روزنامه اورشلیمپست در گزارشی تحلیلی نوشت درگیری داخلی بر سر قدرت در اقلیم کردستان عراق، به بازداشتهای گسترده، گزارشهایی از اعدام و ادامه بازداشت حلنشده یک کهنهسرباز آمریکایی انجامیده است؛ تحولاتی که همزمان با افزایش نفوذ جمهوری اسلامی در این منطقه رخ داده است.
اورشلیمپست سهشنبه دوم دی در مطلبی نوشت کشمکش بر سر کنترل آنچه امروز «کردستان عراق» نامیده میشود، ریشهای تاریخی دارد که به توافق سایکس-پیکو در سال ۱۹۱۶ بازمیگردد.
این رقابت در سالهای اخیر، تحت تاثیر فشارها و مداخلات داخلی و خارجی تشدید شده است.
در همهپرسی استقلال سال ۲۰۱۷، حدود ۹۳ درصد کردها به جدایی از عراق رای دادند، اما دولت مرکزی در بغداد این نتیجه را نپذیرفت.
کردستان عراق منطقهای نفتخیز و از نظر راهبردی بسیار مهم است و چهارراهی لجستیکی و اطلاعاتی و دروازهای کلیدی برای منطقه به شمار میرود.
در عین حال، این منطقه با شبکهای پیچیده از بازیگران مسلح و رقابتهای پنهان قدرت مواجه است.
در همین بستر، پرونده ناپدید شدن برایان ویلسون، کهنهسرباز نیروی هوایی آمریکا از ایالت اوهایو، توجهها را جلب کرده است.
ناپدید شدن سرباز آمریکایی
ویلسون از سال ۲۰۱۴ با گروههای کردی همکاری میکرد؛ ابتدا در روژاوا در کنار یگانهای مدافع خلق در نبرد با داعش و سپس در سلیمانیه با گروهی وابسته به پیشمرگهها.
در بامداد ۲۲ اوت (۳۱ مرداد) نیروهای اتحادیه میهنی کردستان (PUK) برای بازداشت لاهور شیخ جنگی طالبانی، چهره مخالف دولت عراق و رهبر «جبهه مردم»، به هتل لالهزار در سلیمانیه یورش بردند.
روزنامه اورشلیمپست سهشنبه دوم دی ماه در تحلیلی نوشت مقامهای اسرائیلی و آمریکایی اگرچه به دادههای اطلاعاتی مشابه درباره فعالیتهای اخیر ایران دسترسی دارند، اما این اطلاعات را در چارچوب «ساعتهای زمانی» متفاوتی تفسیر میکنند.
از نگاه اسرائیل، نزدیکی جغرافیایی به ایران و شبکه نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در لبنان، سوریه و عراق، زمان تصمیمگیری را به دقیقهها کاهش داده است.
مقامهای امنیتی اسرائیل هشدار دادهاند که فعالیتهای موشکی اخیر تهران که بهصورت رزمایش معرفی میشود، میتواند بخشی از آمادگی عملیاتی باشد؛ الگویی که تهران پیشتر نیز با عادیسازی تدریجی تحرکات خطرناک به کار گرفته است.
این حساسیت پس از حمله هفتم اکتبر ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل تشدید شد.
بسیاری در اسرائیل به این جمعبندی رسیدهاند که بازدارندگی، فشار اقتصادی و روندهای دیپلماتیک نتوانستند از غافلگیری و تلفات گسترده جلوگیری کنند.
همین تجربه باعث شده هرگونه اقدام ایران، حتی بدون عبور رسمی از خطوط قرمز اعلامشده، بهعنوان تهدیدی فوری تلقی شود.
ارزیابی آمریکا
به نوشته اورشلیمپست، در مقابل، واشینگتن ارزیابی گستردهتری دارد. مقامها و تحلیلگران آمریکایی پیشرفت فنی ایران را تایید میکنند اما درباره نیت تهران اختلاف نظر دارند؛ اینکه آیا ایران تصمیم سیاسی برای ساخت سلاح هستهای گرفته یا با حفظ ابهام، در پی افزایش قدرت چانهزنی است.
آمریکا همچنین پیامدهای فراتر از اسرائیل را میسنجد؛ از جمله خطر حمله به نیروهای آمریکایی، اختلال در زیرساختهای انرژی خلیج فارس و شوک به بازارهای جهانی.
در داخل آمریکا، این اختلافها به شکافهای سیاسی هم گره خورده است. برخی جمهوریخواهان تاکید دارند بازدارندگی فقط زمانی کارآمد است که ایران باور کند آمریکا آماده اقدام فوری است.
در مقابل، گروهی دیگر ضمن حمایت از حق اسرائیل برای دفاع از خود، بر محدود بودن نقش نظامی آمریکا و عدم اعزام نیروی زمینی تاکید میکنند.
همزمان، شماری از قانونگذاران با استناد به قانون اساسی، هرگونه اقدام نظامی بدون مجوز کنگره را زیر سوال بردهاند.
دموکراتها نیز نگرانیهای مشابهی مطرح کردهاند و هشدار دادهاند که اقدامهای یکجانبه میتواند آمریکا را به درگیری عمیقتری بکشاند.
از سوی دیگر، مقامهای ایرانی موضع خود را دفاعی و غیرقابل مذاکره توصیف میکنند و میگویند برنامه موشکی ایران موضوع گفتوگو نخواهد بود؛ موضعی که مستقیما با تعریف تهدید از سوی اسرائیل و بخش بزرگی از سیاستگذاران آمریکایی در تضاد است.
در اسرائیل نیز اگرچه بر سر ماهیت تهدید ایران اجماع گستردهای وجود دارد، اما درباره شیوه مدیریت آن اختلاف نظر دیده میشود.
برخی چهرههای مخالف دولت ضمن تایید خطر ایران، رهبری سیاسی کنونی را برای هدایت کشور در این مسیر مناسب نمیدانند.
به نوشته اروشلیمپست، تحلیلگران هشدار میدهند خطر اصلی نه اختلاف نظر، بلکه ناهماهنگی زمانی است: اسرائیل، آمریکا و ایران هرکدام بر اساس محاسبات خود عمل میکنند، اما این تصمیمها میتواند به نتایجی منجر شود که هیچیک بهطور کامل قصد آن را ندارند.
به گفته آنان، چالش اصلی برای واشینگتن و اورشلیم هماهنگسازی بازدارندگی است؛ بهگونهای که هم از پیشرفت راهبردی ایران جلوگیری شود و هم از ورود منطقه به چرخهای مهارنشدنی از تنش و درگیری.
بر اساس این اطلاعیه، با قطع واردات گاز از ایران، بین چهار هزار تا چهار هزار و ۵۰۰ مگاوات از ظرفیت شبکه بقر سراسری عراق کاسته شده است.
این اتفاق باعث شد برخی واحدهای تولید برق عراق از مدار خارج شوند و خاموشی برنامهریزیشده و سیاست کاهش تولید در سایر واحدها اعمال شود.
برای جمهوری اسلامی درآمد صادرات گاز به عراق اهمیتی ویژه دارد. این اهمیت تا آنجاست که حتی در سالهای اخیر، با وجود کسری شدید برق و گاز، روند صادرات برق و گاز به عراق هرگز بهطور کامل متوقف نشده است.
موسی گفت وزارت برق عراق با هماهنگی وزارت نفت، به استفاده از سوختهای جایگزین داخلی روی آورده و با وجود این کسری، روند تولید برق «تحت کنترل» باقی مانده است.
جمهوری اسلامی تاکنون خبری درباره توقف صادرات برق و جزییات «شرایط اضطراری» که منجر به این تصمیم شده، منتشر نکرده است.
جمهوری اسلامی بین یکسوم تا ۴۰ درصد از نیاز عراق به گاز و برق را تامین میکند.
دولت دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، اسفند سال گذشته (ماه مارس) معافیتی را لغو کرد که به عراق، کشوری که با کمبود مزمن برق روبهروست، اجازه میداد هزینه برق وارداتی از ایران را پرداخت کند.
این اقدام بخشی از سیاست «فشار حداکثری» ترامپ علیه تهران بود.
با لغو معافیت و تشدید اجرای تحریمهای آمریکا علیه جمهوری اسلامی، بین ماههای آوریل تا اوت (اواسط فروردین تا اواسط شهریور)، صادرات گاز ایران به عراق حدود ۴۰ درصد کاهش یافت.
بر اساس گزارشها، روند نزولی صادرات گاز طبیعی ایران به عراق از سال ۲۰۲۴ آغاز شد و این کاهش در ماههای اخیر بیشتر شد.
بغداد افزون بر آنکه در ماههای اخیر در تلاش برای دور زدن تحریمها و یافتن منابع جایگزین با دشواری روبهرو بوده، دچار اختلالهای امنیتی نیز شده است.
در ماه نوامبر، حملهای راکتی باعث تعطیلی میدان گازی خورمور در شمال عراق شد و حدود سه هزار مگاوات از ظرفیت تامین برق منطقه را از مدار خارج کرد.
مقامهای محلی اقلیم کردستان، گروههای مسلح مورد حمایت جمهوری اسلامی را مسئول این حمله دانستند؛ حملهای که زیرساختهای انرژی حیاتی برای تولید برق را هدف قرار داد.
وزارت برق عراق اعلام کرد این کشور با انجام تعمیرات و ارتقا در نیروگاهها، خود را برای اوج مصرف زمستانی آماده کرده و هماهنگی با وزارت نفت تا زمان ازسرگیری جریان گاز ایران ادامه خواهد داشت.
به گزارش تایمز اسرائیل، دفتر وزیر دفاع این کشور سهشنبه دوم دی در بیانیهای اعلام کرد که دولت اسرائیل قصدی برای ایجاد شهرک در غزه ندارد.
دفتر کاتز تاکید کرد اظهارات صبح سهشنبه وزیر دفاع اسرائیل «صرفا در چارچوب امنیتی مطرح شده است.»
کاتز صبح سهشنبه در نشستی با رهبران شهرکنشینان، همزمان با مراسم ساخت هزار و ۲۰۰ واحد مسکونی جدید در شهرک بیتاِل در کرانه باختری، گفت: «با یاری خدا، زمانی که وقتش برسد، گروههای پیشگام را در شمال غزه، به جای شهرکهایی که تخلیه شدند، ایجاد خواهیم کرد.»
او افزود این اقدام «به شکل درست و در زمان مناسب» انجام خواهد شد و تاکید کرد اسرائیل وارد «دورهای از حاکمیت عملی» شده و با فرصتهایی مواجه شده که مدتها وجود نداشته است.
به گزارش تایمز اسرائیل اظهارات کاتز با مواضع رسمی بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر این کشور و همچنین طرح صلح دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، در تضاد است.
تو خالی و غیر مسئولانه
گادی آیزنکوت، رییس حزب یَشار و از چهرههای برجسته نظامی پیشین اسرائیل، در واکنش به سخنان کاتز درباره احتمال شهرکسازی در شمال نوار غزه، این مواضع را «بیانیههایی توخالی و غیرمسوولانه» توصیف کرد.
آیزنکوت در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت کاتز «برای چندمین بار برخلاف اجماع گسترده ملی عمل میکند».
او افزود: «در حالی که دولت با یک دست به طرح صلح ترامپ رای میدهد، با دست دیگر افسانه شهرکهای جداافتاده در نوار غزه را ترویج میکند.»
آیزنکوت تاکید کرد که دولت اسرائیل بهجای تمرکز بر تقویت امنیت و تصویب قانون سربازی اجباری برای یهودیان ارتدکس افراطی، «بهدلیل ملاحظات سیاسی محدود» به بیان مواضعی روی آورده که «تنها به وجهه اسرائیل در جهان لطمه میزند».
اسموتریچ از نتانیاهو خواست ترامپ را به حمایت از الحاق کرانه باختری قانع کند
بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی اسرائیل سهشنبه اعلام کرد انتظار دارد نتانیاهو در سفر پیشروی خود به ایالات متحده، با تصمیمی روشن درباره «اعمال حاکمیت رسمی» اسرائیل بر کرانه باختری بازگردد.
او این اظهارات را در مراسم افتتاح ساختمان جدید اداره مدنی اسرائیل در کرانه باختری بیان کرد.
اسموتریچ افزود که «دیر یا زود» این ساختمان میتواند خدمات دولتی به شهرکهای اسرائیلی در غزه را نیز ارائه دهد؛ اظهاراتی که همراستا با سخنان کاتز درباره بازگشت شهرکسازی به نوار غزه «در زمان مناسب» مطرح شد.
طرح صلح آمریکا صراحتا بر خروج نهایی اسرائیل از غزه تاکید دارد و تصریح میکند که اسرائیل این منطقه را اشغال یا به خاک خود ملحق نخواهد کرد.
دولت ترامپ نیز بارها مخالفت خود را با الحاق کرانه باختری اعلام کرده و به اسرائیل درباره پیشبرد چنین اقداماتی هشدار داده است.
اسموتریچ که از چهرههای محوری جناح «راست افراطی» در کابینه اسرائیل به شمار میرود، در ادامه گفت «ماموریت زندگی» او جلوگیری از تشکیل کشور مستقل فلسطینی است و تاکید کرد که با «تمام قاطعیت» بر این هدف پایبند خواهد ماند.
او همچنین تشکیلات خودگردان فلسطین را «یک نهاد تروریستی» خواند و گفت برای جلوگیری از تبدیل کرانه باختری به «غزهای دیگر»، اسرائیل باید حاکمیت خود را بر این منطقه اعمال کند.
این دومین بار در هفته جاری است که اسموتریچ از نتانیاهو میخواهد موضوع الحاق کرانه باختری را با ترامپ مطرح کند.
او پیشتر نیز گفته بود که نخستوزیر اسرائیل باید «یهودا و سامره» را بهعنوان بخشی از مذاکرات با واشینگتن روی میز بگذارد.
پزشکیان سهشنبه دوم دی در سخنرانی خود در مجلس شورای اسلامی برای ارائه لایحه بودجه سال آینده، گفت: «بهرغم تمام قوانینی که از ابتدای انقلاب برای مصرف بهینه آب نگارش شده، وضعیت آب روز به روز بدتر شده است.»
او افزود: «قوانینی نوشتیم که مشکلات را اصلاح کنیم اما دادههای آماری نشان میدهد که این قوانین مشکلات را پیچیدهتر کرده است. باید به خودمان برگردیم و ببینیم چرا قوانینی تصویب کردیم که به جای اصلاح، وضعیت را بدتر کردهایم.»
پیشتر کارشناسان و تحلیلگران بارها هشدار داده بودند که سیاستهای جمهوری اسلامی از جمله سدسازیهای بیرویه در دوران ریاستجمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی موجب وخیمتر شدن بحران آب در ایران شده است.
در اواسط آذرماه، مرکز تحقیقاتی سوفان مستقر در آمریکا هشدار داد که بحران آب در ایران از یک چالش محیطزیستی فراتر رفته و به یک مساله عمیق سیاسی و امنیتی تبدیل شده است.
این مرکز از این وضعیت به عنوان «فروپاشی منابع آب ایران» نام برد و نوشت که به گفته بسیاری از تحلیلگران، نتیجه فعالیت یک «مافیای آب در ایران» است؛ شبکهای از مقامات سیاسی، نظامی و تجاری که از پروژههای سدسازی، انتقال آب و توسعه کشاورزی سود بردهاند.
سراسر ایران مشکل آب دارد
پزشکیان در بخش دیگری از اظهاراتش گفت که «تمام استانهای کشور مشکل آب دارند.»
او افزود: «این مشکل تنها با تقسیم آب حل نمیشود؛ اقتصاد آب، کشت، آبیاری و صنعت و ... دارای مشکل است چرا که اجازه رشد غیرکارشناسی دادهایم.»
۱۳ آذر، همزمان با سفر پزشکیان، به کهگیلویه و بویراحمد، گروهی از شهروندان مقابل محل برگزاری جلسات او در یاسوج تجمع کردند.
آنها با سردادن شعار علیه ساخت سدهای «ماندگان» و «خرسان ۳»، این طرحها را عامل تخریب جنگلهای دنا و نابودی روستاهای منطقه دانستند.
قالیباف: توجهی به موضوع آب نکردیم
محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی، نیز سهشنبه در جلسه مجلس گفت: «با صراحت میگویم حداقل ۱۰-۱۵ سال است اتفاق نظر داریم که آب موضوع اول کشور است اما توجهی که باید به آن میکردیم، نکردیم.»
محمدحسین امید، رییس دانشگاه تهران، نیز در صحن مجلس گفت: «در این کشور یک روز سرانه آب تجدیدپذیر بالای ۴۰۰۰ مترمکعب داشتیم، اما امروز به زیر هزار مترمکعب و حتی در نقاطی از فلات مرکزی به ۶۰۰ رسیده است.»
او افزود: «این نشان میدهد تا مرز ۵۰۰ مترمکعب بحران و کمبود مطلق، فاصله زیادی نداریم.»
یک نماینده: آب هست، مدیریت نیست
اما یک نماینده مجلس، اظهارات و گزارشها درباره کمآبی شدید در ایران را رد کرد.
مهدی کوچکزاده، نماینده تهران، سهشنبه دوم دی در صحن مجلس شورای اسلامی گفت: «میگویند آب نیست. آب ماده اولیهاش همان باران است. به سیلهای چند سال گذشته کشور مراجعه کنید، این بهترین دلیل است که آب هست.»
پزشکیان در سخنرانی خود به این اظهارات پاسخ داد و گفت: «آقای کوچکزاده اعلام کردند که برای حل مساله آب طرح دارند، بنده از همینجا اعلام میکنم که بیایند طرح خود را در یک استان پیادهسازی کنند و اگر توانستند مشکل را حل کنند، در بقیه کشور نیز اجرا خواهیم کرد.»
او به منتقدان دولت حمله کرد و گفت: «این که این میزان بارش به درستی مدیریت نمیشود درست است. اما بیان این مسائل مشکلات فعلی کشور را حل نخواهد کرد.»
پیشتر احد وظیفه، مدیر مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران و خشکسالی سازمان هواشناسی، در گفتوگو با روزنامه اعتماد نسبت به وضعیت بحرانی منابع آبی در استان تهران و مناطق همجوار هشدار داد و گفت حتی بارشهای اخیر نیز تاثیر قابلتوجهی بر ترمیم ذخایر سدها نداشته است.
در جریان این عملیات، ویلسون همراه با دیگر اعضای گروه بازداشت شد.
به نوشته اورشلیمپست، حمله به هتل لالهزار نقطه اوج درگیری قدرت میان دو پسرعمو بود: بافل جلال طالبانی، رییس کنونی اتحادیه میهنی کردستان، و لاهور شیخ جنگی طالبانی؛ دو چهرهای که هر دو در بریتانیا بزرگ شدهاند.
بافل طالبانی دستور این عملیات را صادر و لاهور را متهم کرد که با کمک آجی امین، رییس پیشین اداره اطلاعات زانیاری، قصد ترور او را داشته یا به دنبال کنار زدنش از رهبری حزب بوده است.
مقامهای جمهوری اسلامی نیز ظاهرا با دیده تردید به آجی امین مینگریستند و او را متهم میکردند که با بازیگران غربی و اسرائیلی ارتباط دارد.
تا میانه سال ۲۰۲۲، این تنشها به مرحلهای رسید که ادامه حضور او ناممکن شد و آجی امین برای پرهیز از رویارویی مستقیم و احتمال بازداشت، سلیمانیه را ترک کرد.
درگیریهای درونگروهی
این اتهامها بیسابقه نبود. بافل در سال ۲۰۲۱ نیز لاهور را به تلاش برای مسموم کردن خود متهم کرده بود.
پس از آن، شماری از مقامهای کلیدی، از جمله روسای نهادهای اطلاعاتی و ضدتروریسم وابسته به اتحادیه میهنی که عمدتا از نزدیکان لاهور بودند، برکنار شدند.
ویلسون در این دوره بهعنوان مشاور با نیرویی موسوم به «اسکورپیون» (عقرب) همکاری میکرد؛ گروهی وابسته به لاهور شیخ جنگی طالبانی که ربوار حمید حاجی غالی، افسر باسابقه پیشمرگه، آن را هدایت میکرد.
ربوار حمید نیز همراه با بیش از ۴۰۰ نفر دیگر در جریان حمله به هتل لالهزار بازداشت شد.
بر اساس گزارشها، صدها بازداشتی به مقر آسایش در سلیمانیه منتقل شدند؛ نهادی که تحت فرمان اتحادیه میهنی کردستان فعالیت میکند، نه دولت مرکزی عراق.
به نوشته اورشلیمپست، بهطور رسمی، کشته شدن پنج نفر اعلام شد، اما گزارشهای غیررسمی از ۴۰ تا ۵۰ کشته و موارد متعدد اعدام خبر میدهند.
پس از پایان درگیری، نگرانیها افزایش یافت. روزنامهنگاران و ناظران حقوق بشر از شمار بالای افراد «مفقود در عملیات» خبر دادند که امری غیرعادی در یک عملیات شهری محدود محسوب میشود.
خانوادهها از نبود دسترسی، فقدان وکیل و بیاطلاعی کامل از سرنوشت بازداشتشدگان سخن گفتند.
همزمان، گزارشهایی مبنی بر مشارکت نیروهای وابسته به حشدالشعبی مورد حمایت جمهوری اسلامی و واحدهایی مرتبط با رایان الکِلدانی منتشر شد.
آمریکا سال ۲۰۱۹ الکلدانی را به دلیل ارتباطهای او با نیروهای بسیج مردمی (PMF) و قاسم سلیمانی، فرمانده کشتهشده نیروی قدس سپاه پاسداران، تحریم کرد.
مشارکت نیروهای مرتبط با جمهوری اسلامی نشان میدهد که این عملیات تحت نوعی نظارت خارجی انجام شده و همزمان بیانگر سطح بالایی از بیاعتمادی درونساختاری است.
بخش قابلتوجهی از جزئیات مربوط به حمله بافل طالبانی به هتل لالهزار و پیامدهای آن علنی نشده است.
این نخستین بار نبود که میان بافل جلال طالبانی و پسرعمویش رویارویی رخ میداد.
در موارد پیشین، همواره صلح حفظ میشد و اختلافها از طریق مذاکره حلوفصل میشد. بنابراین به نوشته اورشلیمپست این پرسش مطرح است که چه عاملی باعث شد بافل جلال طالبانی اینبار دست به حمله بزند؟
بازی قدرت
کردستان عراق یک چهارراه لجستیکی و اطلاعاتی و دروازهای راهبردی برای منطقه محسوب میشود.
بهطور کلی، مردم کرد در جریان عملیاتهای نظامی ایالات متحده در عراق، سوریه و منطقه، متحد آمریکا بودهاند.
ارتش آمریکا همچنان حضور گستردهای در کردستان عراق دارد؛ حضوری که برای اصلیترین رقیب آمریکا در منطقه، یعنی ایران، بسیار نگرانکننده است.
پس از جنگ ۱۲ روزه جمهوری اسلامی و اسرائیل، معادلات منطقهای به شکلی محسوس تغییر کرد.
تهران تلاش برای افزایش و تثبیت نفوذ راهبردی خود را در مناطق همجوار، بهویژه کردستان عراق که محل حضور گروههای کردی مخالف جمهوری اسلامی است، افزایش داده است.
در مناطق تحت کنترل اتحادیه میهنی، این روند به حذف یا خنثیسازی افرادی انجامیده که «مستقل، غیرقابل اعتماد یا نزدیک به آمریکا و اسرائیل» تلقی میشوند.
در چنین فضایی، رویدادهای هتل لالهزار رخ داد.
در همین چارچوب، به نوشته اورشلیمپست منابع متعدد تایید میکنند که برایان ویلسون پس از بازداشت همراه با نیروهای لاهور شیخ جنگی طالبانی، در همان ساختار امنیتی ناپدید شده است.
تاکنون هیچ اتهام رسمی علیه این سرباز آمریکایی اعلام نشده، هیچ روند قضایی علنی وجود ندارد، هیچ مدرک معتبری از زنده بودنش منتشر نشده و محل نگهداری و وضعیت جسمی او نامعلوم است.
