مطالب بیشتر
تازهترین اظهارات ابراهیم حیدان، وزیر کشور دولت قانونی یمن، بار دیگر این موضوع را در صدر توجهات قرار داده است.
او گفته است جمهوری اسلامی پس از سقوط رژیم اسد در سوریه، فعالیتهای قاچاق مواد مخدر و تسلیحات را به یمن و گروههای وابسته منتقل کرده است.
این ادعاها پرسشهایی اساسی را درباره مسیرهای تازه قاچاق، منابع مالی آن و نقش نهادهایی مانند صندوق قرضالحسن در لبنان مطرح میکنند.
فروپاشی سوریه و مهاجرت صنعت قاچاق
در طول جنگ داخلی سوریه و تحریمهای گسترده، رژیم بشار اسد برای تامین منابع مالی به شبکههای غیرقانونی روی آورد.
از سال ۲۰۱۴ به بعد، لشکر چهارم ارتش سوریه به فرماندهی ماهر اسد، با همکاری حزبالله لبنان، شبکهای از کارگاههای تولید قرص کپتاگون در استانهای لاذقیه، حمص و القصیر ایجاد کرد.
بر اساس گزارشهای سازمان عرب سنتر، تا سال ۲۰۲۳ حدود ۸۰ تا ۸۲ درصد تولید جهانی کپتاگون از سوریه تامین میشد؛ بازاری با ارزش سالانه ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار، رقمی بیش از کل صادرات رسمی این کشور در سالهای جنگ.
مسیرهای انتقال
این محمولهها در قالب کالاهای تجاری از بنادر لاذقیه و طرطوس به قبرس، یونان، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و شمال آفریقا ارسال میشدند.
مسیر زمینی از مرز سوریه–اردن به خلیج فارس نیز فعال بود، اما با افزایش کنترلهای امنیتی بخشی از تولید به لبنان و سپس به یمن منتقل شد.
از دمشق تا صنعا؛ چرا یمن؟
با سرنگونی حکومت اسد و تشدید نظارت بینالمللی بر بنادر سوریه و لبنان، مسیر سنتی قاچاق ناکارآمد شد.
در مقابل، حوثیهای یمن با کنترل بنادر الحدیده، المخا و الصلیف و دسترسی به تنگه استراتژیک بابالمندب، بستر جدیدی برای قاچاق فراهم کردند.
وزیر کشور یمن گفته کارشناسان سوری بازداشتشده در کارخانههای کپتاگون در یمن فعالیت میکردند؛ نشانهای از انتقال مستقیم فناوری و مهارت از سوریه.
منابع امنیتی یمن نیز از کشف کارخانههایی در استان المهره با تجهیزات صنعتی پیشرفته خبر دادهاند.
تحلیلها نشان میدهند تهران با انتقال بخشی از فعالیتها به یمن چند هدف را دنبال میکند:
۱. منبع مالی جایگزین در برابر تحریمها
۲. تقویت مالی و نظامی متحدان منطقهای از جمله حوثیها
۳. ایجاد مسیرهای تازه برای ارسال تسلیحات
۴. بیثباتسازی امنیت کشورهای عربی خلیج فارس از طریق گسترش قاچاق
بهرهبرداری از مسیر یمن؛ ظرفیت و محدودیت
اما برای جمهوری اسلامی بخشهایی از یمن که تحت کنترل حوثیهاست، هرگز نمیتواند جایگزین کشوری به وسعت و امکانات سوریه شود.
سوریه که زمانی بهعنوان «دولت قاچاقچی» (نارکوتیک استیت) شناخته میشد، امکانات وسیعی برای تولید، پخش و مدیریت مالی در اختیار جمهوری اسلامی و نیروهای نیابتی وابسته به آن قرار میداد.
اکنون اما تمرکز تهران بر شبهنظامیان حوثی محدودیتهایی دارد:
- ظرفیت اقتصادی: یمن توان صنعتی سوریه را ندارد، اما موقعیت جغرافیایی و کنترل بنادر به حوثیها امکان ترانزیت امن محمولهها را میدهد.
- محدودیت لجستیکی: جنگ داخلی، محاصره دریایی و حضور ائتلاف عربی مانع تولید در مقیاس بالا شده است.
- ریسک سیاسی: افزایش قاچاق از یمن میتواند به واکنش بینالمللی و فشار بیشتر بر تهران و صنعا منجر شود.
حزبالله و صندوق قرضالحسن؛ بازوی مالی موازی
«جمعیة مؤسسة القرض الحسن» در سال ۱۹۸۲ تاسیس و در سال ۱۹۸۷ به ثبت رسمی رسید.
هدف رسمی آن ارائه وامهای بدون بهره با وثیقه طلا یا جواهرات عنوان شده است، اما وزارت خزانهداری آمریکا این موسسه را بازوی مالی حزبالله میداند.
پس از فروپاشی نظام بانکی لبنان در سال ۲۰۱۹، صندوق قرضالحسن جای بانکهای رسمی را در میان شیعیان کشور گرفت.
بسیاری از شهروندان برای برداشت پول یا دریافت وام به آن مراجعه کردند و این موسسه عملا به «بانک حزبالله» تبدیل شد.
اهمیت راهبردی
صندوق قرضالحسن علاوه بر کارکرد اجتماعی، ابزاری برای حفظ نفوذ سیاسی و تامین نقدینگی حزبالله است.
بهدلیل ساختار بسته و غیرشفاف، این صندوق انتقال پول از ایران به لبنان را از مسیرهای حواله تسهیل میکرد و در تامین مالی شبکههای منطقهای حزبالله نیز نقش داشت.
به این ترتیب، مسیر دمشق تا الحدیده تنها یک مسیر اقتصادی زیرزمینی نبود، بلکه ساختار نظامی–مالی هماهنگی بود که منافع تهران، دمشق، صنعا و حزبالله را به هم پیوند میداد.
با فروپاشی محور سنتی سوریه–لبنان، تهران برای حفظ شبکههای مالی و تدارکاتی خود به مسیرهای جدیدی روی آورده است.
یمن بهواسطه موقعیت ژئوپلیتیک و کنترل حوثیها بر بنادر کلیدی، گزینهای طبیعی برای این انتقال است.
اما این جابهجایی، خطر تشدید ناامنی در دریای سرخ، گسترش قاچاق در شبهجزیره عربی و تعمیق بحران مالی لبنان را در پی دارد.
در این میان، صندوق قرضالحسن به نماد «اقتصاد جایگزین محور مقاومت» بدل شده است؛ الگویی که در غیاب بانکداری رسمی، پول، قدرت و ایدئولوژی را در هم میآمیزد و ستون مالی سیاست منطقهای جمهوری اسلامی را شکل میدهد.
حالا با تشکیل یک دولت ملی در لبنان و تمرکز اسرائیل بر شبکه پولشویی جمهوری اسلامی در این کشور، دست حاکمان ایران بیش از پیش برای انتقال پول و اجرای عملیات پولشویی بسته شده است و بیراه نیست که به سمت معاملات نقدی برود.
و همین مسیر است که باز هم حوثیهای یمن را به یک بازوی مناسب برای قاچاق مواد مخدر و اسلحه بدل خواهد کرد.
مرکز پژوهشهای مجلس دوشنبه پنجم آبان در گزارشی درباره عملکرد فصل نهم برنامه توسعه در حوزه انرژی نوشت کمبود انرژی به «یکی از اصلیترین مسائل کشور» تبدیل شده است.
بر اساس این گزارش، برنامه هفتم چهار چالش اصلی در بخش انرژی کشور را شناسایی کرده است که شامل «ناترازی» انرژی بهویژه گاز طبیعی، حذف ایران از معادلات انرژی منطقه و جهان، نبود تداوم در زنجیره ارزش نفت و گاز، و فقدان شفافیت مالی در درآمدها و هزینههای این صنعت میشود.
جمهوری اسلامی از بحران کمبود انرژی با کلیدواژه «ناترازی» یاد میکند. این بحران از سالها پیش بهدلیل ناکارآمدی حکمرانی شکل گرفته، اما هر سال رو به وخامت میرود.
مرکز پژوهشها در گزارش خود تاکید کرد از زمان ابلاغ قانون برنامه هفتم تا پایان سال ۱۴۰۳ تمرکز اصلی دستگاههای اجرایی بر تدوین آییننامهها و دستورالعملها بوده و به همین دلیل، شاخصهای سال نخست برنامه با اهداف حداقلی تعریف شدهاند.
با وجود این، حتی همین اهداف نیز در بسیاری از موارد محقق نشدهاند.
در بخش برق، میزان پیشرفت کلی نسبت به اهداف سال ۱۴۰۳ تنها ۶۵.۷ درصد بوده و تحقق نسبت به هدفگذاری نهایی برنامه، ۸.۲ درصد برآورد شده است.
در شاخصهای دیگر نیز عملکرد سال ۱۴۰۳ تنها ۴.۲ درصد از هدف نهایی کل برنامه بوده است.
قطع گسترده برق در تابستان سال جاری فشار سنگینی بر صنایع وارد کرد، پیامدهای جدی برای تولید به همراه داشت و به نگرانیها درباره بیکاری کارگران دامن زد.
در چنین شرایطی و با وخامت روزافزون وضعیت اقتصادی و تشدید تحریمها، انتظار میرود بحران گاز و برق در ایران نهتنها در آینده نزدیک تکرار شود، بلکه ابعادی گستردهتر و هزینههایی سنگینتر نیز به دنبال داشته باشد.
ارزیابی دیگر شاخصهای برنامه
بر اساس گزارش مرکز پژوهشها، در حوزه نفت و گاز، شاخصهایی مانند افزایش تولید از میادین مشترک و تولید میعانات گازی به اهداف خود نرسیدهاند.
این مرکز با اشاره به گزارشها از «عملکرد مثبت» در ظرفیت تولید صیانتی و تولید نفت خام و گاز هشدار داد تعریف برخی شاخصها شفافیت کافی ندارد و ارزیابی مستقل از صحت آنها ممکن نیست.
طبق این گزارش، در بخش بهینهسازی مصرف انرژی نیز عملکردی ثبت نشده است.
علت این مساله «عدم ارتباط موضوع بهینهسازی با وزارت نفت» عنوان شده، در حالی که تا زمان تاسیس سازمان بهینهسازی انرژی، این وظیفه همچنان بر عهده وزارتخانههای نفت و نیرو بود.
مرکز پژوهشها همچنین اعلام کرد از منابع حساب بهینهسازی مصرف انرژی، شامل یک درصد از صادرات نفت خام و گاز طبیعی و بخشی از سود شرکتهای تابعه، تا پایان سال ۱۴۰۳ تنها ۲۱ هزار میلیارد تومان، معادل ۵۸ درصد هدف تعیینشده، محقق شده است.
در برنامه مقرر شده بود ۶۰ درصد عواید حاصل از صادرات و فروش داخلی محصولات فرعی گازی به حساب سرمایهگذاری نفت و گاز کشور واریز شود.
با این حال، در سال ۱۴۰۳ حدود ۴۳ هزار میلیارد تومان واریز شده که تنها ۵۰ درصد هدف برنامه محسوب میشود.
در بخش زیرساختهای گازی ظرفیت برداشت از ذخیرهسازی گاز باید در دوره اوج مصرف به ۱۲۰ میلیون مترمکعب در روز برسد، در حالی که رقم فعلی تنها ۳۰ میلیون مترمکعب است.
خبرگزاری مهر اواسط مهر در گزارشی، بحران گاز در ایران را یک معضل «ساختاری» و «مزمن» توصیف کرد و نوشت این چالش در زمستان میلیاردها دلار «زیان خاموش» برای صنعت پتروشیمی به همراه دارد.
بر اساس این گزارش، کسری روزانه گاز کشور در زمستان ۱۴۰۳ بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب بود و برآوردها نشان میدهد این رقم تا سال ۱۴۱۰ ممکن است به ۶۰۰ میلیون مترمکعب برسد.
مرکز پژوهشها یادآوری کرد پیشرفت پروژههای مربوط به تجهیزات ذخیرهسازی نیز تا پایان سال گذشته عمدتا در مرحله «پیش از نصب» باقی ماندهاند.
این نهاد در پایان خاطرنشان کرد ستاد راهبری تجارت منطقهای انرژی تنها یک جلسه در سال ۱۴۰۳ برگزار کرده است.
مرکز پژوهشها همچنین خواهان تمرکز بر واردات گاز از روسیه و صادرات به عراق و ترکیه شد.
محمد شیاع السودانی، نخستوزیر عراق، بهتازگی اظهار امیدواری کرد که وابستگی چهار میلیارد دلاری کشورش به گاز ایران را تا سال ۲۰۲۸ پایان دهد.
بایدن ۸۲ ساله که برای نخستین بار پس از پایان دوره پرتودرمانی برای سرطان تهاجمی پروستات بهطور علنی سخن میگفت، شامگاه یکشنبه چهارم آبان در بوستون و در مراسم دریافت جایزه یکعمر دستاورد از «موسسه ادوارد ام. کندی» سخنرانی کرد.
او در این مراسم گفت آمریکا از زمان تاسیس، نمادی برای نیرومندترین ایده حکمرانی در تاریخ جهان بوده؛ ایدهای که از هر ارتشی نیرومندتر است و این کشور را از هر دیکتاتوری قدرتمندتر میسازد.
بایدن تاکید کرد بقای آمریکا به «ریاستجمهوری با قدرت محدود، کنگرهای کارآمد و دستگاه قضایی مستقل» وابسته است.
خبرگزاری آسوشیتدپرس پنجم آبان با اشاره به سخنان انتقادی بایدن نوشت در حالی که دولت فدرال با دومین تعطیلی طولانی تاریخ خود روبهرو شده، ترامپ از بحران بودجه بهعنوان ابزاری برای اعمال نفوذ و افزایش کنترل خود بر دولت استفاده کرده است.
بایدن: آمریکا دوباره مسیر خود را خواهد یافت
بایدن در ادامه سخنان خود گفت: «نمیتوانم این واقعیت را بزک کنم، [این روزها] روزهای تاریکی هستند... اما کشور دوباره مسیر حقیقی خود را خواهد یافت و همانند همیشه نیرومندتر، خردمندتر، تابآورتر و عادلتر از دل بحران بیرون خواهد آمد، بهشرط آنکه ایمان خود را حفظ کنیم.»
این سیاستمدار دموکرات تنها یک دوره در کاخ سفید حضور داشت و زیر فشار ناشی از مناظرهای فاجعهبار با ترامپ و نگرانیها درباره سن، سلامتی و توان ذهنیاش، از رقابت برای انتخاب مجدد کناره گرفت.
پس از او کامالا هریس، معاونش، وارد کارزار ریاستجمهوری شد، اما در انتخابات نوامبر گذشته از ترامپ شکست خورد.
ترامپ از زمان بازگشت به کاخ سفید، بارها به سیاستهای خارجی و داخلی بایدن حمله کرده و او را «فاسد» خوانده است.
بایدن در سخنرانی جدید خود از افرادی که در برابر فشارهای دولت کنونی ایستادهاند، از جمله کارمندان فدرالی که در اعتراض استعفا دادهاند، مسئولان دانشگاهها و کمدینهایی که هدف حملات ترامپ قرار گرفتهاند، یاد کرد.
او همچنین از اعضای جمهوریخواه کنگره آمریکا که علیه سیاستهای دولت ترامپ رای داده یا موضع گرفتهاند، تمجید کرد و افزود: «آمریکا افسانهای خیالی نیست؛ در طول ۲۵۰ سال، همواره میان خطر و امید، کشمکشی واقعی وجود داشته است.»
بایدن سخنانش را با این جمله به پایان برد: «دوباره برخیزید.»
در ماه مه، دفتر بایدن اعلام کرد او به سرطان پروستات مبتلا شده و بیماری به استخوانهایش سرایت کرده است.
سرطان پروستات بر اساس میزان تهاجمی بودن با مقیاسی به نام نمره گلیسون ارزیابی میشوند که از شش تا ۱۰ متغیر است؛ نمرات ۸، ۹ و ۱۰ نشاندهنده انواع بسیار تهاجمیتر هستند. دفتر بایدن اعلام کرده که نمره سرطان او ۹ بوده است.
