روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی اختصاصی اعلام کرد که وزارت دادگستری آمریکا در حال بررسی این موضوع است که آیا شرکت‌های گوتام آدانی، میلیاردر هندی، تحریم‌های ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی در خصوص فروش محصولات نفتی را نقض کرده‌اند یا خیر.
این روزنامه آمریکایی روز دوشنبه ۱۲ خرداد در گزارشی اعلام کرد که طبق بررسی‌های این نشریه، نفت‌کش‌هایی که بین بندر موندرا در سواحل غربی هند و خلیج فارس تردد می‌کردند، حرکت‌هایی شبیه به حرکات کشتی‌هایی داشته‌اند که به دنبال فرار از تحریم‌ها هستند.
دادستان‌های ایالات متحده که فعالیت نفت‌کش‌های حامل گاز مایع متعلق به شرکت‌های آدانی را زیر نظر دارند، به مواردی از اختلاف در مکان ثبت‌شده کشتی‌ها و احتمال دست‌کاری در سیستم مکان‌یاب کشتی‌ها رسیده‌اند.
گوتام آدانی، دومین فرد ثروتمند آسیا، سال گذشته در پرونده‌ای مربوط به رشوه‌خواری در آمریکا تحت پیگرد قرار گرفته بود. او که در ماه‌های اخیر از طریق دوست دیرینش، ناندرا مودی، نخست‌وزیر هند، تلاش می‌کرد دولت آمریکا را برای پایان دادن به بررسی اتهام رشوه‌خواری متقاعد کند، حالا با چالشی تازه در خصوص خریداری محصولات پتروشیمی از جمهوری اسلامی روبه‌رو شده است.
گروه آدانی گزارش وال‌استریت ژورنال درباره ادعای ارتباطات با دریافت گاز مایع از ایران را به‌طور قاطع رد کرده است.
این گروه با انتشار بیانیه‌ای در روز دوشنبه ۱۲ خرداد اعلام کرد: «آدانی به‌طور قاطع هرگونه مشارکت عمدی در دور زدن تحریم‌ها یا تجارت با گاز مایع منشأ ایرانی را تکذیب می‌کند. همچنین، ما از هیچ‌گونه تحقیقاتی از سوی مقامات آمریکایی در این زمینه آگاه نیستیم.»
بررسی‌های گسترده‌تر دفتر دادستانی ایالات متحده در ناحیه بروکلین ممکن است برای تلاش‌های آدانی با هدف اعاده حیثیت و پاک‌سازی نام خود مشکل‌ساز شود. اگرچه دونالد ترامپ در حال عقب‌نشینی از اجرای سخت‌گیرانه قوانین ضد رشوه‌خواری خارج از مرزهای آمریکاست، اما در عین حال خریداران نفت و گاز ایران را هدف قرار داده است.
ترامپ ماه گذشته در رسانه اجتماعی خود، تروثسوشال نوشت: «هر کشور یا فردی که حتی مقدار اندکی از نفت یا محصولات پتروشیمی ایران را بخرد، بلافاصله مشمول تحریم‌های ثانویه خواهد شد. آنها به هیچ وجه اجازه معامله با ایالات متحده را نخواهند داشت.»
آدانی که از متحدان نزدیک نخست‌وزیر هند محسوب میشود، ریاست گروهی از شرکت‌های زیرساختی به نام خودش را بر عهده دارد که در رشد اقتصادی هند در سالهای گذشته نقش کلیدی داشته‌اند. ارزش ۱۵۰ میلیارد دلاری سهام این گروه، آدانی و خانوادهاش را در میان ثروتمندترین خانوادههای جهان قرار داده است.
تحقیقات درباره محمولهها
به گفته منابع آگاه، دادستانها در حال بررسی فعالیتهای چند کشتی حمل گاز مایع هستند که محمولههایی به شرکت آدانی تحویل دادهاند.
سخنگوی آدانی گفته است که تاکنون واردات گاز مایع بخش کوچکی از فعالیتهای این شرکت بوده، اما اکنون در حال رشد است و در سال مالی گذشته ۱.۴۶ درصد از درآمد حدود ۱۲ میلیارد دلاری این شرکت را شامل شده است.
تحقیقات وال‌استریت ژورنال درباره گروهی از کشتیهای حامل گاز مایع که از اوایل سال ۲۰۲۴ بین بندر موندرا و خلیج فارس تردد داشتند، نشانههایی را آشکار کرده که از نظر کارشناسان ردیابی کشتی‌ها، از تلاش برای پنهانسازی مسیر واقعی حکایت دارد.
به گفته تومر رانان، تحلیلگر ریسک دریایی در شرکت بیمه لویدز که تانکرهای حامل گاز مایع را ردیابی می‌کند، یکی از تاکتیکهای رایج کشتی‌ها برای دور زدن تحریم‌ها دست‌کاری سیستم شناسایی خودکار کشتی است. به این ترتیب موقعیت کشتی بهدرستی مخابره نمیشود.
یک کشتی با پرچم پاناما به نام اساماس بروس (SMS Bros) که بهار سال گذشته محمولهای از گاز مایع را برای آدانی حمل میکرده، چنین الگوهای مشکوکی را نشان داده است. طبق دادههای رهگیری کشتی‌ها این کشتی روز ۱۵ فروردین ۱۴۰۳ در کناره خورالزبیر عراق پهلو گرفته بود.
در تصاویر ماهوارهایِ این کشتی در تاریخ مورد نظر در محل اعلامشده دیده نمیشود؛ در عوض، کشتیای با مشخصات مشابه در فاصله حدود ۵۰۰ کیلومتریِ بندر تنبک در استان هرمزگان مشاهده شده است.
اوایل پاییز ۱۳۹۹ مقامات حکومت ایران از افتتاح نخستین اسکله صادرات گاز مایع در «بندر خدماتی-صادراتی تنبک» در آیندهای نزدیک خبر داده بودند.
به گفته سمیر مدنی از پایگاه ردیابی تانکرها (TankerTrackers.com) که بیش از ۹ هزار کشتی را بر اساس تصاویر ماهوارهای فهرست کرده، این کشتی همان کشتی اساماس بروس (SMS Bros) بوده است.
روز ۲۰ فروردین ۱۴۰۳، دادههای سیستم شناسایی خودکار (AIS) نشان میدهند که اساماس بروس (SMS Bros) در نزدیکی سواحل امارات بوده و در این زمان وزن کشتی سنگینتر از قبل شده است؛ این به معنای بارگیری است.
دادهها حاکی از آن است که این کشتی شب بیستم فروردین به سمت جنوب حرکت کرده و روز بعد در نزدیکی سواحل عمان لنگر انداخته است.
اسناد بررسی شده نشان میدهند که روز ۲۲ فروردین یکی از شرکت‌های آدانی قراردادی برای بارگیری حدود ۱۱هزار و ۲۵۰ تُن گاز مایع از بندر صحار عمان با این کشتی امضا کرده است. با این حال، دادههای سیستم شناسایی خودکار نشان نمیدهد که این کشتی در بندر صحار پهلو گرفته باشد.
پس از آن کشتی اساماس بروس (SMS Bros) به بندر موندرا رفت، جایی که طبق اسناد گمرکیِ بررسی شده از سوی وال‌استریت ژورنال در روز ۲۹ فروردین یک شرکت دیگر از شرکت‌های اقماری متعلق به آدانی محمولهای با مشخصات مشابه را از طریق آن وارد کرده است. ارزش اعلامشده این محموله چیزی بیش از ۷ میلیون دلار است.
به گفته کارشناسان خریداران نفت و گاز ایران اغلب از اسناد جعلی منتسب به عمان و عراق استفاده میکنند.
سخنگوی آدانی درباره این محموله گفته بود که یک شرکت ثالث لجستیکی مدیریت آن را بر عهده داشته و اسنادی دارند که نشان میدهد مبدا نهایی بندر صحار بوده است.
به گفته او شرکت‌های آدانی کشتی‌ها را از نظر علائم هشدار بررسی میکنند، اما مالک، بهرهبردار یا ناظر کشتی‌ها نیستند و نمیتوانند درباره فعالیت کشتی‌هایی که کنترل آنها را در دست ندارند، اظهار نظر کنند.
سخنگوی آدانی گفت: «ما به تمام وظایف و مسئولیتهای یک واردکننده صادق عمل کردهایم.»
دیگر موارد مشکوک
کشتی اساماس بروس (SMS Bros) که سال گذشته نامش را به نیل (Neel) تغییر داد، ترددهای مشکوک دیگری هم داشته است.
سوابق بندر بنگلادش از خرداد سال گذشته نشان میدهند که این کشتی محمولهای از گاز مایع را از ایران برای واردکنندهای ناشناس تخلیه کرده است، در حالی که دادههای سیستم شناسایی خودکار این کشتی همان مسیر اعلامشده به عراق در ماه فروردین را گزارش کرده‌اند.
در چند مورد دیگر هم تصاویر ماهوارهای این کشتی را در موقعیتی که سیستم شناسایی خودکار گزارش کرده بود، نشان نمیدهد. بیورِن بِرگمَن، تحلیلگر داده در سازمانهای غیرانتفاعی گلوبال فیشینگ واچ و اسکایتروث این مورد را تایید کرده است.
سه کشتی دیگر حامل گاز مایع هم نیز در مسیرهای میان بندر موندرا و خلیج فارس، نشانههایی از پنهانکاریهای مشابه و جعل دادههای سیستم شناسایی خودکار داشته‌اند.
یکی از آنها از سوی همان شرکتی اداره میشود که اساماس بروس (SMS Bros) را مدیریت می‌کند. این کشتی در فهرستی که از سوی گروهی فراجناحی از سناتورهای آمریکایی منتشر شد، جزو کشتیهای مظنون به حمل نفت و گاز برای جمهوری اسلامی است.
شرکت ادارهکننده کشتی‌ها و کاپیتان کشتی اساماس بروس (SMS Bros) به درخواستهای وال‌استریت ژورنال برای اظهارنظر پاسخ ندادند.
به نظر میرسد کشتی سوم هم تاکتیکهای مشابهی را در سفرهایش به موندرا به کار گرفته باشد، از جمله گزارش توقف در بندر خور الزبیر که در تصاویر ماهوارهای دیده نمیشود.
چهارمین کشتی که اغلب محمولههایی به بندر موندرا میبرد، در گزارش سال ۲۰۲۴ وزارت انرژی آمریکا به عنوان کشتی درگیر در صادرات محصولات نفتی ایران فهرست شده بود.
وال‌استریت ژورنال ماه گذشته دریافت که این کشتی هم موقعیت خود را روی ریلهای قطار بندر خور الزبیر گزارش کرده بود.
آدانی و اتهام رشوه‌خواری
حدود دو سال پیش گزارشی منتشر شد که ادعا می‌کرد گروه آدانی با کنترل پنهانی بخشهایی از سهام از طریق شرکت‌های فراساحلی (آفشور)، قوانین بورس هند را نقض کرده است. به دنبال این گزارش ارزش سهام شرکت‌های آدانی سقوط کرد، البته بخشی از این ضرر اکنون بازیابی شده است.
حدود شش ماه پیش این گروه با چالش جدیدی مواجه شد؛ دادستان‌های آمریکایی، او را به تقلب متهم کردند و گفتند که [این گروه] حدود ۲۵۰ میلیون دلار رشوه به مقامات هندی داده تا قراردادهای سودآورِ تامین انرژی خورشیدی را تصاحب کند.
گروه آدانی گزارش اولیه را «بهکل دروغ» و اتهامات دولت آمریکا را «بیاساس» خواند.
براساس مطالب فاش شده، آدانی دو شرکت حقوقی قدرتمند به نامهای «کرکلند اند الیس» و «کوئین امانوئل» را استخدام کرده است و وکلای او در ماه مارس (حدود سه ماه پیش) در جریان تلاش برای مختومه کردن پرونده با دادستان‌های آمریکایی دیدار کرده‌اند.
شش عضو جمهوریخواه کنگره نیز بطور آشکار اعلام کرده‌اند که طرح اتهام علیه آدانی با اولویتهای سیاست خارجی ترامپ، از جمله حفظ روابط تجاری قوی با هند، مغایرت دارد. ترامپ همچنین با صدور یک فرمان اجرایی، تعقیب قضایی بر اساس «قانون اقدامات فساد خارجی» (FCPA) را «معلق» کرده است.
اگرچه این پرونده از دل تحقیقاتی در مورد قانون اقدامات فساد خارجی بیرون آمده، اما آدانی به توطئه و تقلب در اوراق بهادار متهم شده است، نه نقض مستقیم این قانون.
