شماری از شهروندان در پیام‌های خود به ایران‌اینترنشنال، اعطای اینترنت بدون فیلتر به اقلیتی کوچک از روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی را محصول تبعیض ساختاری، خودی-غیرخودی‌سازی و رانت‌پراکنی سازمان‌یافته‌ای توصیف کردند که به باور آنان، بخشی از چهار دهه سیاست رسمی جمهوری اسلامی است.
قابلیت تازه‌ای که پلتفرم ایکس برای کاربران فعال کرده، نشان می‌دهد برخی از افراد شناخته‌شده، از اصلاح‌طلب و محافظه‌کار تا فعالان رسانه‌ای و حتی کسانی که سابقه تقابل با حکومت داشته‌اند، بدون نیاز به وی‌پی‌ان و با اینترنت بدون فیلتر حساب‌های خود را ایجاد یا مدیریت کرده‌اند.
افشای استفاده اقلیتی حدود ۵۰ هزار نفری از اینترنت بدون فیلتر که با اصطلاح «سیم‌کارت سفید» شناخته می‌شود، در روزهای گذشته موجی از خشم و انتقاد را برانگیخته است.
شماری از شهروندان با ارسال پیام‌هایی به ایران‌اینترنشنال، این موضوع را نه یک «رانت ساده»، بلکه نشانه‌ای روشن از ساختار تبعیض‌آمیز قدرت در جمهوری اسلامی خواندند؛ ساختاری که به تعبیر آنان، «سال‌ها مردم را محروم نگه داشته» و به گروهی محدود، امکان دسترسی به امکانات عمومی را داده است.
پنهان‌کاری طولانی‌مدت
برخی مخاطبان تاکید کردند مساله اصلی نه هویت کسانی که «سیم‌کارت سفید» گرفته‌اند، بلکه این است که «همه‌شان تا الان سکوت کرده بودند».
یکی از مخاطبان نوشت: «همه با هم این رانت را مثل یک راز نگه داشتند و حتی یک نفرشان نگفت سیم‌کارت سفید دارد.»
به باور بسیاری از کاربران، پنهان نگه داشتن این موضوع نشان می‌دهد این دسترسی‌ها صرفا امتیازاتی فردی یا موردی نبوده، بلکه با «تضامین امنیتی، شرایط ویژه و از سوی یک نهاد مشخص» در اختیار افراد خاص قرار گرفته است.
یک شهروند در همین زمینه نوشت: «قطعا همه تفهیم شده بودند که فقط در راستای اهداف مشخص از آن استفاده کنند.»
این پنهان‌کاری حالا پیامد مستقیم خود را با افزایش بی‌اعتمادی عمومی نشان داده است.
در روزهای گذشته، این بی‌اعتمادی عمومی نه‌تنها به ساختار حکومت، بلکه به شماری از روزنامه‌نگاران و چهره‌های سیاسی که خود را منتقد معرفی می‌کردند نیز گسترش یافته است.
به گفته یک شهروند، گستردگی نام‌ها و گرایش‌های سیاسی‌شان نشان می‌دهد «دیگر به خیلی‌ها نمی‌شود اعتماد کرد»، حتی آن‌هایی که در ظاهر مخالف حکومت یا «مخالف رانت» بودند.
تبعیض سازمان‌یافته
بخش بزرگی از واکنش‌ها به موضوع تبعیض ساختاری و ریشه‌دار در جمهوری اسلامی بازمی‌گردد؛ تبعیضی که کاربران می‌گویند در همه‌چیز وجود دارد و اینترنت فقط یک نمونه اخیر آن است.
شهروندی نوشت: «تمام امکانات رفاهی ایران برای جمعیتی کمتر از سه میلیون نفر از وابستگان و نزدیکان حکومت است.»
مخاطبی دیگر تاکید کرد در چهار دهه اخیر، مردم ایران در نظر حکومت به خودی و غیرخودی تقسیم شده‌اند و رانت اینترنت بدون فیلتر چیز جدیدی نیست.
این نگاه بر پایه تجربه‌ای گسترده شکل گرفته: مردم برای کوچک‌ترین نیازهای روزمره، از آب و هوا تا دسترسی به اطلاعات، مجبور به پرداخت هزینه‌های سنگین و تحمل محدودیت‌ها هستند، اما گروهی کوچک بدون محدودیت به منابع دسترسی دارند.
شهروندی گفت در کشوری که مردم از آب و نان و شغل بی‌بهره‌اند، وجود اینترنت رانتی «تعجب‌برانگیز نیست».
برخی نیز این تبعیض را بخشی از سازوکار قدرت خواندند.
مخاطبی در همین زمینه به ایران‌اینترنشنال گفت: «این کار گوشه‌ای از حاکمیت دیکتاتوری است. دیکتاتورها برای مجبور کردن مردم به اطاعت، ثروت را بین آن‌هایی که خودی می‌داندشان، تقسیم می‌کند.»
از کنترل اجتماعی تا بحران مشروعیت
در میان پیام‌ها، بسیاری تاکید کردند محروم کردن مردم از اینترنت آزاد نه یک ناکارآمدی، بلکه «سیاستی عامدانه» برای کنترل جامعه است.
یک مخاطب نوشت: «فیلترینگ برای این است که شهروندان با جهان در ارتباط نباشند... اینترنت بلای جان جمهوری اسلامی است.»
مخاطب دیگری محرومیت شهروندان از اینترنت را در ادامه تلاش سازمان‌یافته جمهوری اسلامی برای سلب حقوق اساسی مردم، از جمله حق برخورداری از هوای پاک، غذای کافی، آزادی، مسکن، حق کار، حقوق زنان و در مجموع حق زندگی دانست.
افشای این دسترسی‌های ویژه واکنش‌هایی فراتر از کاربران ایرانی نیز داشته است.
پیش‌تر صفحه فارسی وزارت امور خارجه آمریکا دسترسی به اطلاعات را یک حق بنیادین خوانده و گفته بود این امتیازی نیست که فقط به عده‌ای محدود اعطا شود.
برخی مخاطبان ایران‌اینترنشنال نیز تاکید کردند محروم‌سازی بخش عمده‌ای از جامعه از اینترنت آزاد، در حالی که گروهی کوچک از اینترنت پرسرعت و بدون فیلتر استفاده می‌کنند، یک «رانت اطلاعاتی» است که پیامدهای مستقیم سیاسی و اجتماعی دارد.
در میان پیام‌ها، برخی به دولت مسعود پزشکیان نیز اشاره کردند و گفتند وزیر ارتباطات تحت نظر او نباید اجازه صدور چنین سیم‌کارت‌هایی را می‌داد.
چندین مخاطب نیز این ماجرا را نشانه دیگری از «گسست مطلق بین مردم و حاکمیت» دانستند.
شهروندی در همین زمینه گفت: «این رژیم فاسد تمامیت‌خواه ۴۷ سال است همه‌چیز را از ایرانیان گرفته و هر روز فشار می‌آورد تا دو روزی بیشتر در قدرت بماند.»
خشم عمیق و امید به پایان تبعیض
بخش قابل توجهی از پیام‌های رسیده به ایران‌اینترنشنال از خشم توام با سرخوردگی مردم حکایت دارد.
شهروندی نوشت: «همیشه آن‌قدر تبعیض بوده که سیم‌کارت سفید در آن گم است.»
مخاطبی دیگر گفت: «چه کسی می‌تواند از این حقه‌بازی‌ها خوشحال باشد؟ مردم ایران از همه چیز محرومند. اینترنت هم یکی از هزاران محدودیت است.»
بسیاری نیز معتقدند این افشاگری بار دیگر نشان داد ساختار قدرت در جمهوری اسلامی نه بر پایه شایستگی، بلکه بر اساس وابستگی سیاسی و امنیتی شکل گرفته است.
به تعبیر یک شهروند، از نظر حکومت این افراد خودی «امت» هستند و اگر رانتی بخواهد توزیع شود به دست این اقلیت می‌رسد.
واکنش‌های گسترده شهروندان در شبکه‌های اجتماعی به اینترنت بدون فیلتر به یکی از بزرگ‌ترین موج‌های انتقادی سال‌های اخیر تبدیل شده است.
برخی کاربران اشاره کرده‌اند واکنش‌های عمومی به این مساله، صرفا خشم از یک «امتیاز تکنولوژیک» نیست؛ بلکه چهار دهه تبعیض، رانت، سانسور و فقدان عدالت در ساختار حکومت را بازتاب می‌دهد.
