خبرگزاری رویترز در گزارشی نوشت در حالی که نشانه‌هایی از کاهش سختگیری‌های اجتماعی در شهرهای مختلف ایران دیده می‌شود، حکومت هم‌زمان دامنه سرکوب سیاسی را گسترده‌تر کرده است. روندی که به گفته فعالان و برخی مقام‌های سابق ایرانی، در ماه‌های اخیر شدت کم‌سابقه‌ای یافته است.
رویترز پنج‌شنبه ۲۲ آبان در گزارش تحلیلی خود از ایران نوشت در خیابان‌های تهرانِ امروز زنانِ بی‌حجاب، حضور آزادانه‌تر جوانان در کافه‌ها و برگزاری کنسرت‌های محدود، تصویری متفاوت از سال‌های گذشته ایجاد کرده است.
در همین راستا، مراسم حکومتی رونمایی از مجسمه تازه میدان انقلاب در تهران با عنوان «مقابل ایرانیان دوباره زانو می‌زنید»، شامگاه ۱۶ آبان بدون اعمال محدودیت پوشش و حجاب اجباری برای شرکت‌کنندگان برگزار شد.
اما هم‌زمان با این تغییرات ظاهری، موج گسترده بازداشت، احضار و تهدید روزنامه‌نگاران، دانشجویان، وکلا و فعالان مدنی ادامه دارد.
محمد خاتمی، رییس دولت اصلاحات، به تازگی در همین زمینه گفت: «پس از جنگ ۱۲ روزه، انتظار می‌رفت برای قدردانی از مردم، گشایش‌های بیشتری ایجاد شود اما در همه این زمینه‌ها اگر وضع بدتر نشده باشد، بهتر نشده است.»
او افزود: «احضار و فراخواندن و حتی محاکمه بسیاری از سیاسیون و اصحاب رسانه و فکر و حتی شخصیت‌های معتبر، زیادتر شده است.»
چهار فعال از داخل ایران به رویترز گفتند که هدف حکومت از این روند، «ایجاد هراس و جلوگیری از شکل‌گیری اعتراضات تازه» است.
سه مقام ایرانی و یک مقام ارشد پیشین اصلاح‌طلب نیز به رویترز گفتند این الگوی دوگانه «محاسبه‌شده» است: کاهش فشار اجتماعی برای آرام کردن افکار عمومی در شرایط بحران اقتصادی، همراه با افزایش فشار سیاسی برای جلوگیری از نارضایتی خیابانی.
الکس وطن‌خواه، مدیر برنامه ایران در موسسه «میدل‌ایست اینستیتوت» نیز گفت: «این تناقض عمدی است؛ نوعی سوپاپ اطمینان اجتماعی همراه با ایجاد یک سقف سخت بر سر هر نوع مخالفت واقعی.»
ایران پس از جنگ ۱۲ روزه؛ فشارهای داخلی و خارجی
بر اساس گزارش رویترز، جمهوری اسلامی پس از حملات اسرائیل و آمریکا در جنگ ۱۲ روزه، با یکی از پیچیده‌ترین دوره‌های پس از انقلاب سال ۵۷ مواجه است.
در این جنگ، چندین سایت هسته‌ای و نظامی آسیب جدی دید و شبکه گروه‌های مورد حمایت حکومت ایران در منطقه از غزه تا لبنان و عراق تضعیف شد.
هم‌زمان، سقوط ارزش ریال، تورم بالا و کمبود انرژی، شرایط اقتصادی را وخیم‌تر کرده است.
دولت مسعود پزشکیان اجرای قانون «حجاب و عفاف» را که پیش‌تر از سوی جریان‌های تندرو تصویب شده بود، متوقف کرده و به گفته مقام‌های مطلع، نهادهای امنیتی این تغییرات اجتماعی را به‌عنوان «مدیریت نارضایتی» پذیرفته‌اند.
هم‌زمان اما اجرای اعدام‌ها در ایران به بالاترین میزان از سال ۱۳۶۸ رسیده است.
دفتر حقوق بشر سازمان ملل گفته است تا ۲۱ اکتبر، دست‌کم هزار و ۱۷۶ نفر (در سال ۲۰۲۵) در ایران اعدام شده‌اند؛ یعنی روزانه به‌طور متوسط چهار نفر.
یک فعال مدنی که در اعتراضات سال ۱۳۹۸ بازداشت شده بود، به رویترز گفته است: «فشارها بیشتر شده و تهدید خانواده‌ها، احضار فعالان و بازداشت دانشجویان ادامه دارد. حکومت می‌خواهد هر صدای مخالفی را خاموش کند.»
تشدید محدودیت‌ها پس از جنگ با اسرائیل
پس از جنگ ۱۲ روزه، قوه قضاییه محاکمه‌های سریعی را برای متهمان «همکاری با اسرائیل» آغاز کرده و مجلس قوانینی برای افزایش مجازات‌های مرتبط با جاسوسی و فعالیت‌های آنلاین تصویب کرده است.
یک مقام اصلاح‌طلب پیشین که سال‌ها به‌دلیل اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» زندانی بوده، گفت: «حکومت می‌ترسد قدرت را از دست بدهد و فشار خارجی و داخلی را هم‌زمان احساس می‌کند.»
بیش از ۲۱ هزار نفر نیز در جریان و پس از جنگ ۱۲ روزه بازداشت شده‌اند که شامل روزنامه‌نگاران، فعالان مدنی و اعضای اقلیت‌های قومی و مذهبی می‌شوند.
گزارش‌های حقوق بشری می‌گویند اعضای جامعه بهائی به اتهام «جاسوسی برای اسرائیل» در یورش‌های امنیتی بازداشت و اموال برخی از آنان مصادره شده است.
پایانِ یک «آزادی کنترل‌شده»؟
با ادامه بن‌بست در گفت‌وگوهای هسته‌ای با آمریکا و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، مقام‌های ایرانی نگرانند که شکست دیپلماسی به حمله دوباره اسرائیل منجر شود.
به گفته وطن‌خواه، راهبرد علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، این است که «در خارج، درِ دیپلماسی را نیمه‌باز نگه دارد و در داخل، آزادی‌های محدود و کنترل‌شده را در برابر سرکوب سیاسی گسترش دهد».
به گفته تحلیلگران، «آرامش اجتماعی» ممکن است موقتی باشد اما سرکوب سیاسی روزبه‌روز عمیق‌تر می‌شود. تضادی که به نوشته رویترز، «چهره امروز جمهوری اسلامی» را شکل داده است.
