تهدید پنهان در قفسه‌ها؛ دستگاه تشخیص کتاب‌های قدیمی سمی در اسکاتلند ساخته شد
محققان دانشگاه سنت اندروز موفق به طراحی ابزاری کم‌هزینه برای شناسایی کتاب‌های قدیمی سمی و خطرناک شدند.
کتاب‌های قدیمی موجود در کتابخانه‌های جهان ممکن است جان افراد را به خطر بیندازند. محققان دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند دستگاهی ساخته‌اند که می‌تواند در عرض چند ثانیه مشخص کند آیا کتابی حوای مواد سمی است یا خیر.
بی‌بی‌سی گزارش داد منشا این مشکل به شیوه رنگ‌آمیزی جلد کتاب‌ها در قرن نوزدهم بازمی‌گردد؛ دورانی که در آن برای دستیابی به رنگ‌هایی پایدار و زیبا، از مواد شیمیایی سمی مانند آرسنیک، جیوه و کروم استفاده می‌شد.
خطری که هنوز ادامه دارد
اریکا کوتزه، کارشناس حفاظت آثار دانشگاه سنت اندروز، هشدار داد تماس مداوم با این کتاب‌ها باعث مسمومیت می‌شود، زیرا آرسنیک موجود در رنگ سبز این کتاب‌ها پس از گذشت بیش از یک قرن هنوز خطرناک است.
قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض چندین کتاب سبز رنگ می‌تواند باعث مسمومیت سطح پایین با آرسنیک شود.
علائم مسمومیت شامل تغییر رنگ پوست، آسیب به کبد و کلیه و کاهش گلبول‌های خونی است که به ضعف سیستم ایمنی بدن خواهد انجامید.
پیش از این، موزه وینترتور آمریکا در سال ۲۰۱۹ پروژه‌ای برای شناسایی کتاب‌های سمی راه‌اندازی کرده بود.
طرحی مشابه نیز به کشف چهار کتاب خطرناک در کتابخانه ملی فرانسه منجر شد و این کتاب‌ها فورا از دسترس عموم خارج شدند.
راهکار نوآورانه و ارزان‌قیمت
پیلار گیل، متخصص بیوشیمی دانشگاه سنت اندروز، برای حل این مساله راهکار جدیدی ابداع کرد. او به‌جای استفاده از روش‌های پیچیده و گران‌قیمت، از دستگاه طیف‌سنج بخش زمین‌شناسی کمک گرفت.
این دستگاه که برای شناسایی مواد معدنی در سنگ‌ها طراحی شده، از قابلیت تشخیص رنگدانه‌های سمی در کتاب‌ها نیز برخوردار است.
گیل پس از آزمایش صدها کتاب، الگوی مشخصی در کتاب‌های سمی کشف کرد.
ساخت نمونه اولیه
همکاری با بخش فیزیک دانشگاه منجر به ساخت نمونه اولیه این دستگاه شد.
گراهام بروس، مدیر ارشد آزمایشگاه تحقیقاتی، در ارتباط با این ابتکار گفت دستگاه نور سبز و مادون قرمز را به کتاب می‌تاباند و بر اساس بازتاب نور، وجود یا عدم وجود آرسنیک را تشخیص می‌دهد.
این فناوری در مقایسه با روش‌های سنتی بسیار ارزان‌تر و سریع‌تر است. افزون بر این، دستگاه قابل حمل است و استفاده از آن نیازی به متخصص ندارد.
تاکنون هزاران کتاب در مجموعه‌های دانشگاه سنت اندروز و کتابخانه ملی اسکاتلند با این روش بررسی شده‌اند.
محققان قصد دارند طراحی دستگاه را با کتابخانه‌ها و موزه‌های سراسر جهان به اشتراک بگذارند.
راه‌حل برای آینده
جسیکا برگ، معاون مدیریت کتابخانه دانشگاه، با اشاره به اهمیت این نوآوری گفت بسیاری از کتابخانه‌ها به‌دلیل نداشتن امکانات آزمایش، همه کتاب‌های سبزرنگ قرن نوزدهم را از دسترس خارج کرده‌اند.
او افزود این دستگاه به آن‌ها برای جدا کردن کتاب‌های خطرناک کمک خواهد کرد.
مساله کتاب‌های سمی با گذشت زمان وخیم‌تر خواهد شد، زیرا این کتاب‌ها در حال فرسودگی هستند.
شناسایی به‌موقع آن‌ها امکان نگهداری ایمن و استفاده کنترل‌شده از این آثار ارزشمند را فراهم می‌کند.