روزنامه تلگراف بر اساس دادههای راداری گزارش داد موشکهای جمهوری اسلامی در جریان جنگ ۱۲ روزه، مستقیما به پنج تاسیسات نظامی اسرائیل اصابت کردند، اما این رویداد بهدلیل «سانسور سختگیرانه» ارتش اسرائیل علنی نشده است.
تلگراف شنبه ۱۴ تیر نتایج دادههای پژوهشگران آمریکایی در دانشگاه ایالتی اورگن را منتشر کرد که در استفاده از رادارهای ماهوارهای برای شناسایی آسیبهای ناشی از بمباران در مناطق جنگی تخصص دارند.
بر اساس این دادهها، شش موشک جمهوری اسلامی به پنج پایگاه نظامی در شمال، جنوب و مرکز اسرائیل اصابت کردند که از جمله آنها میتوان به یک پایگاه هوایی راهبردی، یک مرکز گردآوری اطلاعات و یک پایگاه لجستیکی اشاره کرد.
این پنج مورد، افزون بر ۳۶ حمله دیگری است که پیشتر مشخص شده بود از سامانههای پدافند هوایی اسرائیل عبور کرده و خسارات قابلتوجهی به زیرساختهای مسکونی و صنعتی وارد آوردهاند.
با وجود خسارات قابل توجه به املاک مسکونی در سراسر این کشور، تنها ۲۸ اسرائیلی در جریان جنگ کشته شدند؛ آماری که نشاندهنده کارایی بالای سامانه هشدار زودهنگام اسرائیل و استفاده ضابطهمند مردم از پناهگاهها و اتاقهای امن است.
کوری شر، پژوهشگر دانشگاه اورگن، اعلام کرد تیم او در حال انجام ارزیابی جامعتری از خسارات ناشی از حملات موشکی در اسرائیل و ایران است و نتایج این بررسیها حدود دو هفته دیگر منتشر خواهد شد.
او افزود برای تایید قطعی محل اصابتها، وجود گزارشهای میدانی یا تصاویر ماهوارهای از تاسیسات نظامی مورد نظر ضروری است.
تلگراف در ادامه نوشت مقامهای اسرائیلی به شکل علنی درباره این حملات صحبتی نکردهاند و بهدلیل «قوانین سختگیرانه سانسور نظامی»، گزارش درباره آنها از داخل اسرائیل ممکن نیست.
چرا موشکها از سد دفاعی اسرائیل عبور کردند؟
تحلیل تلگراف نشان میدهد اگرچه اکثریت قریب به اتفاق موشکهای جمهوری اسلامی رهگیری شدند، اما نسبت موشکهایی که از سد پدافند عبور کردند، در هشت روز نخست جنگ ۱۲ روزه بهطور پیوسته افزایش یافته است.
کارشناسان میگویند دلیل این روند مشخص نیست، اما ممکن است عواملی چون سهمیهبندی ذخیره محدود موشکهای رهگیر در اسرائیل، بهبود تاکتیکهای شلیک از سوی تهران و احتمال استفاده از موشکهای پیشرفتهتر جمهوری اسلامی در آن نقش داشته باشند.
یک مقام جمهوری اسلامی به تلگراف گفت هدف اصلی شلیک پهپادهای انتحاری به سمت اسرائیل، مشغول نگه داشتن همیشگی سامانههای این کشور است.
به گفته او، بسیاری از این پهپادها اصلا به هدف نمیرسند و رهگیری میشوند، اما همچنان میتوانند سامانههای پدافندی اسرائیل را «سردرگم» کنند.
اگرچه «گنبد آهنین» شناختهشدهترین سامانه پدافندی اسرائیل است، اما در واقع برای مقابله با پرتابههای کوتاهبرد مانند خمپارهها طراحی شده و تنها یکی از اجزای سامانه پدافندی چندلایه این کشور به شمار میرود.
در لایه میانی، سامانه «فلاخن داوود» قرار دارد که برای رهگیری پهپادها و موشکهایی با برد تا ۳۰۰ کیلومتر طراحی شده است. در لایه بالایی نیز سامانه «پیکان» مستقر است که موشکهای بالیستیک دوربرد را پیش از ورود مجدد به جو زمین هدف قرار میدهد.
سامانههای اسرائیلی در طول جنگ ۱۲ روزه، از سوی دو سامانه پدافندی زمینی تاد آمریکا و رهگیرهای مستقر در شناورهای ایالات متحده در دریای سرخ پشتیبانی شدند.
برآوردها حاکی از آن است که آمریکا دستکم ۳۶ موشک رهگیر تاد در این جنگ شلیک کرد که هرکدام حدود ۱۲ میلیون دلار هزینه داشتند.
تلگراف با تحلیل دادهها نوشت سامانههای دفاعی مشترک آمریکا و اسرائیل بهطور کلی عملکرد خوبی داشتهاند، اما تا روز هفتم جنگ، حدود ۱۶ درصد از موشکها از این سامانهها عبور کردند.
این رقم تقریبا با برآورد قبلی ارتش اسرائیل همخوانی دارد که نرخ موفقیت پدافند را ۸۷ درصد اعلام کرده بود.
بر اساس این گزارش، کشورهای اروپایی بیم آن دارند که دونالد ترامپ پس از حمله اخیر به تاسیسات اتمی جمهوری اسلامی، دیگر علاقهای به تثبیت اوضاع در ایران نداشته باشد. رییسجمهوری آمریکا در روزهای اخیر بارها تاکید کرده برنامه هستهای تهران «نابود» شده است.
گاردین روند کنونی را نشانهای از کاهش تدریجی نفوذ اروپا در معادلات خاورمیانه توصیف کرد.
تلاش اروپا برای بازیابی نفوذ خود در منطقه
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ۱۰ تیر با عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، تماس گرفت و از تهران خواست زمینه را برای ورود بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به ایران فراهم آورد.
امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه، نیز ۱۰ تیر پس از سه سال با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، درباره خطر گسترش تسلیحات هستهای در خاورمیانه گفتوگو کرد.
این تماس شامل گفتوگو درباره امکان توافق میان تهران و واشینگتن بر سر یک برنامه هستهای غیرنظامی محدود در ایران بود.
در مقابل، جمهوری اسلامی معتقد است حملات اسرائیل و آمریکا به خاک ایران با حمایت اروپا انجام شده و به همین دلیل، چندان به نقش قاره سبز و نفوذ آن بر کاخ سفید اعتماد ندارد.
کمرنگ شدن نفوذ اروپا
این وضعیت نشاندهنده کاهش نقش اروپا در دیپلماسی خاورمیانه است.
تروئیکای اروپایی متشکل از فرانسه، آلمان و بریتانیا که پیشتر نقشی محوری در دیپلماسی مرتبط با ایران و مذاکرات برجام ایفا کرد، در گفتوگوهای اخیر میان آمریکا و جمهوری اسلامی که با هدایت استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، انجام شد، حضور و نقش پررنگی نداشت.
کشورهای اروپایی تنها یک ساعت قبل از حملات آمریکا به تاسیسات هستهای در ایران، از این اقدام مطلع شدند. از سوی دیگر، جلسه اخیر وزرای خارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا با عراقچی در ژنو بینتیجه ماند.
ترامپ پس از این حملات گفت: «ایران نمیخواهد با اروپا صحبت کند. آنها میخواهند با ما صحبت کنند. اروپا نمیتواند کمکی کند.»
انتقاد جمهوری اسلامی از اروپا
گاردین در ادامه گزارش خود نوشت از دیدگاه تهران، اروپا مدتهاست شریکی «ناامیدکننده» در روند مذاکرات به شمار میرود.
زمانی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هستهای خارج شد، تروئیکای اروپایی در بیانیهای مشترک این اقدام را محکوم کرد، اما هیچ اقدام مستقلی برای لغو تحریمها انجام نداد.
عراقچی در مصاحبه با گاردین با اشاره به مذاکراتش با کشورهای اروپایی گفت: «شاید ما با افراد اشتباه وارد گفتوگو شدهایم.»
اختلاف نظر در اروپا
پس از حملات اسرائیل به ایران، شکاف میان مواضع کشورهای اروپایی آشکار شد. بریتانیا واکنشی علنی نشان نداد، اما بهنظر میرسید این اقدام را مغایر با قوانین تلقی میکند.
فرانسه بهطور صریح عملیات نظامی اسرائیل را غیرقانونی خواند، در حالی که آلمان بهطور کامل از اقدامات اسرائیل حمایت کرد.
فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، در نشست گروه ۷ با تمجید از این حملات گفت: «این کار کثیفی است که اسرائیل برای همه ما انجام میدهد.»
یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان، نیز اعلام کرد اقدام اسرائیل و آمریکا برای به عقب راندن برنامه هستهای تهران، منطقه را امنتر خواهد کرد.
راههای پیش رو
اروپا اکنون با دو مسیر متفاوت مواجه است: یا باید از رویکرد سختگیرانه آلمان پیروی کند که خواستار همسویی کامل با اسرائیل و بازگشت تحریمها علیه جمهوری اسلامی است، یا مانند فرانسه مسیر مصالحه و دیپلماسی را در پیش گیرد.
در همین زمینه، شورای اروپایی روابط خارجی راهحلی میانه پیشنهاد داده و خواستار مدیریت غنیسازی اورانیوم جمهوری اسلامی از طریق یک کنسرسیوم منطقهای با پشتیبانی آمریکا شده است.
اگرچه اروپا به اندازه آمریکا در مهار بحران تسلیحات هستهای در خاورمیانه تاثیرگذار نبوده، اما همچنان میتواند با بهرهگیری از ابزارهای دیپلماتیک نقش موثری ایفا کند.
بر اساس گزارش نشریه واشینگتنپست، مقامهای اروپایی در ارزیابیهای اولیه خود اعلام کردند حملات آمریکا آسیب شدیدی به برنامه هستهای جمهوری اسلامی وارد کرده اما برخلاف گفتههای دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، این برنامه را به طور کامل نابود نکرده است.
سه مقام اروپایی به شرط ناشناس ماندن، به این نشریه گفتند حملات اسرائیل و سپس آمریکا، انگیزههای جدیدی برای تهران ایجاد کرده تا برنامه هستهای خود را در خفا دنبال کند.
آنها معتقدند این حملات میتواند برای رهبران حکومت در تهران گواهی باشد که بهترین عامل بازدارندگی، توسعه ظرفیت ساخت بمب اتمی است.
احتمال تغییر موضع ترامپ
ترامپ ۹ تیر در تروث سوشال، شبکه اجتماعی خود، اعلام کرد «هیچ پیشنهادی» به ایران نمیدهد و پس از آنچه «نابودی کامل تاسیسات هستهای» این کشور خواند، دیگر با تهران گفتوگو نمیکند.
این در حالی است که پیش از این، او گفته بود مذاکرات میتواند «همین هفته» آغاز شود.
به گفته مقامهای اروپایی، ترامپ معمولا مواضع خود را تغییر میدهد و علاقه زیادی به انعقاد معامله دارد. از این رو ممکن است رویکرد او تغییر کند.
با این حال، اگر واشینگتن گفتوگوها را با تهران آغاز کند، احتمالا بدون حضور اروپاییها که از زمان روی کار آمدن ترامپ به حاشیه رانده شدهاند، اقدام خواهد کرد.
میشل دوکلو، دیپلمات سابق فرانسوی، معتقد است احتمالا حکومت ایران «مصممتر خواهد شد تا به بمب برسد و این کار را تا آنجا که ممکن است، مخفیانه انجام خواهد داد».
او افزود تمایل حکومت ایران برای مشارکت در مذاکرات تا حدی به «تعادل قدرت جدید در تهران» و جذابیت اقتصادی معامله با آمریکا بستگی دارد.
واکنش تهران و تعلیق همکاری با آژانس
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، درباره از سرگیری سریع دیپلماسی بر سر برنامه هستهای تهران ابراز تردید کرد.
او گفت به «زمان بیشتری» نیاز است و همچنین، این تضمین که آمریکا در طول مذاکرات دوباره حمله نکند.
عراقچی در مصاحبه با شبکه سیبیاس گفت: «فکر نمیکنم مذاکرات به این سرعت از سر گرفته شود.»
تهران این هفته اقداماتی را برای تعلیق همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی تصویب و ابلاغ کرد.
آژانس جمعه ۱۳ تیر اعلام کرد تیمی از بازرسانش ایران را ترک کردند. اقدامی که بنبست بر سر نظارت بر برنامه هستهای جمهوری اسلامی را عمیقتر میکند.
چالشهای پیش رو
یک دیپلمات اروپایی گفت اقدامات تهران علیه آژانس میتواند تلاشی برای کسب اهرم در مذاکرات آینده باشد.
اکنون طرفین بهنظر فاصله زیادی با هم دارند.
مذاکرات پیشین امکان ادامه غنیسازی اورانیوم را در محدوده مقاصد صلحآمیز برای ایران در نظر میگرفت اما دولت ترامپ اکنون بر «غنیسازی صفر» تاکید میکند که برخی مقامات اروپایی نیز از آن حمایت میکنند.
شرایط فرانسه و انقضای برجام
مقامات فرانسوی برای گنجاندن برنامه موشکهای بالستیک جمهوری اسلامی در هرگونه مذاکراتی فشار میآورند.
تهران درخواستهای غنیسازی صفر را رد کرده و میگوید به طور قانونی حق غنیسازی سوخت هستهای برای استفاده صلحآمیز را دارد و قابلیتهای دفاعیاش قابل مذاکره نیست.
برجام یا همان توافق جامع اقدام مشترک که در سال ۲۰۱۵ برای مهار برنامه هستهای جمهوری اسلامی در ازای لغو تحریمها منعقد شد، پاییز سال جاری به پایان میرسد.
مقامات اروپایی معتقدند خروج ترامپ از این توافق در سال ۲۰۱۸، انگیزه بیشتری به تهران برای افزایش تولید اورانیوم غنیشده داد.
