدلیل استفاده از حق آزادی بیان بازداشت شدهاند»، آزاد کنند.
ترامپ بخش عمدهای از سخنان خود را به جنگ ۱۲ روزه با جمهوری اسلامی اختصاص داد و گفت دولت او با کمک نظامی به اسرائیل، حملات گسترده به جمهوری اسلامی و مهار حماس و حزبالله، «صلح واقعی» را برای نخستین بار به منطقه آورده است.
ترامپ در سخنرانی خود با اشاره به گفتوگوهایش با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، گفت: «به بیبی گفتم، واقعا شگفتانگیز است کاری که انجام دادهاید. وقتی به نقشه خاورمیانه نگاه میکنید، سرزمین شما آنقدر کوچک است که باورش سخت است چه کارهایی توانستهاید انجام دهید.»
او افزود که حمایت نظامی آمریکا نقش تعیینکنندهای در برطرف کردن تهدیدها علیه اسرائیل داشته است. ترامپ گفت: «بمبافکنهای بی-۲ که فرستادیم کمک بزرگی بود. ما کمک زیادی دادیم. وقتی جنگندهها داشتند همه آن پهپادها را میزدند، این هم کمک بزرگی بود.»
ترامپ با مقایسه پهپادها و جنگندهها تاکید کرد: «هرگز نگذارید کسی به شما بگوید پهپاد بهتر از جنگنده است. پهپاد خوب است، خیلی هم خوب است، اما وقتی اف-۲۲ها دور آنها میچرخند، هیچچیز باقی نمیماند.»
او با اشاره به اینکه حدود «دو هزار پهپاد» به سمت اسرائیل شلیک شده بود، افزود: «جنگندههای ما داشتند آنها را یکییکی ساقط میکردند. تنها مشکل این بود که گاهی گلولهشان تمام میشد، اما هر کدام یک پهپاد را زد و ما کار بزرگی انجام دادیم.»
رییسجمهوری آمریکا سپس به ایران پرداخت و گفت دولت او «بهترین کار» را با هدف قرار دادن برنامه هستهای تهران انجام داده و در مورد جمهوری اسلامی از هر دولت دیگری در آمریکا بهتر عمل کرده است.
ترامپ گفت ارزیابی او بر پایه گزارش مستقیم خلبانان و تصاویر عملیاتی بوده است. او توضیح داد که پس از انجام حمله، خلبانان بمبافکنها، تیمهای فنی، خدمه هواپیماهای سوخترسان و نیروهای پشتیبانی را به کاخ سفید دعوت کرده و جزئیات عملیات را بهطور کامل از آنان دریافت کرده است.
به گفته ترامپ، در این عملیات از بمبافکنهای بی-۲، ناوگانی متشکل از ۵۲ هواپیمای سوخترسان، جنگندههای اف- ۲۲ و اف-۳۵ استفاده شد و چندین هواپیمای بی-۲ نیز بهطور همزمان در مسیرهای مختلف به پرواز درآمدند تا موجب سردرگمی کامل سامانههای دفاعی ایران شوند.
او تاکید کرد که جنگندهها بهطور کامل وارد حریم هوایی ایران شدند، بدون آنکه شناسایی شوند، و عملیات در ساعت دو بامداد، در تاریکی مطلق و بدون نور ماه انجام شد.
ترامپ گفت: «تمام بمبها با دقت کامل از طریق دهانههای تهویه به داخل کوههای گرانیتی هدایت شدند و هر هدف با موفقیت اصابت شد.»
ترامپ افزود که در حالی که هواپیماها هنوز در مسیر بازگشت بودند، برخی رسانهها از جمله سیانان اثربخشی عملیات را زیر سوال بردند، اما به گفته او، بعدا هم کمیسیون انرژی اتمی و هم مقامهای جمهوری اسلامی اذعان کردند که حمله منجر به «نابودی کامل» شده است.
رییسجمهوری آمریکا گفت انتقاد او از رسانهها نه برای دفاع شخصی، بلکه برای حمایت از خلبانانی بوده که «یکی از خطرناکترین ماموریتهای نظامی» را انجام دادند.
ترامپ افزود خلبانان به او گفتهاند که بیش از ۲۲ سال، سالانه چندین بار، برای چنین عملیاتی تمرین کرده بودند، اما هیچ رییسجمهوری پیش از او اجازه اجرای آن را نداده بود.
ترامپ این عملیات را «بزرگترین تک حمله نظامی تاریخ» توصیف کرد و آن را با عملیات ناموفق آمریکا در دوران ریاستجمهوری جیمی کارتر مقایسه کرد و گفت تفاوت این دو، نشاندهنده سطح برنامهریزی و توان نظامی فعلی ایالات متحده است.
او گفت: «ما برنامه هستهای ایران را از بین بردیم. اگر آن را داشتند، ظرف یک ماه داستان کاملا متفاوت میشد. ما الان داشتیم از جای کاملا متفاوتی صحبت میکردیم.»
ترامپ بار دیگر از توافق هستهای ایران انتقاد کرد و گفت: «رییسجمهوری قبلی به ایران باور داشت. آنها کل جهان را برای ایران کنار گذاشتند. به همین دلیل توافق هستهای ایران را امضا کردند. من بلافاصله آن را لغو کردم. بدترین توافق ممکن بود.»
او افزود که نتانیاهو پیش از امضای توافق هستهای تلاش کرده بود مانع آن شود. ترامپ گفت: «بیبی نتانیاهو آمد و از باراک حسین اوباما التماس کرد که آن توافق را امضا نکند، اما او امضا کرد.»
رییسجمهوری آمریکا در بخش دیگری سخنانش به حماس و حزبالله پرداخت و گفت: «اگر حماس دست از پا خطا کند، میداند به دردسر بزرگی خواهد افتاد.»
او حزبالله لبنان را نیز «دردسر بزرگ» توصیف کرد و افزود: «کشورهای زیادی هستند که اگر لازم باشد، آمادهاند وارد عمل شوند. نه فقط اسرائیل.»
ترامپ تاکید کرد که منطقه به سطحی بیسابقه از هماهنگی رسیده است. او گفت: «وحدت عظیمی در خاورمیانه ایجاد شده است. ما برای اولین بار به صلح واقعی در خاورمیانه رسیدهایم.»
او همچنین با اشاره به آتشبس غزه گفت:«ما به توافق آتشبس برای پایان دادن به جنگ غزه رسیدیم؛ چیزی که همه میگفتند غیرممکن است.»
ترامپ همچنین به اقدامات داخلی دولت خود اشاره کرد و گفت: «چند روز پس از آغاز به کارم، قویترین فرمان اجرایی تاریخ برای مقابله با یهودستیزی را امضا کردم.»
او گفت: «ما همچنین منابع فدرال را برای حفاظت از دانشجویان و اعضای هیئت علمی یهودی بسیج کردهایم. استادان تحت محاصرهاند. دانشجویان تحت محاصرهاند. وقتی به کلمبیا نگاه میکنید، به هاروارد نگاه میکنید، به بعضی از این دانشگاهها نگاه میکنید، میبینید چه خبر است.»
ترامپ گفت دولتش «هواداران خارجی جهادگرایان و حامیان تروریسم» را اخراج میکند. او تاکید کرد: «ما آنها را زندانی نمیکنیم، اخراج میکنیم.»
رییسجمهوری آمریکا همچنین با اشاره مجدد به حمایتهای خود از اسرائیل افزود: «من پایتخت واقعی اسرائیل را به رسمیت شناختم و سفارت آمریکا را به اورشلیم منتقل کردم.»
ترامپ درباره حمله مرگبار سیدنی گفت: «چه اتفاق وحشتناکی. ما برای همه کسانی که کشته شدند عزاداریم و برای بهبودی سریع مجروحان دعا میکنیم.»
در پی حمله یکشنبه دو مهاجم به مراسم حنوکا در ساحل بوندای سیدنی ۱۵ نفر کشته شدند. رسانههای استرالیا از این حمله به عنوان یکی از تاریکترین روزهای تاریخ استرالیا یاد کردند.
هرانا سهشنبه ۲۵ آذر با اعلام این خبر نوشت رد درخواست اعاده دادرسی وفاییثانی به او ابلاغ شده است.
این سایت حقوقبشری به نقل از یک منبع مطلع نوشت: «پس از این ابلاغ، در تماسی از زندان به خانواده وفاییثانی اعلام شد که پرونده او به دایره اجرای احکام مشهد ارسال شده است. به مادر این زندانی سیاسی بهطور غیرمنتظرهای اجازه ملاقات حضوری داده شده است.»
این منبع مطلع که به هویتش اشارهای نشده است، افزود: «مجموعه این موارد، در کنار تایید نهایی حکم و ارسال پرونده به اجرای احکام، نشان میدهد که وضعیت این زندانی سیاسی در مرحلهای نگرانکننده قرار دارد.»
پیشتر در شش آذر، ویتالی کلیچکو، شهردار کییف و قهرمان پیشین بوکس جهان، در نامهای خواستار توقف اجرای حکم اعدام این زندانی سیاسی شده بود.
۱۵ آبان نیز گروهی از ورزشکاران شناختهشده خارجی و ایرانی با انتشار بیانیهای مشترک خطاب به سازمان ملل متحد، فدراسیونهای بینالمللی ورزشی و دولتها، با اعلام قریبالوقوع بودن اعدام وفاییثانی، خواستار نجات جان این ورزشکار شده بودند.
حکم اعدام وفاییثانی پیشتر دو بار در دیوان عالی کشور نقض شده بود، اما در ماههای اخیر از سوی شعبه نهم این دیوان تایید شد.
در پی این تصمیم، بابک پاکنیا، وکیل مدافع او درخواست اعاده دادرسی مجدد ارائه کرده بود که بهنوشته هرانا در نهایت رد شد.
پاکنیا ۱۶ آذر در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «با توجه به قطعی بودن حکم، تمام تلاش خود را برای تجویز رسیدگی مجدد در دیوان عالی کشور به کار خواهیم بست و تلاشها متوقف نخواهد شد؛ از صمیم قلب و با اعتقاد کامل میگویم که این جوان مستحق زندگی دوباره است.»
نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی، وفاییثانی را اسفند ۹۸ و متعاقب اعتراضات آبان خونین در مشهد بازداشت و به زندان وکیلآباد منتقل کردند.
این شهروند معترض، حدود دو سال بعد در دی ۱۴۰۰ از سوی دادگاه انقلاب مشهد به اتهام «افساد فی الارض از طریق تحریق و تخریب اموال عمومی» به اعدام محکوم شد.
در حال حاضر، علاوه بر زندانیان جرایم عمومی که هر روز در زندانهای ایران به دار آویخته میشوند، حدود ۷۰ زندانی در زندانهای سراسر کشور با اتهامات سیاسی در معرض تایید یا اجرای حکم اعدام قرار دارند.
همچنین بیش از ۱۰۰ نفر دیگر با اتهامات مشابه، با خطر صدور حکم مرگ روبهرو هستند.
پایگاه خبری واتسترایل فیرم در گزاشی نوشت بر اساس متن این شکایت که در دادگاه ایالتی تگزاس ثبت شده، شرکتهای آمریکایی تگزاس اینسترومنتس، ایامدی و اینتل متهم شدهاند که نتوانستهاند از انتقال تراشهها و ریزپردازندههای خود به سامانههای تسلیحاتی روسیه و ایران جلوگیری کنند.
به گزارش این نشریه، شاکیان که از قربانیان حملات پهپادی و موشکی هستند، گفتند اعضای خانواده خود را از دست داده یا دچار آسیبهای شدید جسمی و روانی شدهاند.
در این شکایت آمده است که این قطعات، از جمله در پهپادهای شاهد، در بخشهایی مانند سامانههای کنترل پرواز، ناوبری و مقابله با اخلال استفاده شده و نقش موثری در حملات به مناطق مسکونی و زیرساختهای انرژی اوکراین داشتهاند.
روزنامه محلی گلاس ویهلکوپولسکی ۲۲ شهریور گزارش داد شرکت لهستانی «دبلیو اس کی پوزنان» قطعاتی را به ایران فروخته که در ساخت پهپادهای انتحاری شاهد-۱۳۶ مورد استفاده قرار گرفتهاند؛ پهپادهایی که اخیرا در حملات روسیه علیه لهستان به کار گرفته شدند.
این پرونده نخستینبار از سوی خبرنگار تحقیقی رادیو «زیایتی» فاش شد. او گزارش داد پمپهای سوختی که مستقیما از کارخانه لهستانی صادر شده، در نهایت به خط تولید پهپادهای ایرانی منتقل شده است.
تلاش برای جلوگیری از انتقال فناوریهای حساس
وکلای شاکیان گفتند این شرکتها با وجود هشدارهای مکرر نهادهای دولتی، گزارشهای رسانهای و تحقیقات مستقل، به فروش محصولات خود از مسیرهایی ادامه دادهاند که خطر انتقال به روسیه، ایران و چین را داشته است.
بر اساس این گزارش شکایت ثبت شده چهار محور اصلی دارد؛ سهلانگاری، نقض قوانین کنترل صادرات آمریکا، سهلانگاری فاحش و مرگ غیرقانونی.
در متن شکایت تاکید شده که قوانین کنترل صادرات آمریکا و فرمانهای اجرایی روسایجمهوری پیشین و کنونی، دقیقا برای جلوگیری از انتقال فناوریهای حساس به بازیگران متخاصم وضع شدهاند و نقض این قوانین بهطور مستقیم به کشته شدن غیرنظامیان منجر شده است.
وزارت دادگستری آمریکا ۲۱ شهریور از ثبت شکایتی برای توقیف حدود ۵۸۴ هزار دلار ارز دیجیتال تتر مرتبط با محمد عابدینی نجفآبادی، تبعه ۳۹ ساله ایرانی و مدیرعامل شرکت «صنعت دانش رهپویان افلاک» بهدلیل نقش او در ارتباط با برنامه پهپادی سپاه خبر داد.
دادستانی آمریکا در ماساچوست اعلام کرد این شرکت ایرانی سامانههای ناوبری «سپهر» را برای سپاه پاسداران تولید میکرده و این فناوری در پهپادها و موشکهای هدایتشونده بهکار رفته است.
۷۰ درصد قطعات پهپادهای روسی محصول آمریکاست
در این شکایت همچنین به گزارشهای منتشرشده از سوی نهادهایی مانند موسسه صلح آمریکا، شبکه پیبیاس، مدرسه اقتصاد کییف و موسسه علم و امنیت بینالملل اشاره شده که نشان میدهد بخش بزرگی از قطعات کشفشده در پهپادها و موشکهای روسی، ساخت شرکتهای آمریکایی بودهاند.
در یکی از این گزارشها آمده است که حدود ۷۰ درصد قطعات شناساییشده در پهپادهای روسیه از شرکتهای آمریکایی تامین شده است.
شاکیان گفتند این شرکتها با وجود آگاهی از خطر سوءاستفاده از محصولاتشان، تدابیر موثری برای کنترل زنجیره تامین اتخاذ نکردهاند و به همکاری با توزیعکنندگان پرخطر ادامه دادهاند.
آنها خواستار دریافت غرامت و همچنین صدور احکام تنبیهی هستند تا به گفته خودشان، از تکرار چنین مواردی در آینده جلوگیری شود.
در پی حمله نظامی روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ پهپادهای انتحاری «شاهد» ساخت جمهوری اسلامی نقش برجستهای در این جنگ ایفا کردهاند.
نیروهای روسیه هزاران فروند از این پهپادها را که با نامهای محلی مانند «گران-۲» نیز شناخته میشوند، بهکار گرفتهاند تا با حملات مکرر به زیرساختهای انرژی، مناطق شهری و اهداف نظامی اوکراین، سامانههای دفاع هوایی این کشور را تحت فشار قرار دهند و بارِ جنگ را افزایش دهند، اقدامی که مورد انتقاد کییف و غرب قرار گرفته است و باعث تحریم و درخواست بررسی بینالمللی شده است.
حسن همتیفر، دادستان مشهد، ۲۲ آذر ضمن اعلام خبر بازداشت ۳۹ نفر در مراسم هفتم علیکردی در این شهر، گفت «تحقیقات قانونی» از سوی مراجع امنیتی و انتظامی و دستگاه قضایی جمهوری اسلامی درباره دستگیرشدگان ادامه دارد.
با این حال، فعالان حقوق بشر برآورد میکنند شمار افراد بازداشتشده بیش از ۵۰ نفر باشد و منابع حقوقبشری اسامی بیش از ۳۰ تن از این افراد را در شبکههای اجتماعی منتشر کردهاند.
مراسم هفتم علیکردی ۲۱ آذر در مشهد برگزار شد و شهروندان حاضر در آن با سردادن شعارهای اعتراضی یاد او را گرامی داشتند.
پیکر علیکردی صبح ۱۵ آذر در دفتر کارش در مشهد پیدا شد و بسیاری از کاربران رسانههای اجتماعی و برخی وکلا و فعالان سیاسی و مدنی، مرگ او را «قتل حکومتی» خواندند.
