خبرگزاری رویترز گزارش داد که مقامهای اوکراینی و اروپایی این هفته در برابر برخی از پیشنهادهای آمریکا برای چگونگی پایان دادن به جنگ روسیه در اوکراین مقاومت کردند و در موضوعاتی از جمله قلمرو، تحریمها، تضمینهای امنیتی و اندازه ارتش اوکراین، پیشنهادهای متقابل ارائه دادند.
رویترز جمعه پنجم اردیبهشت نوشت که توانسته متن کامل این پیشنهادها را مشاهده کند.
بر اساس این گزارش، مجموعهای از پیشنهادها که در مذاکرات میان مقامهای آمریکایی، اروپایی و اوکراینی در پاریس در تاریخ ۱۷ آوریل و در لندن در ۲۳ آوریل رد و بدل شدهاند، نشان میدهد که آمریکا با کشورهای اروپایی اختلافی عمده دارد.
این پیشنهادها در چارچوب دیپلماسی دونالد ترامپ رییسجمهوری آمریکا، برای پایان دادن سریع به جنگ اوکراین است.
این تلاش دیپلماتیک، جدیترین اقدام برای پایان دادن به جنگ از ماههای نخست تهاجم روسیه در فوریه ۲۰۲۲ تاکنون بهشمار میرود.
بیشتر بخوانید: ترامپ: ولادیمیر بس کن! بیایید توافق صلح را نهایی کنیم
رویترز نوشت که مهمترین حوزههای اختلاف در این دو متن، مربوط به ترتیب زمانی حل مسائل سرزمینی، چگونگی برداشته شدن تحریمها علیه روسیه، تضمینهای امنیتی، و اندازه ارتش اوکراین است.
این خبرگزاری افزود در حالیکه برخی از این اختلافات پیشتر از سوی منابع نزدیک به مذاکرات نیز بیان شده بود، اما اسناد مشاهدهشده برای نخستین بار این تفاوتها را بهصورت کامل و صریح تشریح میکنند.
متن اول بازتابدهنده پیشنهادهایی است که از سوی استیو ویتکاف، نماینده ترامپ، به مقامهای اروپایی در پاریس منتقل و سپس به اوکراینیها ارائه شدهاند.
به گفته منابع نزدیک به مذاکرات، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، این پیشنهادها را بهعنوان یک «چارچوب کلی» توصیف کرده که هدفش شناسایی اختلافنظرها میان طرفهاست.
به گفته همان منابع، متن دوم یک هفته بعد در جریان مذاکرات میان مقامهای اوکراینی و اروپایی در لندن تنظیم و به طرف آمریکایی تحویل داده شده است.
ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهوری اوکراین، پنجشنبه سوم اردیبهشت اعلام کرد که معتقد است سند حاوی پیشنهادهایی که از گفتوگوهای لندن حاصل شده، اکنون روی میز ترامپ قرار دارد.
در حالی که در حال حاضر، نیروهای روسیه نزدیک به یکپنجم خاک اوکراین را در اختیار دارند، پیشنهادهای ویتکاف خواهان «بهرسمیت شناختن رسمی» کنترل روسیه بر کریمه از سوی آمریکاست.
مسکو در سال ۲۰۱۴ شبهجزیره کریمه را تصرف و ضمیمه خاک خود کرد.
بیشتر بخوانید: حمله موشکی و پهپادی روسیه به کییف ۱۲ کشته و بیش از ۷۰ زخمی بر جا گذاشت
همچنین این پیشنهاد خواستار «بهرسمیت شناختن عملی» کنترل روسیه بر بخشهایی از جنوب و شرق اوکراین است که نیروهای مسکو هماکنون در اختیار دارند.
در مقابل، سند اروپایی-اوکراینی گفتوگوهای دقیق در مورد مسئله قلمرو را به بعد از برقراری آتشبس موکول کرده و در آن هیچ اشارهای به موضوع بهرسمیت شناختن کنترل روسیه بر هیچ بخشی از خاک اوکراین نشده است.
در مورد امنیت بلندمدت اوکراین، سند ویتکاف اعلام میکند که اوکراین «تضمین امنیتی قوی» از سوی کشورهای اروپایی و دوستان دیگر دریافت خواهد کرد. اما جزییاتی ارائه نمیدهد و تنها ذکر میکند که کییف بهدنبال عضویت در ناتو نخواهد بود.
سند مقابل اما بسیار مشخصتر است و اعلام میدارد که هیچ محدودیتی در مورد نیروهای مسلح اوکراین وجود نخواهد داشت و هیچ مانعی برای استقرار نیروهای نظامی متحدان اوکراین در خاک این کشور لحاظ نمیشود. رویترز نوشت که این بند به احتمال زیاد موجب ناراحتی مسکو خواهد شد.
این سند همچنین خواهان تضمینهای امنیتی قوی برای کییف از جمله از سوی ایالات متحده با نوعی توافق شبیه به ماده ۵ ناتو (ماده دفاع جمعی این سازمان) است.
در حوزه مسائل اقتصادی، ویتکاف پیشنهاد داده که تحریمهایی که از زمان الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴ علیه روسیه اعمال شده، بهعنوان بخشی از توافق در حال مذاکره برداشته خواهند شد.
در مقابل، کشورهای اروپا و اوکراین خواهان «تدریجی برداشته شدن تحریمها پس از تحقق صلح پایدار» هستند و تصریح میکنند که در صورت نقض توافق صلح از سوی روسیه، تحریمها میتوانند دوباره اعمال شوند.
همچنین سند اروپایی-اوکراینی خواهان آن است که اوکراین برای خسارات وارده در جنگ از طریق داراییهای روسی مسدودشده در خارج از کشور، غرامت مالی دریافت کند.
رویترز نوشت که متن ویتکاف تنها ذکر میکند که به اوکراین غرامت مالی پرداخت خواهد شد، بیآنکه منبع این غرامت را مشخص سازد.
کمیته تحقیق روسیه، نهاد اصلی تحقیقات جنایی فدرال این کشور، جمعه پنجم اردیبهشت تایید کرد ژنرال یاروسلاو موسکالیک در جریان یک انفجار در مسکو کشته شده است.
سوتلانا پترنکو، سخنگوی این کمیته، در توضیحی درباره این ترور گفت: «یک دستگاه خودروی فولکسواگن گلف پس از آنکه یک بمب دستساز حاوی ساچمه در آن ترکید، منفجر شد.»
رسانههای روسیه پیش از این گزارش داده بودند یک افسر ارشد ارتش این کشور، در پی انفجار یک خودرو در شهر بالاشیخا در منطقه مسکو کشته شده است.
موسکالیک، فرد کشته شده، معاون اداره عملیات اصلی ستاد کل نیروهای مسلح روسیه بوده است.
رسانه «بازا» که به نهادهای امنیتی روسیه نزدیک است، گزارش داد که بمب در خودرویی پارکشده کار گذاشته شده و از راه دور و زمانی منفجر شده که این افسر از کنار آن عبور میکرده است.
تکرار ترور مقامهای امنیتی روسیه
پیش از این و چند ماه پیش نیز یک مقام نظامی روسیه ترور شد. ایگور کیریلوف، فرمانده روس، که متهم به استفاده از تسلیحات شیمیایی در اوکراین بود، صبح سهشنبه ۲۷ آذر ۱۴۰۳ (به وقت محلی)، همراه دستیارش بر اثر انفجار یک بمب جاسازی شده در اسکوتری برقی، مقابل ساختمانی مسکونی در خیابان ریازانسکی پروسپکت کشته شد. اوکراین مسئولیت این ترور را بر عهده گرفت.
محل این ترور در حدود هفت کیلومتری جنوب شرقی کاخ کرملین بود.
پس از این حادثه، دیمیتری مدودف، معاون رییس شورای امنیت روسیه، گفت که رهبری کییف با «انتقام قریبالوقوع» مواجه خواهد شد.
به گفته مدودف، اوکراین با درک اجتنابناپذیر شکست نظامی خود، «حملات ناجوانمردانه و نفرتانگیزی» را در شهرهای روسیه انجام میدهد.
بازداشت یک ازبکستانی پس از ترور کیریلوف
سرویسهای امنیتی اوکراین در همان روز ترور کیریلوف اعلام کردند در از بین بردن این فرمانده نیروهای پدافند رادیو هستهای، شیمیایی و بیولوژیکی روسیه نقش داشتند.
یک روز پیش از این انفجار و در ۲۶ آذر، دادستانهای اوکراینی کیریلوف را به طور غیابی به استفاده از سلاحهای شیمیایی ممنوعه در این کشور متهم کردند.
در همین روز، سرویس امنیت روسیه اعلام کرد یک مرد ۲۹ ساله اهل ازبکستان را که «برای اوکراین کار میکرد»، به اتهام ترور فرمانده روس بازداشت کرده است.
خبرگزاری رسمی سوریه (سانا)، به نقل از یک منبع وزارت دفاع این کشور گزارش داد که مواضع ارتش سوریه در منطقه القصیر در استان حمص، نزدیک مرز لبنان، هدف گلولهباران توپخانهای حزبالله لبنان قرار گرفت.
در بیانیه وزارت دفاع سوریه درباره این حمله آمده است: «نیروهای ما بلافاصله منابع آتش را هدف قرار دادند.»
این بیانیه افزود: «ما با ارتش لبنان در تماس هستیم تا این حادثه را ارزیابی کنیم و به درخواست ارتش لبنان، هدفگیری منابع آتش را متوقف کردیم.»
حمله پهپادی به روستای مرزی
به گزارش خبرگزاری رسمی لبنان در حمله پهپادی به روستای مرزی «حوش السید علی» در منطقه هرمل، هشت پناهجوی سوری زخمی شدند و به بیمارستان منتقل شدند.
در این گزارش آمده است پهپاد حامل مواد منفجره در این روستا منفجر شده است.
همچنین در پی شنیده شدن صدای تیراندازی، ارتش لبنان نیروهای کمکی به منطقه اعزام کرد.
تنشها در مرز لبنان و سوریه
ماه گذشته، وزیران دفاع لبنان و سوریه توافقی برای مقابله با تهدیدهای امنیتی مرزی امضا کردند. این توافق پس از درگیریهایی بود که به کشته شدن ۱۰ نفر انجامید.
این درگیریها میان نیروهای حزبالله لبنان و ارتش سوریه از شامگاه ۲۶ اسفند و پس از آن آغاز شد که وزارت دفاع سوریه، حزبالله را به عبور از خاک این کشور و ربودن و کشتن سه نیروی ارتش متهم کرد.
حزبالله هر گونه دخالت در این اقدام را رد کرد و یک منبع امنیتی لبنان نیز به خبرگزاری رویترز گفت سه سرباز سوری وارد خاک لبنان شده بودند و به دست اعضای یک طایفه کشته شدند اما درگیریهای مرزی پس از این حادثه باعث کشته شدن هفت نفر در لبنان شد.
لبنان و سوریه یک مرز مشترک ۳۳۰ کیلومتری دارند که بهخاطر قاچاق کالا، انسان و سلاح، منطقهای پرتنش و بیثبات محسوب میشود.
پیش از این و در ۲۰ بهمن ۱۴۰۳ و دو روز پس از آن که مقامهای جدید دمشق اعلام کردند عملیاتی را علیه قاچاقچیان در این منطقه آغاز کردهاند، تنشهایی در مناطق مرزی دو کشور رخ داد.
ارتش لبنان آن زمان اعلام کرد پیرو دستورات ژوزف عون، رییسجمهوری این کشور، «فرماندهی ارتش به یگانهای نظامی مستقر در مرزهای شمالی و شرقی دستور داد تا به منابع آتش از خاک سوریه پاسخ دهند».
محیالدین جعفری علت توقف اکتشافات نفت و گاز در بخش دریایی ایران را «محدودیت دکل» عنوان کرده اما گزارشهای اوپک و وزارت نفت ایران نشان میدهند شمار دکلهای کشور طی سالهای گذشته تغییری نداشته و حول ۱۶۰ دستگاه بوده که حدود ۲۰ دستگاه آن مربوط به حفاری چاه در بخش دریایی است.
با این حال معلوم نیست چه تعداد از دکلهای حفاری ایران که بخش اعظم آنها ساخت شرکتهای غربی با دههها قدمت است، هنوز قابلیت استفاده دارند اما پیشتر و در سال ۲۰۲۰، خبرگزاری رویترز با اشاره به مشکلات ایران در دستیابی به قطعات یدکی دکلهای غربی گزارش داده بود یک-چهارم سکوهای حفاری ایران بلااستفاده و شمار زیادی نیز نیمهفعال هستند.
خبرگزاری دولتی ایرنا نیز همان سال طی گزارشی از قول مقامات نفتی گزارش داده بود ۸۵ درصد دکلهای ایرانی نیاز به تعمیر و جایگزینی قطعه دارند.
یکی دیگر از معضلات ایران، کمبود منابع مالی است. پیشتر مرکز پژوهشهای مجلس از نصف شدن سرمایهگذاری سالانه در بخش بالادستی نفت و گاز ایران (اکتشاف و تولید) و رسیدن آن به حدود سه میلیارد دلار بعد از تحریمهای سال ۲۰۱۸ آمریکا علیه ایران (نسبت به نیمه ابتدایی دهه ۲۰۱۰) خبر داده بود.
برای مقایسه در تصویری بزرگتر، این رقم در دهه ۲۰۰۰ و اوج مشارکت شرکتهای غربی در پروژههای نفت و گاز ایران، حدود ۱۹ میلیارد دلار بود.
نکته اینجاست که هزینه اکتشاف و حفاری در بخش دریایی به مراتب بیشتر از بخش خشکی است و با توجه به محدودیتهای مالی، توسعه میادین دریایی در دستور کار دولت نبوده است.
دریای خزر
ایران تنها کشور ساحلی دریای خزر است که هیچ تولید نفت و گازی از این دریا ندارد. با توجه به اینکه تنها کشتی لرزهنگاری ایران در دریای خزر با نام «پژواک» در سال ۲۰۰۵ دچار حریق شد و کلا از بین رفت و از طرفی تنها سکوی حفاری ایران در دریای خزر به نام «امیرکبیر» یک دهه پیش برای تعمیر به سواحل ایران در خزر منتقل شد و هنوز هم در فاصله چند کیلومتری از نوار ساحلی آبهای خزر غیرفعال است، اصولا امکان کشف یک میدان گازی جدید برای ایران در آبهای این دریاچه وجود ندارد.
الهام شبان، مدیر مرکز مطالعات نفت خزر در جمهوری آذربایجان، به ایراناینترنشنال گفت که این کشور پارسال روزانه ۵۸۰ هزار بشکه، قزاقستان ۳۵۰ هزار بشکه و ترکمنستان و روسیه نیز هر کدام بیش از ۱۰۰ هزار بشکه از میادین دریایی در خزر تولید نفت داشتند.
جمهوری آذربایجان همچنین حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب تولید گاز از این دریا داشته که نیمی از آن راهی بازارهای خارجی، خصوصا اروپا شده است.
روسیه نیز حدود ۱.۵ میلیارد متر مکعب تولید گاز از دریای خزر دارد.
کشورهای عربی جنوب ایران نیز مشارکت فزایندهای در توسعه پروژههای دریایی سه کشور ترکزبان ساحلی خزر دارند. شرکت دراگون اویل امارات طی دو دهه گذشته ۱۰ میلیارد دلار در بخش دریایی ترکمنستان سرمایهگذاری کرده و قرارداد سرمایهگذاری خود را تا سال ۲۰۳۵ تمدید کرده است.
شرکت ملی نفت ابوظبی نیز سال ۲۰۲۳ حدود ۳۰ درصد از سهم میدان گازی آبشرون، دومین میدان بزرگ گازی دریای خزر در آبهای جمهوری آذربایجان را خریداری کرد و شریک شرکت توتال فرانسه در این پروژه شد.
در این میان، ماه گذشته شرکت ملی نفت قزاقستان، گازمونای گاز، رسما از شرکت ملی نفت ابوظبی برای سرمایهگذاری در میادین دریایی خود دعوت کرد.
این شرکت در میادین خشکی قزاقستان نیز فعال است.
آبهای جنوب ایران
برخلاف دریای خزر که ایران میدان مشترکی با همسایهها ندارد، همه همسایههای جنوبی، میادین مشترک دریایی با ایران دارند و نه تنها چندین برابر ایران تولید نفت و گاز انجام میدهند، بلکه پروژههای خود را با سرعت جلو میبرند.
همزمان عربستان سعودی از کشف ۱۴ میدان نفت و گاز جدید خبر داد و امارات نیز خبر قرارداد ۱.۶۳ میلیارد دلاری برای اکتشافات دریایی را منتشر کرد. این در حالی است که ایران بهخاطر کمبود منابع مالی، حوزه اکنتشاف میادین نفتی را مسکوت گذاشته است.
ایران تنها روزانه ۳۵ هزار بشکه نفت از میدان مشترک فروزان (مرجان) با عربستان سعودی دارد، در حالی که عربستان سعودی نه تنها ۱۸ برابر ایران تولید نفت از این میدان دارد بلکه قراردادهایی به ارزش ۱۲ میلیارد دلار با شرکتهای خارجی برای افزایش تولید روزانه نفت به ۸۰۰ هزار بشکه و گاز به ۷۰ میلیون متر مکعب از این میدان مشترک تا چهار سال آینده امضا کرده است.
دومین میدان مشترک ایران و عربستان سعودی فرزاد (حصبه) است که ایران تولیدی ندارد اما عربستان سعودی از سال ۲۰۱۳ تولید روزانه ۳۰ میلیون متر مکعب گاز از آن را آغاز کرده و شرکت آرامکو عربستان سعودی در تلاش برای افزایش این رقم به ۷۵ میلیون متر مکعب است.
عربستان سعودی و کویت همچنین دو میدان مشترک اسفندیار (لؤلؤ) و آرش (الدره) با ایران دارند که اولی را توسعه داده و برای توسعه میدان دومی نیز قرارداد امضا کردهاند.
ایران میگوید در این میادین سهم دارد اما دو کشور عربی این ادعا را رد کردهاند.
عربستان سعودی و کویت دو میدان مشترک دیگر با نامهای خفجی و وفره با ظرفیت تولید روزانه ۵۰۰ هزار بشکه را طی بیش از یک دهه گذشته توسعه دادهاند که البته این میادین با ایران مشترک نیست.
میادین سلمان و نصرت میان ایران و امارات مشترکاند که از اولی هر کدام ۵۰ هزار بشکه تولید نفت دارند اما امارات از میدان دومی ۲۰ برابر ایران و حدود ۶۵ هزار بشکه تولید نفت دارد.
ایران یک میدان مشترک با نام هنگام با عمان دارد که هر کدام روزانه ۱۰ هزار بشکه تولید نفت دارند.
اما مهمترین میدان دریایی ایران، پارس جنوبی، بزرگترین میدان گازی جهان است که با قطر مشترک است. قطر یک دههای زودتر از ایران تولید گاز از این میدان را آغاز کرد و تاکنون ۲.۵ برابر ایران از پارس جنوبی که در قطر گنبد شمالی گفته میشود، تولید گاز داشته است.
در حالی که بخش ایرانی این میدان از سال گذشته وارد نیمه دوم عمر خود شده و هر سال ۱۰ میلیارد متر مکعب از تولید آن کاسته خواهد شد، قطر با امضای ۲۹ میلیارد دلار قرارداد جدید با شرکتهای بینالمللی، در نظر دارد تا پایان دهه جاری تولید گاز از این میدان مشترک را ۶۵ درصد افزایش دهد.
