با عبور دمای هوا از ۵۳ درجه سانتیگراد در برخی مناطق استان بوشهر، اداره هواشناسی این استان از صدور هشدار سطح زرد خبر داد. همزمان و به گزارش سازمان جهانی هواشناسی، کره زمین برای سیزدهمین ماه متوالی شاهد ثبت رکورد افزایش دما در ماه ژوئن بود.
وضعیت دما در استان بوشهر
در شبانهروز گذشته دمای هوای شبانکاره دشتستان ۵۳/۲ درجه سانتیگراد و آبپخش دشتستان ۵۰/۴ درجه ثبت شده است. دمای هوا در مرکز دشتستان ۴۹/۴ و مراکز شهرستانهای دشتی و تنگستان هم ۴۸/۷ درجه ثبت شده است.
بر اساس بررسی نقشههای هواشناسی تا روز پنجشنبه هفته جاری دمای هوا به شدت افزایش مییابد و شرجی در شهرهای ساحلی بیشتر خواهد شد.
اداره هواشناسی بوشهر با صدور هشدار سطح زرد اعلام کرد وزش باد گرم در ساعات بعدازظهر تا اوایل شب و افزایش دما، از جمله مخاطرات مبنای این هشدار است.
سازمان هواشناسی در روز اول تیر در اهواز که سه روز متوالی دمای بیش از ۵۱ درجه را ثبت کرده بود، هشدار قرمز صادر کرد.
هشدار سطح زرد یعنی پدیدهای جوی در راه است که ممکن است در سفرها و انجام کارهای روزمره اختلالاتی ایجاد کند.
این هشدار به منظور آگاهی مردم صادر میشود تا بتوانند برای مواجهه با پدیدهای جوی که از حالت معمول کمی شدیدتر است، آمادگی لازم را داشته باشند.
هشدار سطح قرمز بالاترین سطح هشدار است، به این معنا که یک پدیده جوی که میتواند خسارتهای وسیعی به دنبال داشته باشد، در راه است.
با صدور هشدار قرمز، دستگاههای مختلف باید وارد عمل شده و اقداماتی را برای کاهش خسارات وقوع پدیدههای جوی انجام دهند.
ماه گذشته، گرمترین ژوئن تاریخ
بر اساس دادههای جدیدی که روز دوشنبه ۱۸ تیر از سوی سرویس تغییرات آب و هوای کوپرنیک اتحادیه اروپا منتشر شد، ماه گذشته گرمترین ماه ژوئن ثبت شده در تاریخ بود.
۱۳ ماه متوالی است که رکوردهای جدیدی از دما در کره زمین ثبت میشود.
سلسته سائولو، دبیرکل سازمان جهانی هواشناسی (WMO) با ابراز تاسف از آمارهای جدید گفت: «ما به طور مکرر و در مقیاس ماهانه، آستانه گرمایش جهانی ۱/۵ درجه سانتیگراد را نقض میکنیم.»
سائولو گفت که «نقضها موقتی» است اما به این معنی نیست که هدف ۱/۵ درجه سانتیگراد به طور دائمی از دست رفته.
به گفته او تجاوز دائمی از این آستانه باعث «گرم شدن بلندمدت زمین برای حداقل دو دهه» میشود.
آستانه گرمایش جهانی
سطح ۱/۵ درجه سانتیگراد، آستانه بسیار مهمی در توافقنامه پاریس در سال ۲۰۱۵ است که در آن کشورها توافق کردند افزایش دمای جهانی را به کمتر از دو درجه سانتیگراد و در حالت ایدهآل تا ۱/۵ درجه سانتیگراد بالاتر از سطوح قبل از صنعتی شدن محدود کنند.
جامعه علمی هشدار داده است گرم شدن بیش از ۱/۵ درجه سانتیگراد زمین ممکن است منجر به تغییرات آب و هوایی و رویدادهای شدید جوی شود.
طبق گزارش سازمان جهانی هواشناسی هر ۰/۱ درجه سانتیگراد افزایش دما باعث «افزایش واضحی در شدت و فراوانی دما و بارندگی شدید و همچنین خشکسالیها و تخریبهای زیست محیطی در برخی مناطق» میشود.
الگوهای آب و هوای شدید
سازمان جهانی هواشناسی هشدار داد که با ادامه شرایط فعلی، جهان با تاثیرات مخرب تغییرات آب و هوایی روبهرو است؛ امواج گرمای شدیدتر، بارندگیهای سنگینتر، خشکسالیها، کاهش یخچالها و بالا آمدن سریع سطح دریاها از جمله این آثار مخرباند.
بر اساس گزارش سال ۲۰۲۳ سازمان جهانی هواشناسی حدود ۴۸۹ هزار مرگ ناشی از گرما بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ گزارش شده که بیشترین نرخ مرگ و میر در میان انواع آب و هوای شدید است.
بالاترین دمای ثبت شده نیز مربوط به ماه ژوئن گذشته است.
به گفته سائولو این دماهای رکوردشکن باعث تقویت طوفانهای گرمسیری مانند طوفان بریل شده و برای اکوسیستمهای دریایی نگرانکنندهاند.
بر اساس دادههای ماهوارهای، میزان یخ در قطبها نیز تحت تاثیر قرار گرفته؛ به طوری که میزان یخ در قطب شمال سه درصد و در قطب جنوب ۱۲ درصد کمتر از میانگین ماههای ژوئن بوده است.
نکات برجسته گرما در سراسر جهان
در سراسر جهان، اروپا بیشترین افزایش دما را نسبت به مناطق خاورمیانه و ترکیه داشته است.
به جز اروپا، بیشترین دماها در شرق کانادا، غرب آمریکا، مکزیک، برزیل، شمال سیبری، خاورمیانه، شمال آفریقا و غرب قطب جنوب ثبت شده است.
هر چند توسعه لا نینا (La Nina) باعث شده دماهای پایینتر از میانگین بر روی بخشهایی از اقیانوس آرام مشاهده شود اما دمای هوا بر روی اقیانوس آرام در بسیاری از مناطق در سطحی غیرعادی، بالا باقی مانده است.
لا نینا پدیدهای جوی است که باعث خنک شدن غیرعادی آبهای سطحی بخشهایی از اقیانوس آرام (مرکزی و شرقی) میشود.
این پدیده نقطه مقابل ال نینو (El Niño) است که باعث گرم شدن غیرعادی این مناطق میشود.
هر دو پدیده بخشی از نوسان جنوبی انسو (ENSO) هستند که تاثیرات قابل توجهی بر الگوهای آب و هوایی جهانی دارند.
اگر رکوردها متوقف نشود
به گفته کارلو بونتمپو، مدیر سرویس تغییرات آب و هوای کوپرنیک، حتی اگر این «زنجیره خاص از تشدیدها» در نقطهای به پایان برسد، آب و هوا همچنان گرم میشود و جهان «محکوم به دیدن رکوردهای جدید» است.
به گفته او، تا زمانی که «افزودن گازهای گلخانهای به جو و اقیانوسها» متوقف نشود، گرم شدن زمین «اتفاقی اجتنابناپذیر» است.
بر اساس دادههای کوپرنیک، ژانویه ۲۰۲۴ نیز گرمترین ژانویه تاریخ بود.
در گزارشی که سازمان جهانی هواشناسی در فوریه ۲۰۲۴ منتشر کرد، زمین در سال ۲۰۲۳ یکونیم درجه سانتیگراد از دوره پیشاصنعتی گرمتر شده است.
همان زمان کارشناسان سال ۲۰۲۳ را گرمترین سال ثبت شده اعلام و پیشبینی کردند که امسال آن رکورد نیز شکسته شود.
این سازمان به گذشت هشت سال از زمان بازداشت خودسرانه احمدرضا جلالی در تهران و اعتصاب غذای او از روز پنجم تیر اشاره کرد.
جلالی روز ۱۴ تیر ماه و پس از حدود ۱۰ روز، اعتصاب غذای خود را به دلیل وخامت حالش در زندان شکست.
عفو بینالملل از مقامهای جمهوری اسلامی خواست فورا او را آزاد کنند.
بر اساس متن منتشر شده از سوی این سازمان، جلالی دچار آریتمی قلبی، کمخونی و فشار خون شده اما از دسترسی به موقع و کافی به مراقبتهای بهداشتی محروم مانده است.
عفو بینالملل درباره وضعیت وخیم جسمی این پژوهشگر زندانی که زیر حکم اعدام است، هشدار داد.
حدود یک هفته پیش ویدا مهراننیا، همسر او گفته بود این شهروند دوتابعیتی وضعیت جسمی نگرانکننده و فشار خون بسیار پایینی دارد و از بیماریهای متعددی رنج میبرد.
مهراننیا اعلام کرده بود همسرش فکر میکند اعتصاب غذا تنها راهی است که دنیا میتواند صدای او را بشنود.
عفو بینالملل با اشاره به پخش اعترافات اجباری جلالی در سالهای گذشته، یادآور شد که او طی هشت سال دوران حبس خود تحت شکنجه و انواع بدرفتاریها قرار گرفته، مدت زمانی طولانی در سلول انفرادی نگهداری شده و از دسترسی به وکیل محروم بوده است.
جلالی در اردیبهشت سال ۱۳۹۵ پس از اینکه به دعوت دانشگاههای تهران و شیراز به ایران سفر کرد، بازداشت و به «جاسوسی» متهم شد.
ابوالقاسم صلواتی، قاضی دادگاه انقلاب برای او حکم اعدام صادر کرد و این حکم در دیوان عالی کشور تایید شد.
جلالی بارها اتهام جاسوسی را رد کرده و گفته است پروندهسازی برای او و صدور این حکم به دلیل «نپذیرفتن درخواست همکاری با سپاه پاسداران و جاسوسی از کشورهای غربی» بوده است.
عفو بینالملل ضمن تاکید بر ضرورت آزادی فوری جلالی و لغو حکم اعدامش، تاکید کرد روند بازداشت و محاکمه این شهروند دوتابعیتی ناعادلانه بوده است.
این سازمان گفت جلالی تا پیش از آزادی باید از مراقبتهای پزشکی لازم بهرهمند شود و از شکنجه و بدرفتاری بیشتر مصون بماند.
مهراننیا روز ۲۷ خرداد به ایراناینترنشنال گفته بود دولت سوئد هیچ پاسخی در زمینه تلاشها برای آزادی جلالی به او نداده و اساسا «هیچ جوابی ندارد».
همسر جلالی روز ۱۲ تیر نیز بار دیگر گفت نسبت به پیگیری آزادی او از سوی دولت سوئد «ناامید» است.
او با اشاره به مبادله حمید نوری در ازای دو شهروند سوئدی گفت که دولت سوئد در نجات جان دیگر زندانیان دوتابعیتی «کوتاهی کرده» است.
روز ۲۵ خرداد، حمید نوری، دادیار سابق زندان گوهردشت که در کشتار هزاران زندانی سیاسی در ایران مشارکت داشته است با یوهان فلودروس و سعید عزیزی، دو شهروند سوئدی مبادله شد.
با گذشت کمتر از یک هفته از این مبادله، جلالی در فایلی صوتی از زندان اوین از اولف کریسترسون، نخستوزیر سوئد انتقاد کرد و گفت دولت این کشور او را «بیپناه» به حال خود رها کرده است.
او در این نامه به شرایط بغرنج خود در زندان اوین اشاره کرد و گفت حدود سه هزار روز را در «غاری وحشتناک» گذرانده است.
به گفته سازمان حقوق بشری اتحاد برای ایران، نیروهای جمهوری اسلامی در سال ۲۰۲۳ به ۵۰۷ کُرد در حال حمل کالا از عراق تیراندازی کردند و ۴۴ نفر از آنها را کشتند.
بر اساس گزارش این سازمان حقوق بشری، از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون ۱۱۱ کُرد در مرز به همین دلیل هدف تیراندازی قرار گرفتند.
محمود امیری مقدم، مدیر سازمان حقوق بشر ایران مستقر در نروژ، گفت که «کولبرهای کُرد دسترسی محدودی به عدالت» دارند.
امیری مقدم افزود: «وقتی نیروهای مرزبانی آنها را میبینند به آنها شلیک میکنند. در مورد افرادی میشنویم که کشته شدهاند اما افرادی هم هستند که دست و پای خود را از دست دادهاند. آنان به دلیل ضایعه نخاعی فلج میشوند.»
شقایق نوروزی از اتحاد برای ایران گفت: «بسیاری از آنها پسران ۱۳ ساله هستند اما برخی دیگر مردان و زنان با تحصیلات عالیاند و برخی نیز تا ۷۷ سال سن دارند. آنان به حمل بار سنگین از راه زمینی خطرناک و کوهستانی به عنوان وسیلهای برای بقا متکی هستند.»
نوروزی به ایراناینترنشنال گفت: «دکترها را میتوانید پیدا کنید که تازه فارغالتحصیل شدهاند و از تهران برگشتهاند و نمیتوانند در کردستان کار کنند.»
کولبرها معمولا بر اساس وزن و نوع کالایی که حمل میکنند، دستمزد دریافت میکنند.
بر اساس گزارشها، آنها اغلب بارهای دهها کیلوگرمی را از راه زمینی کوهستانی تا ۱۰ کیلومتر حمل میکنند.
اقلامی چون چای، لوازم الکترونیکی، منسوجات، محصولات زیبایی و سیگار از مرز عبور میکنند تا بلافاصله به فروش برسند.
معمولا از حمل مشروبات الکلی اجتناب میشود زیرا مجازات شدیدتری در پی دارد.
فشارها علیه اقوام
تیمور الیاسی، نماینده جمعیت حقوق بشر کردستان ایران در سازمان ملل در ژنو، این تیراندازیها را «اعدامهای فراقانونی» خواند و آن را نشاندهنده «هدف قرار دادن سیستماتیک» یکی از به حاشیهراندهترین گروههای قومی ایران دانست.
الیاسی گفت: «مردم حق غذا، حق کار، حق سلامتی و حق زندگی دارند.»
او به ایراناینترنشنال گفت که تیراندازی به کولبرها دو دهه است اتفاق میافتد و فقر، عامل اصلی سوق دادن آنها به این کار است.
طبق آمار رسمی، از زمان جنگ ایران با عراق در دهه ۶۰، حدود ۲۰ میلیون مین در کردستان ایران کار گذاشته شده است.
الیاسی گفت که کاشت این مینها، زمین را برای کشاورزی نامناسب کرده و شرایط کشندهای را برای کار روی زمین ایجاد کرده است.
وی افزود: «ما افراد زیادی داریم که در این منطقه زندگی میکنند و نمیتوانند در زمین خود کار کنند و علاوه بر این، هیچ سرمایهگذاری و پروژههای توسعهای در منطقه وجود ندارد.»
سازمان دیدهبان حقوق بشر گزارشی از افزایش تیراندازی نیروهای امنیتی ایران به کولبرها منتشر کرده است.
برای این گزارش با ۱۳ کولبر کُرد مصاحبه شده است که بین اکتبر ۲۰۲۱ تا آوریل ۲۰۲۴، از تیراندازیها جان سالم به در بردهاند یا شاهد تیراندازی بودهاند.
شاهدان به دیدهبان حقوق بشر گفتند که نیروهای مرزبانی فراجا و سپاه پاسداران این حملات را به کولبرها انجام دادهاند.
بر اساس گزارش روز دوشنبه ۱۸ تیر این سازمان، شش نفر به این گروه حقوق بشری گفتند که نیروهای امنیتی ایران آنها را هدف تیراندازی قرار دادهاند و تیراندازی به دیگران را نیز دیدهاند.
دو نفر دیگر گفتند که نیروهای امنیتی ایران به بستگان آنها که به عنوان کولبر کار میکردند تیراندازی کردهاند و آنان را کشتند. یکی از آنها پس از پا گذاشتن روی مین، پای خود را از دست داده است.
سازمان دیدهبان حقوق بشر اسناد پزشکی و اسناد دادگاه را در این زمینه بررسی کرده است.
یک مساله امنیتی
دیدهبان حقوق بشر در گزارش خود خبر داد دولت ابراهیم رئیسی به کُردها پیشنهاد کرده است که نظارت بر کار کولبرها را بر عهده بگیرند. با این حال مقامات در ایران اغلب این موضوع را یک موضوع امنیتی میدانند.
محیالدین ابراهیمی، زندانی سیاسی کُرد، کولبری بود که در اسفند ۱۴۰۱ به اتهامات امنیتی اعدام شد. او در سال ۱۳۹۶ پس از اینکه در حال حمل مشروبات الکلی بود، در مرز دستگیر شد.
او در نامهای که در سایت حقوق بشر ایران منتشر شده، نوشت: «اینجانب دارای ۱۲ سر عائله و ساکن شهر اشنویه هستم که چندین سال است به کار کولبری اشتغال داشتم. مورخه ۱۶ آبان ۹۶، من از کردستان عراق با دو اسب و چهار کارتن در تاریکی شب در حال عبور از مرز بودم. چند نفر دیگر چند صد متر جلوتر از من در حال حرکت بودند که ناگهان از طرف نیروهای هنگ مرزی به افراد جلوتر شلیک شد و این افراد پا به فرار گذاشتند و مامورین هنگ مرزی به طرف حقیر هم تیراندازی کرده و از ناحیه پای راست هدف گلوله قرار گرفتم و بهشدت مجروح شدم و در بازرسی نیروهای هنگ مرزی، دو اسب و چهار کارتن مشروبات الکلی از نوع آبجو کشف و ضبط گردید.»
ابراهیمی افزود: «به دلیل جراحات شدید، حقیر توسط مامورین هنگ مرزی به اشنویه انتقال یافتم و بعد از چند روز بستری از بیمارستان به بازداشتگاه اطلاعات سپاه منتقل شدم. در بازداشتگاه اطلاعات سپاه با اتهامات واهی و غیرقابل باور روبهرو شدم؛ در صورتی که طبق بازرسی مامورین هنگ مرزی فقط چهار کارتن [مشروبات الکلی] بوده است.»
وی به اتهام «بغی» (شورش مسلحانه) از طریق عضویت در حزب دموکرات کردستان ایران رسما به اعدام محکوم شد.
امیری مقدم از سازمان حقوق بشر ایران به مورد مشابه دیگری اشاره کرد و گفت در ماه گذشته میلادی، ادریس آلی، یک کولبر کُرد، به اتهامات واهی «جاسوسی برای اسرائیل» به اعدام محکوم شد.
او تاکید کرد که این اتهام بر اساس اخذ اعترافات از این کولبر «در زیر شکنجه» مطرح شده و تنها عمل او «قاچاق مشروبات الکلی به عنوان کولبر» بوده است.
برای ۱۰ دلار
امیری مقدم گفت جمهوری اسلامی افرادی را که در سیستان و بلوچستان کالا حمل میکنند نیز هدف قرار میدهد.
او تاکید کرد هدف قرار دادن اقلیتهای قومی مانند کُردها و بلوچها وسیلهای برای کنترل و آزار و اذیت آنهاست: «این نشاندهنده رژیمی است که برای جان انسانها ارزشی قائل نیست و میخواهد ترس ایجاد کند.»
الیاسی نیز گفت ایران علاوه بر آپارتاید جنسیتی و مذهبی، آپارتاید قومی را نیز مرتکب میشود.
او با استناد به دادههای موجود گفت که روزانه بین ۸۴ تا ۱۶۰ هزار نفر به عنوان کولبر کار میکنند و آنان برای حمل بار سنگین در برف و هوای سرد، با احتمال کشته شدن، مجروح شدن یا زندانی شدن، فقط «۱۰ دلار» دریافت میکنند.
پزشکیان جمعه ۱۵ تیر در دور دوم انتخابات ریاستجمهوری با کسب ۱۶ میلیون و ۳۸۴ هزار رای، معادل ۵۳.۶ درصد آرا به عنوان رییس دولت معرفی شد.
بیش از ۵۰ درصد شهروندان واجد شرایط در دور دوم و بیش از ۶۰ درصد آنان در دور نخست انتخابات برای مشخص شدن جانشین ابراهیم رئیسی شرکت نکردند.
کربی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی همچنان از «گروههای تروریستی» مانند حماس، حزبالله لبنان و حوثیهای یمن حمایت میکند، گفت تهران «پهپادها، فنآوری پهپادی و دانش پهپادی» را در اختیار روسیه قرار میدهد تا در «کشتار اوکراینیهای بیگناه» استفاده شود.
به گفته سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، با توجه به ادامه پشتیبانی تهران از گروههای نیابتی خود و همچنین جنگ روسیه علیه اوکراین، پاسخ آمریکا به از سرگیری مذاکرات بر سر برنامه هستهای جمهوری اسلامی «نه» خواهد بود.
پزشکیان در دوران تبلیغات انتخاباتی خود بارها از ضرورت مذاکره با غرب، تعیین تکلیف پرونده هستهای ایران و رفع تحریمها سخن گفت و در عین حال افزود از سیاستهای علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی پیروی میکند.
خامنهای پنجم اردیبهشت سال جاری بر ادامه برنامه هستهای حکومت ایران تاکید کرد و تحریمها را زمینهساز «شکوفایی استعدادها» و بروز «ظرفیتهای داخل کشور» دانست.
حکومت ایران همچنین یکی از متحدان اصلی ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه در کارزار جنگی این کشور علیه اوکراین به شمار میرود. روسیه عملیات نظامی خود را علیه اوکراین روز پنجم اسفند ۱۴۰۰ کلید زد.
حکومت ایران متهم است که پهپادهای انتحاری شاهد ۱۳۱ و شاهد ۱۳۶ را به روسیه ارسال کرده تا در جریان عملیات نظامی در اوکراین مورد استفاده قرار گیرند.
ایالات متحده، بریتانیا و کانادا روز ششم اردیبهشت در اقدامی هماهنگ، تحریمهای جدیدی را علیه صنعت پهپادی جمهوری اسلامی وضع کردند.
یافتههای تازهترین گزارش محرمانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی حاکی از آن است که جمهوری اسلامی میزان ذخیره اورانیوم غنیشده خود را افزایش داده است.
بر اساس این گزارش که روز هشتم خرداد منتشر شد، حکومت ایران در حال حاضر بیش از ۱۴۲ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصدی در اختیار دارد که در مقایسه با گزارش پیشین آژانس بینالمللی در بهمنماه سال گذشته، جهشی ۲۰ کیلوگرمی را نشان میدهد.
شورای حکام روز ۱۶ خرداد قطعنامه پیشنهادی بریتانیا، فرانسه و آلمان، موسوم به تروئیکا، را درباره برنامه هستهای جمهوری اسلامی با ۲۰ رای موافق، ۱۲ رای ممتنع و دو رای مخالف به تصویب رساند.
در این قطعنامه از حکومت ایران خواسته شده تا همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را بهبود بخشد و ممنوعیت ورود «بازرسان مجرب» آژانس را لغو کند.
پزشکیان دوشنبه ۱۸ تیر در حالیکه هنوز نه نشستی مطبوعاتی با رسانهها گذاشته و نه جشنی با حامیانش برگزار کرده، پس از دیدار با خامنهای و شماری دیگر مقامهای نظام، در سومین روز ورود به دفتر ریاست دولت، در نامهای خطاب به حسن نصرالله، دبیرکل حزبالله لبنان تاکید کرد «حمایت از مقاومت با قدرت تداوم خواهد داشت».
پزشکیان همچون سلف خود ابراهیم رئیسی «حمایت از مقاومت» را ریشه در سیاستهای اصولی نظام جمهوری اسلامی ایران، آرمانهای خمینی و رهنمودهای خامنهای میداند که باید «قدرتمندانه» تداوم یابد.
مرگ ابراهیم رئیسی در شرایطی رُخ داد که جمهوری اسلامی با سپاه پاسداران و گروههای نیابتیاش ماههاست درگیر تنشی مداوم با اسرائیل و درگیری غیرمستقیم با آمریکا هستند که هرلحظه ممکن است منطقه را نیز به آتش جنگی ویرانگر بکشاند.
مسعود پزشکیان، نمایندهای که حالا جانشین رئیسی در نهاد ریاست جمهوری شده با شعار تغییر مسیر فعلی مدیریت کشور، مشخصا در حوزه دیپلماسی، توانست رقیب خود را پشت سر بگذارد.
با این حال علی خامنهای در اولین پیامش به پزشکیان توصیه کرد راه رئیسی را ادامه دهد. فرمانده کل سپاه پاسداران نیز در پیامی گفت اطمینان دارد پزشکیان «با بسیج ظرفیتها و فرصتها برای پیروزی نظام در جنگ اقتصادی و صیانت از اقتدار نظام در آوردگاههای بینالمللی اقدام میکند». حسین سلامی تاکید کرد که سپاه برای همکاری با پزشکیان در اجرای سیاستهای خامنهای آماده است.
با وجود وعدههای پزشکیان برای اجرای برنامه خامنهای، توصیه رهبر جمهوری اسلامی و توقع سپاه و سلامی، حل بحران سیاست خارجی بدون تغییر در سیاستهای کلان نظام و کاهش دخالتهای سپاه و گروههای نیابتی در تنشهای منطقه دور از ذهن به نظر میرسد.
پیام پزشکیان به نصرالله خود شاهدی بر این مدعاست.
اما دیدگاه مسعود پزشکیان نسبت به سپاه و گروههای نیابتی چیست؟ آیا او میتواند تنش را کاهش دهد و در مسیر حل بحران سیاست خارجی آنگونه که پیشتر وعده داده، حرکت کند؟ یا مانند آنچه خامنهای از او خواسته راه رئیسی را ادامه میدهد؟
سابقه حمایت از سپاه و نیابتیها
مسعود پزشکیان، جراح قلبی که ادبیات و گفتمان سیاسیاش «نهجالبلاغه» است و حالا رییس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی شده، با وجود آنکه به گفته خودش در آمریکا و بریتانیا دوره دیده، در دیدگاههایش نسبت به مساله فلسطین، ضدیت با آمریکا و حمایت از سپاه پاسداران و گروههای نیابتی، چندان تفاوتی با رئیسی ندارد.
زمانی که پزشکیان وزیر بهداشت بود، در یک نشست برای توصیف روحیه ستیزهجوی خود گفته بود: «من وقتی دانشجو بودم توی دهن رییس دانشگاه میزدم، وقتی رییس دانشگاه شدم توی دهن رییسجمهور میزدم، الان که وزیر شدهام، توی دهن کلینتون میزنم.»
پزشکیان در سالهای بعد به مجلس راه یافت. او همراه با ۳۹ نفر از نمایندگان تندروی مجلس در سال ۱۳۸۷ طرحی دوفوریتی را با عنوان «الزام دولت به حمایت همهجانبه» از فلسطین امضا کردند که خواستار ورود «جدی» حکومت ایران در زمینه حمایت از نوار غزه شده بود.
او در سال ۱۳۹۸ وقتی دولت وقت آمریکا سپاه پاسداران را تروریستی اعلام کرد، با ارائه طرحی به نام «تقویت جایگاه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در برابر آمریکا»، به همراه همکارانش در مجلس، دولت جمهوری اسلامی را موظف به اقداماتی کرد که خود زمینهساز تشدید تنشهای بعدی میان ایران و آمریکا به حساب میآیند.
پزشکیان و دیگر نمایندگان با ارائه این طرح، نیروهای نظامی امنیتی و اطلاعاتی ایالات متحده را «تروریستی» خوانده و دولت ایران را متعهد به مقابله با آنها و همچنین کارشکنی برای همکاری بین آمریکا و کشورهای منطقه کرد.
قدرتیابی و توسعه سپاه پاسداران در دهههای اخیر مرهون پشتیبانی نمایندگانی همچون پزشکیان بوده است. او پس از کشته شدن قاسم سلیمانی به دست آمریکا بار دیگر، و اینبار با پوشیدن یونیفرم سپاه و انداختن چفیه دور گردنش، آشکارا از سپاه و سیاستهای تنشآفرین منطقهای جمهوری اسلامی حمایت کرد. آن هم درست زمانی که دو ماه پیش از آن در آبان ۹۸، این نیروی نظامی-ایدئولوژیک نظام نقشی فعال در سرکوب خونین معترضان بازی کرده بود.
پزشکیان در مناظرات تبلیغاتی خود هم قاسم سلیمانی را «قهرمان ملی» خواند و با اشاره به برنامه پهپادی و موشکی سپاه گفت: «یکی از دلایلی که دیگران نمیتوانند علیه ایران کاری انجام دهند، همین سپاه است.»
واکنش غرب و منطقه به ظهور پزشکیان
شاید به دلیل مواضع سیاسی پزشکیان است که پس از پیروزی او در انتخاباتی که اکثریت جامعه در آن شرکت نکردند، آمریکا این تحریم و «نه» بزرگ جامعه را به روی حکومت و پزشکیان آورده است.
وزارت خارجه ایالات متحده ضمن تاکید بر ناعادلانه بودن انتخابات جمهوری اسلامی بر این نکته که «نتیجه این انتخابات تاثیری بر رویکرد واشینگتن ندارد» تاکید کرد.
اما از طرف دیگر نیروهای وابسته و مورد حمایت حکومت در منطقه به این نامزد نظام روی خوش نشان دادند. حسن نصرالله، دبیرکل حزبالله لبنان که در آستانه درگیری گسترده با اسرائیل قرار دارد در پیام تبریک به مسعود پزشکیان نوشت: «ما با شما به راه خود ادامه خواهیم داد تا به پیروزی نهایی برسیم.»
ناصر ابوشریف، نماینده جهاد اسلامی فلسطین هم در پیامی ضمن تبریک به پزشکیان نوشت که روی حمایت از فلسطین در دوره جدید ریاست جمهوری حساب میکند.
به نظر میرسد دیدگاههای پزشکیان در سالهای گذشته، برخلاف آنچه در تبلیغات برای رایگیری از جامعه معترض به حکومت و سپاه نشان داده، بیشتر نزدیک به سپاه و در راستای پیشبرد سیاست کلان جمهوری اسلامی در حمایت از گروههای نیابتی و ضدیت با غرب است.
دوگانه میدان و دیپلماسی؛ ادامه راه رئیسی
از عوامل اصلی پیروزی پزشکیان بر سعید جلیلی، ساختن دوگانه به ویژه در حوزه سیاست خارجی بود.
به اعتقاد برخی، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین با حمایت تمامقد از پزشکیان، وعده احیای برجام و مذاکره برای رفع تحریمها، نقشی اساسی در پیروزی او بر جلیلی ایفا کرد.
با این حال، به گفته پزشکیان، او در مسیر ریاست دولت و خط مشی شامل تعیین وزرا پیرو نظر رهبر جمهوری اسلامی عمل خواهد کرد.
در این میان، ظریف گفته که تمایلی به وزارت خارجه ندارد، و فراتر از آن، ترکیب مجلس هم احتمالا اجازه بازگشت به وزارتخانه به او نخواهد داد. چهرههایی مثل عباس عراقچی یا مهدی سنایی، ممکن است بتوانند با نظر خامنهای جایگزین ظریف شوند، اما هر کسی بیاید به گفته پزشکیان، اختیار کامل با رهبر خواهد بود.
اردیبهشت ۱۴۰۰، ظریف در مورد چرایی شکست برجام موضوع را به دوگانه میدان و دیپلماسی ربط داد. به گفته او، حکومت ایران «میدان»، یعنی عرصه فعالیت سپاه پاسداران را بر «دیپلماسی» ترجیح داد. او همچنین به نقش قاسم سلیمانی، فرمانده «میدان» نظام، در وارد کردن آسیب به دیپلماسی دولت روحانی اشاره کرده بود.
با این حال، موضوع روابط خارجی در دولت پزشکیان با دولت روحانی بهکلی متفاوت است. با نزدیک شدن به تاریخ انقضای برجام، عملا احیای این توافق بهشکل سابق منتفی است و حوادث متعدد دیگری نیز رخ داده است. جنگ در اوکراین و غزه و پس از آن درگیری سپاه با اسرائیل، شرایط جهانی را برای ایران متفاوت کرده و نیاز به یک توافق جامع و گستردهتر وجود دارد، امری که اکنون سختتر و دشوارتر شده است.
دو روز پس از پیروزی پزشکیان در رقابت با جلیلی، سعید لیلاز، فعال اصلاحطلب و از حامیان او هم خط و ربط چهار سال آینده را علنی کرده است، جایی که گفت: «من اصلا به مصلحت پزشکیان نمیبینم که بخواهد کوچکترین حرکتی در زمینه سیاست خارجی، بدون اجازه و موافقت خامنهای انجام دهد.»
تایید صلاحیت مسعود پزشکیان در این انتخابات غیر دموکراتیک، سوابق او در همراهی با سپاه پاسداران، گروههای نیابتی، فلسطین و اعتراف به پیروی از برنامههای خامنهای، همگی شواهدی هستند که نشان میدهد احتمالا پزشکیان دستکم در این حوزه کاملا در راستای مسیر دولت ابراهیم رئیسی قدم بردارد.
