ایران‌اینترنشنال
یک منبع آگاه به ایران‌اینترنشنال گفت سپاه پاسداران و ستاد کل نیروهای مسلح از طریق شبکه‌های تجاری خود در چین از جمله دلالان نفتی، در حال مذاکره برای دریافت تسلیحات چینی همچون موشک، پهپاد و سامانه‌های پدافند هوایی هستند.
به گفته این منبع، اصلی‌ترین طرف چینی سپاه پاسداران، شرکت «هاوکان انرژی گروپ» است که بابت معاملات نفتی با شرکت‌های طرف سپاه، در چند سال گذشته نزدیک به یک میلیارد دلار به ایران بدهکار شده است.
هاوکان انرژی یک شرکت چینی مستقر در پکن است که وزارت خزانه‌داری آمریکا در می ۲۰۲۲ به‌دلیل خرید «میلیون‌ها بشکه» نفت منتسب به نیروی قدس سپاه پاسداران و نقش در تسهیل انتقال وجوهش، آن را تحریم کرد.
به گفته منبع ایران‌اینترنشنال، شهریور ۱۴۰۴، یک هیات بلندپایه از سپاه به چین سفر کرد و با مدیران هاوکان درباره تسویه باقی‌مانده بدهی مذاکره کرد.
در گزارش‌های رسمی، هیچ اشاره‌ای به سفر هیات سپاه پاسداران به چین نشده است اما در همان زمان یک هیات بلندپایه دولتی ایران به ریاست مسعود پزشکیان به چین سفر کرد.
به گفته پزشکیان، در این سفر «توافق‌های خوبی» با طرف چینی حاصل شد.
منبع ایران‌اینترنشنال تصریح کرد یکی از این توافقات، معاملهای بود که بر اساس آن هاوکان بخشی از بدهی نفتی خود را از طریق انتقال مستقیم تسلیحات به سپاه پاسداران پرداخت میکند.
مشخص نیست این توافق اجرایی شده است یا نه اما این نخستین بار است که گزارشی درباره پرداخت بهای نفت ایران با تجهیزات نظامی چینی منتشر میشود.
شرکت هاوکان به درخواست ایران‌اینترنشنال برای اظهار نظر در این باره پاسخی نداد.
نابودی بخش عمده سیستم پدافندی ایران
تلاش جمهوری اسلامی برای خرید تسلیحات از چین در شرایطی است که بخش زیادی از سامانه‌های دفاعی ایران در جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل نابود شدند و بازسازی توان پدافندی به اولویت اصلی جمهوری اسلامی تبدیل شده است.
بر اساس گزارشها، ارزیابیهای میدانی و نظامی حاکی از تخریب گسترده زیرساختهای دفاعی ایران در این جنگ است و از جمله بیش از ۷۰ سامانه پدافندی و رادارهای کلیدی، منهدم شدند و توان عملیاتی ایران به شکل محسوسی کاهش یافت.
اجرایی شدن مکانیسم ماشه در ماه گذشته که موجب بازگشت خودکار همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران شد، تلاش تهران را برای بازسازی تسلیحاتی خود، بسیار دشوار ساخته است.
در چارچوب این تحریمها، صادرات و واردات سلاح به ایران، شامل سلاحهای سبک، سنگین، مهمات، سامانه‌های موشکی و حتی فناوریهای مرتبط، بهطور کامل ممنوع میشود و ایران از خرید یا فروش هرگونه تجهیزات نظامی، چه از طریق رسمی و چه غیررسمی، منع خواهد شد.
همچنین، هر نوع فعالیت جمهوری اسلامی در حوزه موشکهای بالستیک، اعم از آزمایش، تولید، تحقیق و توسعه، یا تامین قطعات و فناوری مربوط، تحت ممنوعیت کامل سازمان ملل قرار میگیرد و همکاری با نهادهای خارجی در این زمینه نیز مجازاتپذیر خواهد شد.
پکن مخالف فعالسازی مکانیسم ماشه بوده و تاکنون هم پایبندی خود را به این تحریمها اعلام نکرده است.
همزمان به گزارش بلومبرگ، شرکت‌های چینی در حال مبادله قطعات خودرو با فلزات ایرانی مانند مس و روی هستند. اقدامی که بخشی از ساز و کار جدید مبادلهای میان پکن و تهران برای دور زدن تحریم‌های غرب به شمار میرود.
بر اساس این گزارش، این مبادله بخشی از شبکه پیچیدهای است که در آن خودروها در ازای فلزات یا حتی محصولات کشاورزی مانند بادام هندی، معامله میشوند تا از محدودیتهای ناشی از تحریم‌های آمریکا عبور کنند.
مواد غذایی شامل تحریمها نمیشوند.
کانال دوم ستاد کل نیروهای مسلح برای خرید سلاح از چین
بر اساس اطلاعات منبع ایران‌اینترنشنال، علاوه بر سپاه پاسداران که بهطور مستقیم با شرکت هاوکان در تماس است، مجید اعظمی، مدیرعامل «سپهر انرژی» هم بهطور موازی نقشی محوری در مذاکرات برای خرید سلاح از چین ایفا کرده است.
وزارت خزانه‌داری آمریکا، نوامبر ۲۰۲۳ اعظمی را بهخاطر نقش محوری او در فروش بینالمللی نفت برای ستاد کل نیروهای مسلح تحریم کرد.
به گفته منبع ایران‌اینترنشنال، اعظمی در دیدار با نمایندگان یک شرکت چینی فعال در حوزه انرژی و نفت که دفتر اصلی آن در هنگکنگ واقع است، پیشنهادی بهمنظور خرید سامانه‌های پدافند هوایی پیشرفته برای ایران ارائه داده است.
به این ترتیب، دلالان نفتی وابسته به دیگر نیروهای مسلح جمهوری اسلامی هم همچون سپاه پاسداران از ارتباطات خود در بخش انرژی چین استفاده کرده تا معاملات تسلیحاتی را تسهیل کنند.
در این مورد، این شرکت نفتی چینی نیز نقش واسطه میان اعظمی و صنعت تسلیحاتی چین را ایفا کرده است.
فروش تجهیزات و موادی که در صنایع نظامی کاربرد دارند از شرکت‌های چینی به سپاه پاسداران و نیروهای مسلح در ایران بیسابقه نیست.
۱۶ خرداد سال جاری، والاستریت ژورنال گزارش داد یک شرکت چینی به نام «شرکت هلدینگ کالاهای لاین» (Lion Commodities Holdings Limited) با یک شرکت ایرانی وابسته به ستاد کل نیروهای مسلح، قراردادی برای تامین هزاران تن پرکلرات آمونیوم بهمنظور تهیه سوخت موشکی بسته است.
پیشنهاد چین برای فروش سامانه‌های تسلیحاتی به ایران
در همین چارچوب، به گفته منبع ایران‌اینترنشنال، طرف چینی بهروشنی اعلام کرده که مایل است به ایران سامانه‌های تسلیحاتی بفروشد؛ درست همانگونه که به پاکستان و هند میفروشد.
پیشتر موسسه هادسون در تحلیلی از تمایل ایران برای تامین طیف گستردهای از تجهیزات نظامی (هواپیماهای جنگنده، سامانه‌های پدافند هوایی و موشک) از چین خبر داده بود.
کمتر از یک ماه پس از جنگ ۱۲ روزه، نیوزویک هم گزارشی از تمایل تهران برای خرید تسلیحات چینی منتشر کرد.
وبسایت میدلایست آی هم ۱۶ تیر به نقل از یک منبع دیپلماتیک عربی گزارش داد دولت چین در هفتههای پس از برقراری آتشبس میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، سامانه‌های موشکی زمینبههوای پیشرفتهای را به ایران منتقل کرده و تهران در مقابل محمولههای نفتی به چین ارسال کرده است.
نقش نیروهای نظامی در معاملات نفتی ایران
بر اساس چندین بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا، بخش قابل توجهی از نفت ایران از طریق شرکت «سپهر انرژی جهاننمای پارس»، وابسته به ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی صادر میشود و درآمد سالانه چند میلیارد دلاری آن به سپاه پاسداران، نیروی قدس سپاه و ستاد کل نیروهای مسلح میرسد.
وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده تنها در دسامبر ۲۰۲۴ این شرکت و شبکه وابسته به آن، نزدیک به دو میلیون بشکه نفت به ارزش بیش از ۱۰۰ میلیون دلار به چین صادر کرده است.
گزارش اختصاصی رویترز هم نشان داد سپاه پاسداران در پایان سال ۲۰۲۴ و از طریق ناوگان سایه و شرکت‌های صوری، نزدیک به ۵۰ درصد صادرات نفت ایران که عمدتا به چین بوده را در کنترل داشته است. سهمی که در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۲۰ درصد بود.
سرمایهگذاریهای ناموفق هاوکانگروپ در ایران
به گفته منبع ایران‌اینترنشنال، هاوکان در سالهای اخیر کوشید از طریق امضای قراردادهایی با قرارگاه خاتمالانبیا و واگذاری یک هواپیمای مسافربری، بدهی خود به ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی را تسویه کند.
چهارم خرداد ۱۴۰۴ خبرگزاری ایلنا گزارش داد هاکانانرژی، دو فروند هواپیمای ایرباس «ای۳۳۰» را که هر یک کمتر از ۳۰ میلیون دلار ارزش دارند، به قیمت ۱۱۶ میلیون دلار با نفت ایران تهاتر کرده است.
بر اساس همین گزارش، این شرکت در دولت ابراهیم رئیسی وارد پروژه طرح توسعه فاز دوم فرودگاه «امام خمینی» تهران شد اما پروژه را پس از کلنگزنی، رها کرد و تلاشهایش هم برای وارد شدن به پروژههای ریلی، خرید واگن و برقی کردن قطار تهران-مشهد، به نتیجه نرسید.
سابقه همکاری تسلیحاتی ایران و چین
در دهههای ۶۰ و ۷۰ شمسی، ایران از چین موشکهای کروز ضدکشتی خرید و تهران با مهندسی معکوس، موشکهای نور، نصر و کوثر را بر اساس آن طراحی و تولید کرد.
به گزارش موسسه صلح آمریکا، از سال ۱۳۷۰ تا سال ۱۳۷۳ دوره افزایش واردات تسلیحاتی چین از ایران است.
بنا بر این گزارش، در سال ۲۰۱۰ خط تولید موشک نصر-۱ با منشا چینی هم در ایران افتتاح شد؛ هرچند با شروع تحریم‌های سازمان ملل، چین از این پروژه کنار رفت.
بر اساس گزارش‌های پژوهشی، از سال ۲۰۱۵ به بعد هیچ سابقهای از فروش سلاح چینی به جمهوری اسلامی ثبت نشده و به نظر میرسد همکاری نظامی دو طرف نه برای انتقال عمده سلاح، بلکه بیشتر در حوزه تامین قطعات، مواد شیمیایی و تجهیزات دومنظوره و فناوری بوده است.
