پنج نشانه که از تقویت احتمال جنگ آشکار جمهوری اسلامی و اسرائیل خبر می‌دهند
نشریه نیوزویک، با اشاره به تهدیدهای فزاینده میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، به پنج دلیل و نشانه اشاره کرده است که به‌نوشته این نشریه این دو دشمن منطقه‌ای را بیش از پیش به سوی یک درگیری مستقیم و علنی سوق می‌دهد.
نیوزویک جمعه ۱۶ خرداد نوشت در حالی‌که تمرین‌های نظامی اسرائیل، بن‌بست در مذاکرات دیپلماتیک و درگیری‌های نیابتی ادامه دارد، هشدارهای صریح و متقابل دو طرف از تشدید خطری جدی خبر می‌دهد؛ آن‌هم در منطقه‌ای که هم اکنون نیز به‌شدت ناپایدار و درگیر جنگ‌های متعدد است.
به‌نوشته نیوزویک، درگیری تمام‌عیار میان جمهوری اسلامی و اسرائیل می‌تواند ثبات شکننده خاورمیانه را بیش از پیش برهم بزند و تبعات سنگینی برای امنیت جهانی به‌دنبال داشته باشد. پیشرفت‌های موشکی ایران و اصرار این کشور بر غنی‌سازی اورانیوم، در کنار خطوط قرمز مشخص ایالات متحده و روند کند گفت‌وگوها میان واشینگتن و تهران، بر شدت تنش‌ها افزوده است. چنین جنگی می‌تواند بازار جهانی نفت را مختل کند، پای قدرت‌های جهانی را به درگیری بکشاند و بحران منطقه‌ای را عمیق‌تر کند.
نیوزویک در ادامه به پنج نشانه کلیدی پرداخته که نشان می‌دهد وضعیت تا چه اندازه شکننده و آماده انفجار است:
۱. واردات سوخت موشکی ایران
وال‌استریت ژورنال پنج‌شنبه ۱۵ خرداد به‌نقل از منابع آگاهی که نام آنها را اعلام نکرد، گزارش داد که تهران در میانه مذاکرات هسته‌ای پرتنش با آمریکا، به دنبال بازسازی توان نظامی خود است و هزاران تُن از مواد مورد نیاز برای تولید موشک‌های بالستیک را به چین سفارش داده است.
به‌نوشته وال‌استریت ژورنال، این محموله‌ها شامل پرکلرات آمونیوم است که به گفته منابع قرار است در ماه‌های آینده به ایران برسد. آمونیوم پرکلرات ماده اصلی برای تولید سوخت جامد موشک‌های بالستیک ایران است.
این روزنامه در گزارش خود افزوده است که بخشی از این مواد به احتمال زیاد برای گروه‌های شبه‌نظامی متحد جمهوری اسلامی در منطقه از جمله حوثی‌ها در یمن ارسال خواهد شد.
به‌نوشته وال‌استریت ژورنال، جمهوری اسلامی هم‌زمان با پیشبرد گفت‌وگوهای هسته‌ای پرتنش با دولت آمریکا، به دنبال تقویت متحدان منطقه‌ای و بازسازی زرادخانه موشکی خود است. تهران در عین حال به توسعه ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا مرز درجه تسلیحاتی ادامه داده و به‌صراحت اعلام کرده حاضر به مذاکره بر سر برنامه موشکی‌اش نیست.
به‌نوشته نیوزویک این اقدام بخشی از راهبرد ایران برای تقویت توان موشکی و ائتلاف‌های منطقه‌ای‌اش است، در حالی‌که تهران همچنان حاضر به محدودسازی برنامه موشکی خود در مذاکرات هسته‌ای نشده است.
۲. آمادگی اسرائیل برای حمله
ارتش اسرائیل در حال آماده کردن خود برای حمله احتمالی به تاسیسات هسته‌ای ایران است؛ اقدامی که به نتیجه مذاکرات تهران و واشینگتن بستگی دارد. ارتش اسرائیل رزمایش‌های گسترده‌ای را برگزار کرده و با شبیه‌سازی حملات چندروزه به اهدافی در ایران، خود را برای چنین عملیاتی آماده می‌کند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بر حق دفاع از خود تاکید کرده و هشدار داده هر توافقی باید به‌طور کامل مانع غنی‌سازی اورانیوم توسط حکومت ایران شود. هرچند دونالد ترامپ اخیراً به نتانیاهو هشدار داده حمله در این مقطع «نامناسب» است، اما تاکید کرده اگر مذاکرات به شکست بینجامد، ممکن است از اقدام نظامی اسرائیل حمایت کند.
دو مقام اسرائیلی که بی‌واسطه در جریان گفت‌وگوهای میان اسرائیل و آمریکا هستند، روز پنج‌شنبه ۱۵ خرداد به آکسیوس گفتند اسرائیل به کاخ سفید اطمینان داده است که تنها در صورتی به تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی حمله خواهد کرد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به این جمع‌بندی برسد که مذاکرات با ایران به شکست انجامیده است.
در هفته‌های گذشته، دولت ترامپ نگران بود که اسرائیل هم‌زمان با جریان مذاکرات، در حال تدارک حمله‌ای به ایران باشد. به همین دلیل، ترامپ در تاریخ هفتم خرداد اعلام کرد که به بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، هشدار داده است از هرگونه اقدام نظامی در جریان مذاکرات خودداری کند. با این حال، او تأکید کرد اگر به این نتیجه برسد که مذاکرات به جایی نخواهد رسید، ممکن است تنها با «یک تماس تلفنی» نظرش را تغییر دهد.
۳. فعالیت گروه‌های نیابتی وابسته به حکومت ایران
تنش‌ها از طریق گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی نیز در حال افزایش است. روز چهارشنبه، اسرائیل برای نخستین‌بار در حدود یک ماه گذشته، دست به حملات هوایی به سوریه زد؛ اقدامی که در واکنش به شلیک دو موشک از خاک سوریه انجام شد. اسرائیل مسئولیت این حمله را متوجه احمد الشرع، رییس‌جمهوری موقت سوریه کرد، هرچند دمشق دخالت در این حمله را رد و از تلفات سنگین بمباران‌های اسرائیل خبر داد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، یک مقام سوری احتمال داد که شبه‌نظامیان وابسته به جمهوری اسلامی در منطقه قنیطره تلاش دارند با تحریک اسرائیل، وضعیت را بی‌ثبات کنند.
هم‌زمان، حوثی‌های یمن نیز یک موشک بالستیک به سوی یافا در اسرائیل شلیک کردند. هماهنگی فزاینده این گروه‌ها نشانه گسترش خطرناک تنش‌ها فراتر از محور اصلی ایران-اسرائیل است.
یک منبع امنیتی اسرائیلی به شبکه العربیه گفت حمله موشکی روز چهارشنبه از جنوب سوریه به سمت اسرائیل قابل پیش‌بینی بوده و تاکید کرد که دولت فعلی سوریه در پرتاب آن نقشی نداشته است. این منبع گفت: «ایران، حزب‌الله و نیروهای وفادار به بشار اسد در تلاش‌اند ثبات در سوریه را بر هم بزنند.»
در همین حال روزنامه فایننشال تایمز، ۱۲ خرداد در گزارشی با اشاره به اینکه تهدید حملات تازه اسرائیل و آمریکا به تاسیسات اتمی ایران در افق دیده می‌شود، نوشت که جمهوری اسلامی در حال بازسازی سامانه‌های پدافند هوایی آسیب‌دیده از حملات اسرائیل در سال گذشته است.
به‌نوشته این روزنامه، هم‌زمان با آماده‌سازی نظامی برای مواجهه با حملات احتمالی از سوی اسرائیل یا ایالات متحده، در صورت به بن‌بست رسیدن مذاکرات هسته‌ای با آمریکا، حکومت ایران در تلاش است تا توان پدافند هوایی خود را تقویت کند.
بخش‌هایی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های موشکی سطح‌به‌هوای ایران، از جمله سامانه‌های دوربرد روسی اس-۳۰۰ در پی حملات هوایی اسرائیل در اکتبر و آوریل ۲۰۲۴ تخریب شده یا آسیب جدی دیده‌اند.
در کنار حمله‌های موفق اسرائیل به نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی، از جمله حزب‌الله لبنان و حوثی‌های یمن، این وضعیت به ایجاد این تصور که حکومت ایران در دهه‌های اخیر هرگز تا این حد در برابر حمله هوایی آسیب‌پذیر نبوده کمک کرده است.
با این حال، کارشناسان می‌گویند بخش قابل توجهی از زیرساخت‌های پدافند هوایی ایران همچنان فعال باقی مانده یا در ماه‌های اخیر ترمیم شده است.
۴. بحران سیاسی داخلی نتانیاهو
نتانیاهو که با چالش‌های جدی سیاسی در داخل کشور روبه‌رو است، ممکن است ایران را به عنوان محوری برای اجماع ملی و تثبیت جایگاه خود مطرح کند. او تهدید ایران را یک خطر نابودکننده معرفی کرده و با تاکید بر امنیت ملی، در پی بسیج افکار عمومی است. نتانیاهو همچنین گفته ایران اکنون «بسیار عقب‌نشینی کرده» و «در ضعیف‌ترین وضعیت ممکن» است، بنابراین این مقطع را زمان مناسب برای ضربه زدن به تهران می‌داند، پیش از آنکه جمهوری اسلامی مجدداً قدرت بگیرد.
۵. انزوای روزافزون اسرائیل
جنگ غزه، اسرائیل را بیش از پیش در صحنه بین‌المللی منزوی کرده و باعث تقویت موقعیت ایران شده است. کشورهای عربی که پیش‌تر به‌دنبال عادی‌سازی روابط با اسرائیل بودند، از این موضع عقب‌نشینی کرده‌اند. اردن سفیر خود را فراخواند، ترکیه روابط دیپلماتیک را قطع کرد و مذاکرات با عربستان سعودی متوقف شد.
چهارشنبه ۱۴ خرداد، در حالی که ۱۴ عضو شورای امنیت سازمان ملل به قطعنامه‌ای برای آتش‌بس فوری و بدون وقید و شرط در غزه رای دادند، آمریکا این قطعنامه را وتو کرد.
دوروتی شیا، نماینده موقت آمریکا در سازمان ملل، پیش از رای‌گیری در نشست شورای امنیت گفت: «موضع ایالات متحده همواره روشن بوده است؛ ما از هیچ قطعنامه‌ای که حماس را محکوم نکند و خواستار خلع سلاح و خروج آن از غزه نباشد، حمایت نخواهیم کرد.»
در همین حال، جمهوری اسلامی پیوندهای راهبردی خود با روسیه و چین را تقویت کرده و خود را به‌عنوان وزنه‌ای مقابل اسرائیل در منطقه جا انداخته است. با کاهش حمایت جهانی از اسرائیل و نارضایتی متحدان غربی، تهران فضای بیشتری برای مانور یافته و فشارها بر برنامه هسته‌ای‌اش را کمتر احساس می‌کند.
چه در پیش است؟
نیوزویک در پایان مقاله خود نوشته است که هفته‌های پیشِ‌رو احتمالاً شاهد افزایش تنش و ناآرامی خواهند بود. مقام‌های اسرائیلی آشکارا گفته‌اند اگر احساس کنند ایران به «خط قرمز» نزدیک شده، بدون هماهنگی با آمریکا نیز ممکن است دست به اقدام بزنند. در سوی مقابل، تهران همچنان بر «حق مسلم خود» برای غنی‌سازی اورانیوم پافشاری می‌کند و هشدار داده به هر حمله‌ای، با قدرت پاسخ خواهد داد.