مطالب بیشتر
کمتر از چهار ماه پس از دیدار دونالد ترامپ با امیر قطر و امضای توافقنامه دفاعی گسترده با این پادشاهی خلیج فارس، حمله غافلگیرانه اسرائیل به نشست سران حماس در دوحه، روابط ایالات متحده و اسرائیل را به چالش کشیده است.
عملیات سهشنبه ۱۸ شهریور که به دستور بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل انجام شد، منجر به کشته شدن یک مامور امنیتی قطری و پنج نفر دیگر شد اما در ترور رهبران حماس ناکام ماند.
ترامپ در پستی در شبکه اجتماعی تروث سوشال نوشت از «تمام جوانب» این عملیات اسرائیل «بسیار ناخشنود» است و این بمبارانها منافع آمریکا یا اسرائیل را پیش نمیبرد.
با این حال، خبرگزاری رویترز پنجشنبه ۲۰ شهریور به نقل از تحلیلگران و مقامات آمریکایی نوشت حمله به دوحه تاثیری بر حمایتهای اساسی ترامپ از اسرائیل نخواهد داشت: «این بمباران در واقع پرده از حقیقت روابط واشینگتن-تلآویو برداشت؛ رابطهای که بر منافع متقابل و محاسبات سیاسی استوار است.»
اقدامات یکجانبه اسرائیل
آرون دیوید میلر، تحلیلگر ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بینالملل به رویترز گفت: «در این مورد، فکر میکنم ترامپ از تاکتیکهای نتانیاهو آزرده است اما همچنان با دیدگاه او مبنی بر اینکه حماس نباید فقط از نظر نظامی تضعیف شود بلکه باید اساسا تضعیف شود، موافق است.»
اسرائیل پیش از این نیز بدون دادن هشدار به واشینگتن، دست به اقدامات مشابه زده بود.
سپتامبر ۲۰۲۴، اسرائیل با پیجرهای بمبگذاری شده هزاران عضو حزبالله را مجروح کرد، بدون اینکه جو بایدن، رییسجمهوری وقت را در جریان قرار دهد.
تبعات دیپلماتیک
حمله به دوحه احتمالا امیدهای ترامپ را برای گسترش «پیمانهای ابراهیم» تضعیف خواهد کرد. این توافق تاریخی که در دوره اول ریاستجمهوری او منعقد شد، منجر به برقراری روابط دیپلماتیک چند کشور عربی با اسرائیل شد.
دنیس راس، مذاکرهکننده سابق خاورمیانه، معتقد است با افزایش شکایات کشورهای عربی متحد آمریکا از اقدامات اسرائیل، احتمالا ترامپ از آنها خواهد خواست برنامهای قابل قبول برای آینده غزه و جایگزینی اداره آن پس از حماس ارائه دهند: «در این صورت، ترامپ به نتانیاهو خواهد گفت که عملیات نظامی را متوقف کند.»
روابط پرفراز و نشیب
یک مقام ارشد کاخ سفید تایید کرد: «از زمان کمپین انتخاباتی، رابطه [ترامپ و نتانیاهو] سرد و گرم بوده است.»
ترامپ در می ۲۰۲۵ طی اولین سفر خارجی مهم خود به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی سفر کرد اما از اسرائیل بازدید نکرد.
این اقدام با واکنشهای گستردهای همراه شد و برخی تحلیلگران آن را نشانه نارضایتی رییسجمهوری آمریکا از نتانیاهو دانستند.
مایکل اورن، سفیر سابق اسرائیل در آمریکا، معتقد است احتمال گسست در روابط اندک است: «نتانیاهو با درک ویژگیهای شخصیتی ترامپ میتواند رابطه را حفظ کند.»
به گفته او، رییسجمهوری آمریکا به قدرت و توافقاتی که بتوانند به جنگها پایان دهند، اهمیت میدهد و اگر نخستوزیر اسرائیل به این دو جنبه توجه کند، مشکلی پیش نخواهد آمد.
جاناتان پانیکوف، معاون سابق اطلاعات ملی آمریکا، در این خصوص به رویترز گفت: «هرچند واشینگتن تلاش میکند اسرائیل را به سمت تصمیمات خاص سوق دهد، اما نتانیاهو در نهایت بر اساس آنچه منافع اسرائیل میداند، عمل خواهد کرد.»
پزشکیان پنجشنبه ۲۰ شهریور گفت: «ما نمیخواهیم دولتی بزرگ و پرهزینه داشته باشیم. هدف ما کوچکسازی دولت و کاستن از بار آن بر اقتصاد کشور است. دولت باید یاریگر اقتصاد باشد، نه مانع و باری مضاعف.»
او تاکید کرد دولت بهجای «تصدیگری» باید بهدنبال نقش «تسهیلگری» باشد و افزود: «وظیفه ما برداشتن موانع قانونی و مقرراتی از مسیر سرمایهگذاران است اما اصل کار و ابتکار باید از سوی بخش خصوصی، کشاورزان و صنعتگران شکل بگیرد.»
اظهارات پزشکیان در حالی است که گزارشها نشان میدهند تنها در یک مورد، شمار کارکنان نهاد ریاستجمهوری از سال ۱۳۶۸ تاکنون ۷۰۰ درصد افزایش داشته است؛ رشدی که از آن با عنوان «تورم نیروی انسانی» یاد میشود و همچنان یکی از چالشهای پرهزینه دولت به شمار میرود.
هرچند پزشکیان از «کوچکسازی دولت» و نقشآفرینی بخش خصوصی سخن میگوید، ساختار اقتصاد ایران نشان میدهد بخش بزرگی از فعالیتهای اقتصادی در اختیار سپاه پاسداران و بنیادهای شبهدولتی است که شفافیت محدودی دارند.
ناظران معتقدند کوچکسازی دولت در چنین شرایطی میتواند به واگذاری بیشتر منابع به این نهادهای قدرتمند منجر شود و لزوما به تقویت بخش خصوصی نخواهد انجامید.
افزون بر این، بخش خصوصی با موانع متعددی روبهروست؛ از مقررات دستوپاگیر و فساد سیستماتیک گرفته تا رقابت نابرابر با نهادهای برخوردار از رانت و معافیتهای مالیاتی.
به گفته کارشناسان اقتصادی، تا زمانی که این مشکلات ساختاری، بهویژه مداخلات اقتصادی سپاه پاسداران اصلاح نشود، شعار تسهیلگری دولت و کاهش تصدیگری بعید است بهبود واقعی فضای کسبوکار و کاهش فشار بر اقتصاد کشور را در پی داشته باشد.
پزشکیان مدارس را مقصر مهاجرت دانست: انسانهای «مغرور» تربیت میکنند
رییس دولت جمهوری اسلامی در جریان سخنان خود در سفر به اردبیل، بار دیگر نظام آموزشی را بابت موج مهاجرت جوانان و نخبگان از کشور مقصر دانست.
پزشکیان گفت: «مدارسی که امروز ساختهایم، بهجای تربیت انسانهای جامعنگر، افرادی تکبعدی و مغرور پرورش دادهاند. کسانی که مملکت و سرزمین خود را باور ندارند و خیال میکنند تنها باید در خارج از کشور به جایگاهی برسند.»
او افزود: «دانشآموزانی تربیت شدهاند که حتی جوایز آنچنانی دریافت کردهاند اما ۹۰ درصد آنها اکنون در ایران نیستند. این چه هنری است؟ این افراد زمانی که با مشکل روبهرو میشوند، بهجای ماندن و حل آن، قهر میکنند و میروند.»
پزشکیان تاکید کرد مدارس باید افرادی را تربیت کنند که «بدانند از این آب و خاک برخاستهاند و مسئولیت دارند کشور و سرزمین خود را آباد کنند».
این نخستین بار نیست که او در موضوع مهاجرت، انگشت اتهام را بهسوی شهروندان نشانه میگیرد و نقش حکومت در شکلگیری این پدیده را کماهمیت جلوه میدهد.
۹ مرداد، پزشکیان با بهکارگیری ادبیاتی جنسیتزده، قشر تحصیلکرده را بهدلیل مهاجرت از کشور به «نامردی» متهم کرد.
او در اردیبهشتماه نیز از مهاجرت شهروندان به خارج از کشور انتقاد و آن را مشکلی «تربیتی» ناشی از نظام آموزشی کشور توصیف کرده بود.
علی بیتاللهی پنجشنبه ۲۰ شهریور در مصاحبه با خبرگزاری ایلنا، اصفهان را «پرخطرترین شهر» از نظر فرونشست توصیف کرد و گفت همانند تهران، مشهد و دیگر شهرهای ایران، برداشت بیرویه آبهای زیرزمینی دلیل اصلی این معضل است.
بیتاللهی افزود: «اصفهان با یک پدیده تشدیدکننده مواجه شده، آن هم قطع دائمی جریان آب زایندهرود است .... از اواسط دهه ٩٠ با تشدید بیآبی، قطع موقت و چند ماه یکبار زایندهرود شروع شده و از سال ٩٧ و ٩٨ به یک جریان قطع دائمی میرسیم. وقتی آب در سطح زمین جاری نباشد، به زیرزمین هم نفوذ نمیکند و سفرههای زیرزمینی تغذیه ندارند.»
این مقام وزارت راه و شهرسازی پیشتر نیز خبر داده بود ایران از نظر گستردگی فرونشست زمین در رتبه سوم جهان قرار دارد.
مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزلهشناسی، هشتم شهریور هشدار داد تخلیه آبهای زیرزمینی علاوه بر فرونشست زمین میتواند به «تغییر تنش بر گسلهای فعال» بینجامد.
چرا شمال اصفهان در برابر فرونشست آسیبپذیرتر است؟
رییس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در ادامه مصاحبه خود با ایلنا اعلام کرد اصفهان از نظر وسعت فرونشست در صدر شهرهای ایران قرار دارد و «کل محدوده شهر اصفهان تحت تاثیر این پدیده است».
بیتاللهی گفت مناطق شمالی اصفهان بهدلیل نوع خاک «متفاوت» و «ریزدانه بودن رسوبات»، بیش از سایر نقاط در معرض فرونشست قرار دارند.
او افزود: «پدیده فرونشست به حدی جدی است که از ٢٨۵ مدرسه واقع در این مناطق، ۴٠ مدرسه تخلیه شده است. چندین اثر تاریخی در این مناطق بهصورت کاملا مشهود و ملموس ترک خوردهاند. یک شهرک بهطور کامل تخلیه شد و در محلاتی شاهد آن بودم که دیوارهای اتاقهای خانهها شکافهایی داشتند که دست من بهراحتی از بین آنها عبور میکرد.»
۲۱ مرداد، عیسی بزرگزاده، سخنگوی صنعت آب ایران، هشدار داد ۷۰ درصد دشتهای ایران در وضعیت «ممنوعه» یا «ممنوعه بحرانی» قرار دارند و بیش از ۳۰۰ دشت، از جمله تهران، با خطر جدی فرونشست زمین مواجه هستند.
بزرگزاده فرونشست را پیامد مستقیم برداشت بیرویه آب از سفرههای زیرزمینی دانست و گفت بخش قابل توجهی از این برداشتها بهدلیل «مدیریت ناکارآمد، خلأهای قانونی و نبود هماهنگی میان نهادهای مسئول» رخ داده است.
چگونه میتوان فرونشست اصفهان را مهار کرد؟
بیتاللهی با انتقاد از نبود «هیچ اقدام عاجل و اثرگذار» برای مهار فرونشست در اصفهان، راهکارهایی برای حل این معضل ارائه کرد.
او تعیین تکلیف باغات غیرمجاز در بالادست سد زایندهرود و جلوگیری از برداشت بیرویه آب، حفظ جریان حداقلی آب در زایندهرود، کلاسهبندی چاههای پرمصرف و کاهش حداقل ۱۰ درصدی بهرهبرداری با نصب کنتور هوشمند و اجرای تغذیه مصنوعی آبهای زیرزمینی با الگوگیری از تجربه کشورهای دیگر را از جمله اقدامات لازم برای مقابله با فرونشست در اصفهان عنوان کرد.
