روزنامه تلگراف به نقل از یک مقام آگاه ایرانی نوشت چندین فرمانده ارشد نظامی جمهوری اسلامی در ماه‌های اخیر، به‌ویژه پس از انتخاب دونالد ترامپ، تغییر موضع داده و در «مداخله‌ای بی‌سابقه» به‌طور جدی خواستار تولید بمب اتمی شده‌اند.
طبق این گزارش، فرماندهان ارشد نظامی جمهوری اسلامی در «مداخله‌ای بی‌سابقه» به رهبر جمهوری اسلامی گفته‌اند باید برای مقابله با «تهدیدهای موجودیتی» از سوی غرب، به سلاح هسته‌ای دست یابند.
این روزنامه به نقل از یک مقام جمهوری اسلامی از تهران نوشته است: «رهبر، مذاکره با آمریکایی‌ها و توسعه سلاح‌های هسته‌ای را ممنوع کرده است؛ دو چیزی که به نظر می‌رسد تنها راه بقای جمهوری اسلامی باشند. او نظام را به سمت فروپاشی سوق می‌دهد.»
این مقام جمهوری اسلامی ادامه داد: «تهدید موجودیتی که اکنون با آن روبرو هستیم، باعث شده چندین فرمانده ارشد – که قبلا بر پیروی از فتوای رهبر تاکید داشتند – اکنون برای ساخت یک سلاح هسته‌ای فشار بیاورند.»
مذاکره، پیش و پس از سخنرانی خامنه‌ای
پس از آنکه با اظهارات برخی مقامات دولت مسعود پزشکیان و حامیان اصلاح‌طلب دولت، زمزمه‌هایی درباره مذاکره با آمریکا مطرح شد، خامنه‌ای ۱۹ بهمن‌ماه، با ذکر تجربه توافق برجام به طور قاطع مذاکره با آمریکا را ممنوع کرد و گفت چنین مذاکراتی «هیچ تاثیری در حل مشکلات کشور ندارد» و «مذاکره کردن عاقلانه، هوشمندانه و شرافتمندانه نیست.»
پزشکیان دی‌ماه ۱۴۰۳، در گفت‌وگو با یک شبکه آمریکایی، که به نوعی پیام غیر مستقیم تهران به دولت ترامپ در آستانه تحلیف او تعبیر شد، اعلام کرد آماده مذاکره با آمریکا است.
تا پیش از سخنرانی خامنه‌ای نیز مقامات دولت پزشکیان، با اشاره به عدم خواست تهران برای ساخت سلاح هسته‌ای به نوعی سیگنال مذاکره را ارسال می‌کردند.
حتی پس از صدور فرمان از سرگیری فشار حداکثری ترامپ، محمدرضا عارف، معاون اول مسعود پزشکیان، نیز در واکنش به این دستور ترامپ گفت: «در زمینه سلاح هسته‌ای فتوا داریم که فعالیت غیر صلح آمیز هسته‌ای ممنوع است، خیال او راحت باشد.»
اشتیاق مقامات دولت پزشکیان تاحدی بود که علی لاریجانی که در سال‌ها اخیر، به جریان اصلاح‌طلب و اعتدالگرا نزدیک شده با بیان اینکه برنامه هسته‌ای قابل مذاکره است، با کنایه به مقامات دولتی گفت هنوز کسی پیشنهاد نداده، که آنها «پابرهنه» به صحنه دویدند.
منع صریح مذاکره با آمریکا از سوی خامنه‌ای چنان بود که مقامات دولت که پیشتر آماده مذاکره بودند، عقب نشینی کردند. عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، با اشاره به احیای سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ و احتمال آغاز مذاکرات گفت: «به‌لحاظ کارشناسی اصلا زمینه‌ای برای مذاکره عادلانه وجود ندارد مگر اینکه ملت ایران با مقاومت حداکثری خودشان در مقابل فشار حداکثری، تحریم‌کنندگان را ناامید کنند.»
ماجرای فتوا و «فقه پویای شیعه»
ماجرای فتوای خامنه‌ای به سال ۱۳۸۲ بر می‌گردد. در متن آن فتوا آمده است علاوه بر سلاح هسته‌ای سایر سلاح‌های کشتار جمعی تهدیدی علیه بشریت است و ما (جمهوری اسلامی) کاربرد این سلاح‌ها را «حرام می‌دانیم».
این فتوا سال ۱۳۸۹ زمانی که مناقشه جمهوری اسلامی و غرب بر سر برنامه هسته‌ای ایران به اوج خود رسیده بود، مورد استقبال رهبران غربی قرار گرفت. جان کری، وزیر امورخارجه سابق ایالات متحده، در آن زمان گفته بود او برای فتوا، احترام زیادی قائل است و آن را به عنوان یک نقطه شروع خوب در نظر می‌گیرد. او گفته بود خودش و باراک اوباما، رییس جمهوری پیشین آمریکا، قویا از صدور این فتوا از سوی خامنه‌ای استقبال می‌کنند.
همچنین در جریان مصاحبه‌هایی که مذاکره کنندگان جمهوری اسلامی داشتند، آنها بارها برای رفع اتهام تلاش جمهوری اسلامی برای استفاده نظامی از انرژی هسته‌ای از این فتوای خامنه‌ای یاد کرده بودند.
محمدجواد ظریف و همکارانش در کتابی شش جلدی به نام «راز سر به مهر» درباره مذاکرات اتمی، به صورت خاص به این فتوا و نقش آن در مذاکراتشان پرداختند.
با این وجود هربار عرصه بر جمهوری اسلامی تنگ شده، زمزمه تغییر این فتوا هم به گوش رسیده است. بهمن ماه سال ۱۳۹۹، زمانی که جمهوری اسلامی امید داشت با رفتن ترامپ از کاخ سفید، برجام را احیا کند، محمود علوی، وزیر اطلاعات دولت حسن روحانی در یک برنامه تلویزیونی، گفت: «مقام رهبری[علی خامنه‌ای] فتوا داده است که سلاح هسته‌ای حرام است اما اگر گربه را در گوشه‌ای گیر بیندازند، ممکن است رفتارش با وقتی که گربه آزاد است فرق کند و اگر ایران را به آن سمت هل بدهند دیگر تقصیر ایران نیست.»
از ابتدای سال ۱۴۰۳ و در پی تشدید درگیری نظامی مستقیم جمهوری اسلامی و اسرائیل که در نتیجه آن دو کشور به خاک هم حمله نظامی کردند، دوباره موضوع تغییر فتوای خامنه‌ای و ساخت سلاح هسته‌ای مطرح شده است.
۲۰ اردیبهشت‌ماه، کمال خرازی، مشاور امور بین‌الملل رهبر جمهوری اسلامی، با اشاره به احتمال حمله نظامی اسرائیل به تاسیسات اتمی در ایران اعلام کرد در صورت تهدید موجودیت جمهوری اسلامی، حکومت ایران دکترین هسته‌ای خود را تغییر خواهد داد.
او همین موضوع را ۲۲ اردیبهشت نیز در جریان سخنرانی در همایش گفت‌وگوهای ایرانی-عربی در تهران تکرار کرد.
۱۸ مهرماه، رسانه‌های داخلی خبر دادند ۳۹ نماینده مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای خواستار تغییر فتوای خامنه‌ای درباره ممنوعیت سلاح هسته‌ای شدند.
پس از آن، ۲۴ مهرماه، علی‌اصغر نخعی‌راد، نماینده مشهد با تاکید بر تغییر دکترین اتمی جمهوری اسلامی گفت «شرایط امروز کشور متفاوت شده است و مورد تهدید هسته‌ای قرار گرفتیم. فقه شیعه پویاست و زمان و مکان در صدور فتوا موثر است.» او افزود شورای عالی امنیت از خامنه‌ای بخواهد تغییر در صنعت اتمی را بپذیرد.
بحران در جمهوری اسلامی، از تامین سیب‌زمینی تا خاموشی
با وجود اینکه سخنرانی خامنه‌ای در انتهای هفته و آغاز تعطیلات در تهران انجام شد، پس از آن قیمت دلار به طرز چشم‌گیری افزایش یافت، تا جایی که گزارش‌هایی از تهران، دلار ۹۰ هزار تومانی را تایید کردند.
زنجیره بحران انرژی در ایران فعال شده است، نیروگاه‌ها در تابستان ۱۴۰۳، توانایی تامین برق کشور را نداشتند و در زمستان، به دلیل ناتوانی شبکه تولید و انتقال گاز، دولت به طور مداوم استان‌های کشور را تعطیل اعلام می‌کند؛ کمبود انرژی که در ادبیات مقامات دولتی، «ناترازی» تعبیر می‌شود.
از سوی دیگر، هم اکنون بیش از پنج سال است که قیمت بنزین در ایران با وجود افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، ثابت مانده است. از زمان آغاز رهبری خامنه‌ای در سال ۱۳۶۸ تاکنون، به طور متوسط هر دو سال یک‌بار قیمت بنزین افزایش داشته است.
دولت و مجلس در شرایطی که برای تامین منابع بودجه با دشواری روبرو هستند، درصدد افزایش قیمت آن در نوروز ۱۴۰۴ هستند. موضوعی که عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور دولت حسن روحانی با یادآوری وقایع آبان خونین ۹۸، درباره آن به دولت پزشکیان هشدار داده و با اشاره به انباشت نارضایتی در جامعه ابراز نگرانی کرده است. او که یکی از عوامل کشتار آبان خونین ۱۳۹۸ در پی افزایش قیمت بنزین است، شرایط فعلی را «خیلی نگران‌کننده‌تر» از آبان ۹۸ توصیف کرد.
حسن روحانی، رییس‌جمهور پیشین ایران هم، در آخرین نشست دوره‌ای با وزرای دولت خود، هشدارهایی درباره مواجهه با دونالد ترامپ و خطرات ناشی از تصمیم‌گیری‌های اشتباه مطرح کرده است. او تاکید کرده است که جمهوری اسلامی در وضعیت حساسی قرار دارد و تنها یک خطا می‌تواند همه چیز را از بین ببرد.
