یادداشت و تحلیل

لارنس جی. هاس، تحلیلگر آمریکایی، در یادداشتی در وب‌سایت «نشنال سکوریتی ژورنال» نوشت حمله اخیر اسرائیل به رهبران حماس در قطر اقدامی مشروع و ضروری است که جهان باید از آن استقبال کند.

نسل زد با «زن، زندگی، آزادی» یک پیروزی تاریخی به دست آورد؛ پیروزی‌ای که نه روی کاغذ، بلکه در زندگی واقعی مردم دیده می‌شود. آنها نشان دادند که می‌توان خط قرمزهای حکومت را شکست، حتی در سخت‌ترین شرایط سرکوب.

فرزین ندیمی، پژوهشگر ارشد اندیشکده واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، در گزارشی هشدار داد با فعال شدن مکانیسم ماشه یا «اسنپ‌بک» در تحریم‌های سازمان ملل، ممکن است جمهوری اسلامی بار دیگر از ابزارهای دریایی برای فشار بر آمریکا و متحدانش استفاده کند.

سه سال پس از خیزش «زن، زندگی، آزادی»، این انقلاب نه‌تنها خاموش نشده، بلکه همچنان زنده است. حکومت، با وجود سرکوب، هنوز از صدای مردم و از سالگرد این خیزش می‌ترسد. سه سال گذشته نه به استحکام قدرت حکومت انجامیده، نه به تثبیت آن؛ بلکه به فرسایش روزافزونش منجر شده است.

جنبش‌های اجتماعی در گذر زمان، وضع ثابت و یکسانی ندارند. مجموعه‌ای از عوامل و مولفه‌ها، نیروهای حامی و همراه یک جنبش را از خود متاثر و در گذر زمان، دچار دگرگونی می‌کنند.

جنبش «زن، زندگی، آزادی» مدرسه‌ای عمومی بود که میلیون‌ها ایرانی در آن شجاعت، زبان تازه، هم‌بستگی و روایتگری را آموختند. کلاس‌هایی که در زندگی روزمره ادامه دارند.

یکی از پرسش‌های اساسی پس از جنگ ۱۲ روزه‌ اخیر این است که چرا نیروی هوایی ایران در این جنگ تا این حد ناتوان و ضعیف ظاهر شد.

در جهان، قصه‌هایی هست که فراموش نمی‌شوند. قصه ساداکو در ژاپن یکی از آن‌هاست؛ دختری کوچک که از انفجار بمب اتم جان سالم برده بود، اما سال‌ها بعد با بیماری کشنده روبه‌رو شد. او باور داشت اگر هزار درنای کاغذی بسازد، شفا می‌یابد.

سه سال پس از خیزش مهسا، دانشگاه در ایران در منفعلانه‌ترین وضعیت خود قرار دارد. دهه‌ها سرکوب و سوءمدیریت، دانشگاه را از هویت و کارکرد اصلی‌اش تهی کرده و آن را به نهادی بی‌روح بدل ساخته است؛ نهادی که بیش از آنکه کانون تفکر و تضارب آرا باشد، کارخانه‌ای برای صدور مدرک است.

وقتی در پاییز ۱۴۰۱ و پس از کشته شدن مهسا (ژینا) امینی، خیابان‌های ایران شاهد موجی از اعتراض و خشم ملی شد، در عرصه بین‌المللی نیز رخدادی بی‌سابقه اتفاق افتاد: تشکیل هیات حقیقت‌یاب توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل. این تصمیم نقطه عطفی در واکنش جهانی به سرکوب اعتراضات در ایران بود.

در روزهای اخیر، بحث درباره احتمال وقوع جنگ به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم ایران تبدیل شده است. اظهارات ضد و نقیض مقامات رسمی، فضای جامعه را دچار نوعی سردرگمی و تعلیق کرده است.

هر سال ۱۰ سپتامبر، روز جهانی پیشگیری از خودکشی، یادآور ضرورت گفتگو و اقدام جمعی برای کاهش این بحران انسانی است. خودکشی پدیده‌ای چندعاملی است که تنها به مشکلات فردی محدود نمی‌شود، بلکه بازتاب فشارهای ساختاری، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است که سلامت روان جامعه را تهدید می‌کنند.

نسخه ترمیم شده «باشو، غریبه‌ کوچک»، جشنواره ونیز امسال را به وجد آورد و جایزه بخش فیلم‌های کلاسیک مرمت شده را از آن خود کرد؛ نگین درخشان سینمای ایران که بارها به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران انتخاب شده اما چهار سال توقیف بود و مسئولان وقت ۷۴ مورد اصلاحیه مضحک به آن دادند.

در شرایطی که بوی فروپاشی جمهوری اسلامی به وضوح به مشام می‌رسد و احتمال سقوط این نظام چه در اثر حمله خارجی، چه از مسیر قیام مردمی افزایش یافته، برخی ازچهره‌های سیاسی جمهوری اسلامی امروز شعار می‌دهند: «انقلاب بد است، مردم نباید انقلاب کنند.»

رهبر جمهوری اسلامی پس از گذشت هشت روز از هفته دولت، با تاخیر قابل توجهی با اعضای دولت پزشکیان دیدار کرد. این دیدار برخلاف سنت هر ساله که هشتم شهریور انجام می‌شد، به تعویق افتاد؛ نشانه‌ای که بیش از هر چیز بیانگر ترس و نگرانی شخص اول نظام از تهدیدات امنیتی است.

مردم هر کشوری برای اداره زندگی روزمره و برنامه‌ریزی برای آینده، نیاز دارند به حکومت خود اعتماد کنند و احساس حداقلی از امنیت و ثبات داشته باشند؛ اما امروز وضعیت اکثر مردم ایران به‌گونه‌ای است که نه قادر به ساماندهی امور روزمره خود هستند و نه می‌توانند برای آینده‌ برنامه‌ریزی کنند.

حاکمان ایران به رغم ضرباتی که در جنگ با اسرائیل متحمل شدند، همچنان از مقاومت می‌گویند و از آمادگی برای جنگ. شاید از این رو که هزینه مذاکره و تغییر را بیش از رویارویی نظامی می‌دانند.

همایون شجریان از برگزاری نخستین کنسرت خیابانی خود در میدان آزادی خبر داده و می‌گوید «بدون تلاشی از سوی من، یکباره مجوز صادر شد».