آمریکا بیش از ۳۰ فرد و نهاد را که در سیستمی شبه‌بانکی، شبکه‌ای جهت نقل و انتقال پول برای جمهوری اسلامی تشکیل داده بودند، تحریم کرد. دور جدید تحریم‌ها هم‌زمان با مذاکرات جمهوری اسلامی و آمریکا، بر اساس فرمان‌های اجرایی دونالد ترامپ برای فشار حداکثری و احیای آن اعمال شدند.
دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده (OFAC) جمعه ۱۶ خرداد، بیش از ۳۰ فرد و نهاد را که با برادران منصور، ناصر و فضل‌الله زرین‌قلم در ارتباط هستند، تحریم کرد. این سه نفر میلیاردها دلار را از طریق صرافی‌های ایرانی و شرکت‌های صوری خارجی تحت کنترل خود، در چارچوب شبکه «بانک‌داری در سایه» جمهوری اسلامی، وارد نظام مالی بین‌المللی کرده‌اند.
جمهوری اسلامی از این شبکه برای دور زدن تحریم‌ها و انتقال درآمد حاصل از فروش نفت و محصولات پتروشیمی استفاده می‌کند؛ درآمدی که بر اساس اعلام وزارت خزانه‌داری آمریکا «صرف تامین مالی برنامه‌های موشکی و هسته‌ای و همچنین حمایت از نیروهای نیابتی تروریستی» جمهوری اسلامی شده است.
هم‌زمان، شبکه اجرای جرایم مالی وزارت خزانه‌داری آمریکا (FinCEN) هشدارنامه‌ای به‌روزرسانی‌شده منتشر کرده تا به موسسات مالی برای شناسایی، پیشگیری و گزارش فعالیت‌های مشکوک مرتبط با اقدامات غیرقانونی مالی جمهوری اسلامی، از جمله قاچاق نفت، بانک‌داری در سایه و تهیه تسلیحات کمک کند.
اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در این رابطه گفت سیستم بانک‌داری در سایه جمهوری اسلامی یکی از شریان‌های حیاتی حکومت است که از آن برای انتقال پول و تامین مالی فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده استفاده می‌شود. به گفته او شبکه‌هایی از این دست «نخبگان رژیم را ثروتمند و فساد را در برابر مردم ایران تشویق می‌کند.»
این تحریم‌ها بر اساس فرمان‌های اجرایی ۱۳۹۰۲ و ۱۳۸۴۶ و در چارچوب یادداشت امنیت ملی شماره ۲ رئیس‌جمهوری آمریکا برای اعمال «کارزار فشار حداکثری» علیه ایران اعمال شده‌اند. دو فرمانی که در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ میلادی، در دوره اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ برای فشار حداکثری صادر شد و یادداشتی که او پس از دور دوم ریاست جمهوری خود، برای احیای این سیاست امضا کرد.
تمی بروس، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در حساب شبکه ایکس خود، با اشاره به تحریم برادران زرین‌قلم نوشت: «ما منابع مالی رژیم ایران را که برای اقدامات بی‌ثبات‌کننده به‌کار می‌برد، قطع خواهیم کرد.»
بانک‌داری در سایه جمهوری اسلامی
آمریکا اعلام کرد شبکه‌های بانک‌داری در سایه جمهوری اسلامی، با نقش‌آفرینی برادران زرین‌قلم، امکان دسترسی افراد و نهادهای تحریم‌شده ایرانی به نظام مالی جهانی را فراهم می‌کنند. این شبکه موازی بانکی از طریق صرافی‌های مستقر در ایران و شرکت‌های صوری خارج از کشور، که بیشتر در هنگ‌کنگ و امارات متحده عربی ثبت شده هستند، مبادلات مالی را برای نهادهای تحریم‌شده انجام می‌دهد.
برای پنهان‌سازی مبادلات ممنوع، گاهی از فاکتورها و اسناد جعلی استفاده می‌شود. این شرکت‌های صوری معمولاً در مناطقی با نظارت ضعیف به ثبت می‌رسند تا از کنترل‌های دقیق مالی و قانونی دور بمانند.
در گزارش وزارت خزانه‌داری آمده است افشاگران ایرانی گزارش داده‌اند که این شبکه محملی برای فساد گسترده و اختلاس میلیاردها دلار توسط مقامات حکومتی بوده است.
شبکه زرین‌قلم با مجموعه سپهر انرژی جهان‌نمای پارس و خانواده علی شمخانی ارتباط داشت. دو سال پیش، در خرداد ۱۴۰۲، شبکه ایران اینترنشنال در گزارشی، به نقش برادران زرین‌قلم، در نقل و انتقال پول به نفع جمهوری اسلامی پرداخته بود.
برادران زرین‌قلم
منصور زرین‌قلم و ناصر زرین‌قلم، صرافی‌های ایران‌پایه‌ای به نام «شرکت منصور زرین‌قلم و شرکا» (با نام تجاری جی‌سی‌ام اکسچنج) و «شرکت ناصر زرین‌قلم و شرکا» (با نام تجاری برلیان اکسچنج) را اداره می‌کنند. این صرافی‌ها شبکه‌ای گسترده از شرکت‌های صوری در امارات و هنگ‌کنگ را در اختیار دارند که دارای حساب‌های بانکی چند ارزی برای تسهیل پرداخت‌ها به نهادهای ایرانی از جمله نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند.
برای نمونه، صرافی جی‌سی‌ام اکسچنج در دریافت وجوه برای نیروی قدس از بنیاد آستان قدس رضوی از طریق انتقال پول از چین نقش داشته و همچنین برای این نهادها در مبادلات ارزی حدود ۱۰۰ میلیون دلار کمک کرده است. صرافی برلیان اکسچنج نیز بیش از یک دهه در مبادلات مالی شرکت ملی نفت ایران (NIOC) نقش داشته و در ارسال نفت ایران به حکومت بشار اسد در سوریه مشارکت کرده است. این صرافی همچنین به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نیز خدمات داده است.
بر اساس اعلامیه وزارت خزانه‌داری آمریکا منصور و ناصر زرین‌قلم نقش کلیدی در پول‌شویی برای شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس و شرکت بازاریابی آن ایفا کرده‌اند.منصور، با تایید مقامات ارشد امنیتی جمهوری اسلامی، سالانه میلیاردها دلار تراکنش ارزی مرتبط با صادرات پتروشیمی انجام داده است، آن هم در ایران.
کارکنان برلیان اکسچنج از جمله فاطمه سرلک کوهی در ایران و یو ژانگ در چین، امور جاری این صرافی را هماهنگ کردند.
برادر سوم، فضل‌الله زرین‌قلم نیز صرافی «زرین‌قلم و شرکا» را در ایران اداره می‌کند که در تبادل ارز خارجی برای بانک مرکزی ایران، پرداخت به شرکت‌های خارجی از سوی شرکت ملی نفتکش ایران (NITC) و فعالیت‌های مربوط به فروش پتروشیمی نقش داشته است.
شرکت‌های غیر ایرانی
برادران زرین‌قلم شبکه‌ای از شرکت‌های صوری در هنگ‌کنگ و امارات را برای تسهیل تراکنش‌های مالی به نفع نهادهای جمهوری اسلامی اداره می‌کنند. شرکت‌هایی مانند: هیرو کامپنین لیمیتد (Hero Companion Limited)، پِلزکام لیمیتد (Plzcome Limited)، کین‌لیر تریدینگ لیمیتد (Kinlere Trading Limited) میلیون‌ها دلار به شرکت ملی نفت ایران پرداخت کرده‌اند. برای نمونه، هیرو کامپنین در فوریه ۲۰۲۵ حدود ۲۰ میلیون دلار از سوی پتروکیمیکو اف‌زدئی (Petroquimico FZE) به شرکت ملی نفت ایران پرداخت کرده است.
همچنین پنج شرکت اماراتی که تحت مالکیت یا پشتیبانی شبکه زرین‌قلم فعالیت می‌کردند نیز تحریم شده‌اند، از جمله: واید ویژن جنرال تریدینگ ال‌ال‌سی (Wide Vision General Trading L.L.C)، جی‌اس سرنیتی اف‌زدئی (J.S Serenity FZE)، مودرت جنرال تریدینگ ال‌ال‌سی (Moderate General Trading L.L.C)، ایس پتروکِم اف‌زدئی (Ace Petrochem FZE) و گُلدن پن جنرال تریدینگ ال‌ال‌سی (Golden Pen General Trading L.L.C).
این شرکت‌ها به عنوان پوشش برای تراکنش‌های مرتبط با نفت، پتروشیمی و بانک‌داری در سایه به کار گرفته شده‌اند. به‌ویژه جی‌اس سرنیتی در سال ۲۰۲۳ برای انعقاد قرارداد با شرکت تحریم‌شده سپهر انرژی جهان‌نمای پارس، متعلق به ستاد کل نیروهای مسلح، استفاده شده است.
۱۹ اردیبهشت ایران اینترنشنال، درباره شرکت سپهر انرژی جهان‌نمای پارس، مدیران این شرکت و ایجاد شرکت صوری «شین روی جی» در هنگ کنگ گزارشی منتشر کرد.
خانواده زرین‌قلم
خانواده زرین‌قلم علاوه بر صرافی، در بخش‌های دیگر اقتصاد ایران نیز فعال هستند. شرکت زرین تهران به عنوان بازوی سرمایه‌گذاری خانوادگی و شرکت کیمیا صدر پاسارگاد در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی توسط آمریکا تحریم شدند.
میترا زرین‌قلم مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری زرین تهران است و به همراه برادرانش ناصر و فضل‌الله عضو هیات‌مدیره است. پرویز سلطانی‌زاده در هیات‌مدیره کیمیا صدر پاسارگاد با ناصر همکاری دارد. حسین شتابان و فرحناز مشکات نیز در هیات‌مدیره صرافی‌های برلیان اکسچنج و جی‌سی‌ام اکسچنج حضور دارند. پوریا زرین‌قلم نیز در شرکت ساختمانی ایرانی با پدرش ناصر همکاری دارد. تمامی این اشخاص حقیقی و حقوقی تحت تحریم‌های آمریکا قرار گرفتند.
