حسن روحانی، رییس پیشین دولت در جمهوری اسلامی در یک گفت‌وگو، با اظهار تاسف بابت از دست‌رفتن فرصت ریاست جمهوری جو بایدن برای جمهوری اسلامی، فاش کرد عباس عراقچی، در دوران ریاست جمهوری بایدن، چارچوب توافق احیای برجام را با رابرت مالی نهایی کرده بود.
روحانی، که در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ ریاست دولت را در دست داشت، در یک گفت‌وگوی مشروح با روزنامه ایران، ارگان مطبوعاتی دولت جمهوری اسلامی، به بیان ناگفته‌هایی از مذاکرات جمهوری اسلامی با آمریکا و اروپا پرداخت.
در بخشی از این گفت‌وگو، روحانی، انتخاب بایدن را «فرصت طلایی» برای جمهوری اسلامی ارزیابی کرد که به گفته او، جمهوری اسلامی با استفاده از آن می‌توانست برجام را در سال ۱۳۹۹ احیا کند.
به گفته روحانی، عباس عراقچی - که در آن زمان، معاون سیاسی وزارت امور خارجه، تحت هدایت جواد ظریف بود- چارچوب توافق احیای برجام را با رابرت مالی آماده کرده بود. رابرت مالی، از بهمن‌ماه ۱۳۹۹ تا بهمن‌ماه ۱۴۰۱، نماینده ویژه دولت بایدن در امور ایران بود.
در طول دوره خدمت مالی، دولت بایدن در عمل به اجرای تحریم های نفتی آمریکا علیه ایران پایان داد. صادرات روزانه نفت ایران در سال ۲۰۱۹ و نیمه اول سال ۲۰۲۰ به سختی به ۲۵۰ هزار بشکه نفت در روز می‌رسید، اما اکنون این صادرات به یک و نیم میلیون بشکه در روز رسیده است.
مالی در دوران ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی در دولت سیزدهم، پس از تابستان ۱۴۰۰، به تلاش‌های خود برای مذاکره با جمهوری اسلامی در موضوعاتی چون آزادی گروگان‌های آمریکایی ادامه داد.
تابستان سال ۱۴۰۲، بر اساس اطلاعات رسیده به ایران اینترنشنال، مالی، تحت بازرسی قرار گرفت و وظایف او به آبرام پیلی، محول شد. بهمن‌ماه همان سال، وب‌سایت سمافور گزارش داد ریان هولدن، بازرس ارشد وزارت امور خارجه آمریکا، در نامه‌ای به کنگره اطلاع داده درباره روندی که به تعلیق رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، از سمتش منجر شد و همچنین مراحل پس از آن، تحقیق و تفحصی داخلی را آغاز کرده است.
روحانی در گفت‌وگو با روزنامه ایران، با عنوان «ناگفته‌ها از میانجی‌گری مکرون در نیویورک»، در تشریح توافقی که عراقچی و مالی به دنبال آن بودند گفت، نه تنها بایدن به برجام برمی‌گشت بلکه تمام اقدامات ترامپ در این مدت را لغو می‌کرد؛ از جمله تحریم بیت رهبری و قرار دادن سپاه در فهرست تروریستی.
روحانی که در طول مدت ریاست جمهوری خود، تجربه ریاست جمهوری باراک اوباما، دونالد ترامپ و جو بایدن را داشته است، درباره دلایل عدم حصول توافق با دولت بایدن گفت: «متأسفانه به‌خاطر مسائل سیاسی و اینکه چه کسی رییس‌جمهوری بعدی شود و دولت روحانی با موفقیت و پیروزی تمام نشود، آن فرصت طلایی هم از دست رفت و امروز هم شرایط ما بسیار سخت‌تر از همیشه است.»
رییس دولتهای یازدهم و دوازدهم، که توافق برجام در دوره او منعقد شد، درباره شرایط امروز برای مواجهه با ترامپ گفت:«کار کردن با ترامپ بسیار پیچیده و سخت است. امیدوارم خداوند یک راهی را پیش پای مسئولین ما بگذارد.»
او همچنین در پاسخ به سوالی درباره احتمال میانجی‌گری روسیه بین ایران و آمریکا هم گفت: «آن دوره چند بار با آقای پوتین بحث کردیم. در مقطعی ما به او فضایی دادیم که ناموفق بود.»
روحانی، نسبت به عدم مذاکره هشدار داد و گفت «ممکن است شرایط حادتری پیش بیاید.» روحانی ۲۳ اسفند ماه، در دیدار با اعضای کابینه خود، با «خطیر» توصیف کردن شرایط فعلی، گفت علی خامنهای با مذاکره مخالف نیست بلکه متاثر از شرایط زمانی، ممکن است امروز با مذاکره مخالف باشد، اما شاید چند ماه دیگر در شرایط جدید با انجام مذاکره با آمریکا موافقت کند.
این ادعای روحانی کمی پس از آن بیان شد، که خامنهای، رهبر جمهوریاسلامی پس از انتشار نامه دونالد ترامپ به جمهوری اسلامی، در دیدار با کارگزاران نظام، که روحانی هم در آن حضور داشت و دیدار عمومی دیگری، تاکید کرد جمهوری اسلامی با آمریکا مذاکره نخواهد کرد.
پوتین از هوش ما حیرت کرد
روحانی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود، به موضوع خروج ترامپ از برجام در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ اشاره کرد و گفت، ترامپ با توجه به اینکه «مقامات» گفته بودند اگر آمریکا از برجام خارج شود، ایران هم خارج خواهد شد، منتظر بود که ایران هم اعلام کند از توافق خارج شده است، که به نتیجه دلخواه نرسید.
اشاره روحانی، به اظهارات خامنهای ۲۵ خرداد ۱۳۹۵ خامنهای در دیدار با سران جمهوری اسلامی است. او دو سال پیش از خروج ترامپ از برجام گفته بود: «ما برجام را نقض نمیکنیم لکن اگر طرف مقابل نقض کند که الان نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا دارند تهدید میکنند که برجام را پاره میکنیم؛ ما آنرا آتش می زنیم.»
روحانی تاکید کرد، ولادیمیر پوتین، او را بابت عدم خروج از برجام، با وجود وعده قبلی تحسین کرده است و به او گفته است «از هوش شما دچار حیرت شدم»
اروپا خواست، اما ناتوان بود
روحانی در ادامه به تماسها و تلاش‌های امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه برای عدم خروج ایران از برجام اشاره کرد و گفت: «مکرون با من صحبت کرد، گفت اروپا ایستادگی میکند. بعد آقای ظریف با آنها مذاکره کرد. آنها ۱۱ تعهد به ایران دادند که اگر عمل میشد ما مشکلی نداشتیم و برجام عملیاتی میشد.» روحانی تاکید کرد، اروپا میخواست با وجود خروج ترامپ از برجام، آن را حفظ کند اما «ناتوان» بود.
روحانی گفت، اروپا از نظر سیاسی مقابل ترامپ ایستاد، اما از نظر اقتصادی نتوانست کاری از پیش ببرد.
خامنهای، ۱۸ اسفندماه، در سخنرانی خود در جمع کارگزاران جمهوری اسلامی، از موضع کشورهای اروپایی در قبال برنامه هستهای جمهوری اسلامی بهشدت انتقاد کرد و آنها را «بیچشم و رو» خواند.
رهبر جمهوری اسلامی گفت: «شما میگویید ایران به تعهدات خودش در برجام عمل نکرده؛ خیلی خب، شما به تعهدات خودتان در برجام عمل کردید؟ شما از روز اول عمل نکردید. بالاخره بیچشم و رویی هم حدی دارد.»
