آکادمی نوبل، روز دوشنبه ۲۳ مهر جایزه نوبل اقتصادی سال ۲۰۲۴ را برای مطالعه درباره «چگونگی شکلگیری نهادها و تاثیر آنها بر رفاه»، به دارون عجماوغلو، سیمون جانسون و جیمز رابینسون اهدا کرد.
دارون عجماوغلو، اقتصاددان برجسته اهل ترکیه و استاد اقتصاد در موسسه فنآوری ماساچوست (MIT) است.
او به دلیل تحقیقاتش در زمینه نقش نهادهای سیاسی و اقتصادی در توسعه کشورها شناخته میشود.
فرود و بازگشت این تقویتکننده، برای اولین بار با استفاده از بازوهای فلزی غولپیکری انجام شد که دستاورد مهندسی جدید در مسیر تلاشهای اسپیسایکس برای ماموریتهای سفر به ماه و مریخ محسوب میشود.
اداره هوانوردی فدرال آمریکا (FAA) روز شنبه مجوز پرتاب آزمایشی استارشیپ را پس از هفتهها کشمکش میان اسپیسایکس و این نهاد درباره روند صدور مجوزها و جریمههای مرتبط با موشک فالکون-۹ صادر کرد.
به گزارش رویترز، تقویتکننده (بوستر) مرحله اول همزمان با طلوع آفتاب، از جنوبیترین نقطه تگزاس، در نزدیکی مرز مکزیک، به هوا برخاست و بخش دوم موشک، یعنی استارشیپ را به سمت فضا فرستاد.
در ارتفاع تقریبی ۷۰ کیلومتری از سطح زمین، این دو بخش از هم جدا شدند و بوستر، بازگشت خود را به سوی زمین آغاز کرد
بوستر در آخرین مراحل بازگشت سه موتور از ۳۳ موتور قدرتمند خود را دوباره روشن کرد تا فرایند فرود را بر روی برجی که از آن پرتاب شده بود، تسهیل کند.
در این مرحله بوستر ۷۱ متری به آرامی به سمت بازوهای برج پرتاب ۱۲۱ متری هدایت شد و با کمک میلههای کوچک زیر بالچههای جلوییاش، در جای خود محکم شد.
استارشیپ برای اولینبار در سال ۲۰۱۷ از سوی ایلان ماسک معرفی شد. برخی نمونههای قبلی آن یا بلافاصله پس از پرتاب یا در هنگام بازگشت، سقوط کرده و نابود شده بودند اما آخرین پرواز آن در اواسط خرداد، موفقترین تلاش بود و بدون انفجار به پایان رسید.
این بار، ماسک، بنیانگذار و مدیرعامل اسپیسایکس، چالش را افزایش داد، ریسک بیشتری پذیرفت و بوستر مرحله اول را به سکوی پرتابی که هفت دقیقه قبل از آن بلند شده بود، بازگرداند.
مهندسان و مدیران اسپیسایکس از این پرتاب با هیجان صحبت کردند و گفتند این روز در تاریخ مهندسی فضا ثبت خواهد شد.
ماسک هم پس از این عملیات موفق، در رسانه اجتماعی ایکس نوشت: «برج، موشک را گرفت!»
تصمیم برای فرود به صورت دستی و لحظهای به عهده مدیر پرواز بود.
اسپیسایکس اعلام کرد وضعیت بوستر و برج پرتاب باید کاملا پایدار و آماده باشد. در غیر این صورت، بوستر مانند پروازهای قبلی در خلیج مکزیک سقوط میکرد اما همه چیز برای فرود مهیا بود و بوستر با موفقیت در جای خود قرار گرفت.
پس از جدایی بوستر، فضاپیمای فولادی درخشان و براقی که در بالای آن قرار داشت، به مسیر خود در اطراف زمین ادامه داد و برای فرودی کنترلشده در اقیانوس هند، هدفگیری شد.
در پرواز اواسط خرداد امسال، قطعاتی از این فضاپیما جدا شد و مانع موفقیت کامل پرواز شد.
اسپیسایکس پس از آن، نرمافزار را بهروزرسانی و سپر حرارتی را بازطراحی کرد و کاشیهای مقاوم در برابر گرما را در بدنه بوستر بهبود بخشید.
اسپیسایکس طی سال گذشته بوسترهای مرحله اول موشکهای کوچکتر فالکون-۹ را پس از تحویل ماهوارهها و خدمه به مدار بازیابی کرده است.
با این حال این بوسترها روی سکوهای شناور در اقیانوس یا روی باندهای بتنی چندین مایل دورتر از سکوی پرتاب فرود میآیند، نه در همان محل پرتاب.
بازیابی بوسترهای فالکون، نرخ پرتابها را افزایش داده و میلیونها دلار در هزینهها صرفهجویی کرده است.
ماسک قصد دارد همین رویکرد را برای استارشیپ پیاده کند که بزرگترین و قدرتمندترین موشک ساختهشده با ۳۳ موتور متانسوز در بوستر، شناخته میشود.
ناسا دو استارشیپ را برای فرود فضانوردان روی ماه در اواخر این دهه میلادی سفارش داده است.
اسپیسایکس نیز قصد دارد از این موشک برای انتقال افراد و تجهیزات به ماه و در نهایت به مریخ استفاده کند.
عجماوغلو پیش از این در گفتوگویی اختصاصی با ایراناینترنشنال درباره فشارهای جمهوری اسلامی بر فرهاد میثمی، پزشک و فعال مدنی، گفته بود در موافقت با او، باور دارد که «یک بحران عدم مشروعیت رژیم ایران را فرا گرفته» است.
سیمون جانسون، اقتصاددان بریتانیایی-آمریکایی، استاد مدیریت جهانی در موسسه فنآوری ماساچوست (MIT) است. او بیشتر به دلیل تحقیقات و تحلیلهایش در زمینه بحرانهای مالی، به ویژه بحران مالی سال ۲۰۰۸، شناخته میشود.
جانسون در سالهای اخیر به همراه عجماوغلو به بررسی نقش نهادهای سیاسی و اقتصادی در بحرانهای مالی پرداخته است.
او یکی از بنیانگذاران وبلاگ مشهور Baseline Scenario است که به تحلیل مسائل اقتصادی جهان میپردازد.
«۱۳ بانکدار»، کتاب مشترک او با جیمز کواین، نقدی تند بر سلطه بانکهای بزرگ و خطرات ناشی از تمرکز قدرت در سیستم مالی جهانی است.
جیمز رابینسون، دانشمند علوم سیاسی و اقتصاددان بریتانیایی است که بیشتر برای پژوهشهایش در زمینه توسعه سیاسی و اقتصادی شناخته میشود.
او استاد دانشگاه شیکاگو و مدیر موسسه پیرسون برای مطالعه و حل مسائل جهانی است.
تحقیقات رابینسون عمدتا بر نقش نهادهای سیاسی و اقتصادی در توسعه و تفاوتهای رشد اقتصادی کشورها متمرکز است.
رابینسون بیشتر به دلیل همکاریاش با عجماوغلو در نوشتن کتاب پرفروش «چرا ملتها شکست میخورند» (Why Nations Fail) شناخته میشود.
بر اساس استدلال آنها در این کتاب، نهادهای سیاسی و اقتصادی فراگیر، عامل اصلی موفقیت کشورها هستند، در حالی که نهادهای استثماری منجر به عقبماندگی و فقر میشوند.
جایزه نوبل اقتصاد
جایزه نوبل اقتصاد در لیست جوایز اصلی نوبل که در وصیتنامه آلفرد نوبل تعیین شده، نیست اما به افتخار او و با همان سطح اعتبار اهدا میشود.
اولین بار بانک مرکزی سوئد در سال ۱۹۶۸ این جایزه را در جشن ۳۰۰ سالگی خود به پژوهشگران و اقتصاددانانی اختصاص داد که در زمینههای مختلف علوم اقتصادی، از جمله نظریههای اقتصادی، توسعه اقتصادی، بازارهای مالی و سیاستگذاری عمومی، دستاوردهایی مهم و ارزشمند داشتهاند.
نوبل علوم اقتصادی ۲۰۲۳
سال ۲۰۲۳، پروفسور کلودیا گلدین، اقتصاددان برجسته دانشگاه هاروارد، این جایزه را برای تحقیقات خود در زمینه بررسی نقش زنان در بازار کار دریافت کرد.
گلدین با تحلیل بیش از ۲۰۰ سال دادههای نیروی کار ایالات متحده، نشان داد نرخ اشتغال و شکاف دستمزد جنسیتی نه تنها به عوامل اقتصادی، بلکه به تغییرات در هنجارهای اجتماعی مرتبط با آموزش و نقش زنان در خانه و خانواده بستگی دارد.
او سومین زنی بود که برنده جایزه نوبل اقتصاد شد؛ جایزهای که تاکنون به ۹۰ مرد اهدا شده است.
برندگان نوبل ۲۰۲۴
از روز دوشنبه ۱۶ مهر، آکادمی نوبل فرآیند اعلام برندگان جوایز نوبل سال ۲۰۲۴ را آغاز کرد.
در این روز کمیته نوبل در موسسه کارولینسکا در استکهلم سوئد، ویکتور آمبروس و گری روکون را به خاطر کشف میکرو آر.ان.ایها به عنوان برندگان جایزه نوبل پزشکی و فیزیولوژی سال ۲۰۲۴ معرفی کرد.
این کمیته روز سهشنبه ۱۷ مهر، جان هاپفیلد و جفری هینتون را برای اکتشافات و اختراعاتی اساسی که یادگیری ماشین را با شبکههای عصبی مصنوعی امکانپذیر میکند، به عنوان برندگان جایزه نوبل فیزیک سال ۲۰۲۴ معرفی کرد.
سومین جایزه نوبل امسال، روز چهارشنبه به طور مشترک به دیوید بیکر برای تحقیق درباره طراحی رایانشی پروتئین و دمیس هسابیس و جان جامپر، محققان دیپمایند گوگل در انگلیس برای پیشبینی ساختار پروتئین رسید.
روز پنجشنبه، کمیته ادبی نوبل، هان کانگ (Han Kang)، نویسندهای از کره جنوبی را به عنوان برنده نوبل ادبی سال ۲۰۲۴ معرفی کرد.
خانم کانگ این جایزه را بهدلیل نثر بسیار شاعرانهای که با آن به آسیبهای تاریخی میپردازد و شکنندگی زندگی بشری را آشکار میکند، دریافت کرد.
روز جمعه ۲۰ مهر در اسلو، پایتخت نروژ، آکادمی نوبل، سازمان ژاپنی نیهون هیدانکیو Nihon) Hidankyo) را که نماینده بازماندگان بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی است، به دلیل تلاشهایش برای دستیابی به جهانی عاری از سلاحهای هستهای، به عنوان برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۲۴ معرفی کرد.
این سازمان در سال ۱۹۵۶ تاسیس شد و متشکل از بازماندگانی است که مدتها برای خلع سلاح و لغو کامل سلاحهای هستهای مبارزه کرده و از طریق گزارشهای دست اول خود درباره وحشت تجربه شده در طی و پس از بمبارانهای اتمی ژاپن در سال ۱۹۴۵، تلاش کرده تا تاثیرات انسانی عمیق سلاحهای هستهای را برجسته کند.
جایزه نوبل
جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵ به وسیله آلفرد نوبل، شیمیدان و مخترع سوئدی، بنیانگذاری شد.
نوبل، مخترع دینامیت، پس از مواجهه با انتقادات درباره آثار مخرب اختراعش، در وصیتنامهاش تصمیم گرفت ثروت خود را بهمنظور اعطای جوایز به افرادی که بزرگترین دستاوردها را در زمینههای فیزیک، شیمی، فیزیولوژی یا پزشکی، ادبیات و صلح به دست میآورند، وقف کند.
هدف او از این اقدام، تشویق نوآوریهایی بود که به نفع بشریت باشد.
اولین جوایز نوبل در سال ۱۹۰۱ اهدا شدند.
در طول سالها، جایزه نوبل به یکی از معتبرترین و شناختهشدهترین جوایز در سطح جهان تبدیل شده است.
علاوه بر جوایز اصلی، در سال ۱۹۶۸ بانک مرکزی سوئد نیز جایزهای در زمینه علوم اقتصادی به یاد آلفرد نوبل تاسیس کرد که به آن جایزه نوبل اقتصاد گفته میشود.
فرایند انتخاب برندگان با دقت و از طریق کمیتههای علمی و کارشناسی مرتبط انجام میشود و اسامی نامزدها و سایر اطلاعات در مورد نامزدی و روند انتخاب، تا ۵۰ سال بعد فاش نمیشود.
