سرگی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، گفت مسکو آماده است تا به واشینگتن و تهران برای برقراری گفتوگویی سازنده درباره برنامه هستهای تهران کمک کند.
ریابکوف گفت در حالی که هنوز زمان وجود دارد و قطار حرکت نکرده است، ما باید تلاشهای خود را برای دستیابی به توافق بر مبنای منطقی مضاعف کنیم.
او افزود روسیه آمادگی دارد با آمریکا، جمهوری اسلامی و سایر طرفهای علاقهمند، همکاری مبتنی بر حسننیت داشته باشد.
در آستانه برگزاری آیین باستانی سیزدهبهدر، مجید فیض جعفری، رییس پلیس امنیت عمومی فراجا با اشاره به شعارهای ضدحکومتی در مراسم تحویل سال نو در برخی اماکن تاریخی گفت که «لیدرها و محرکین اصلی» این رخداد دستگیر شدند.
مجید فیض جعفری، سهشنبه ۱۲ فروردین در گفتوگو با خبرگزاری مهر، وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی، با اشاره به شعارهای ضدحکومتی در مراسم تحویل سال نو در برخی اماکن تاریخی، اعلام کرد نیروی انتظامی افرادی را که او «لیدرها و محرکین اصلی» این اتفاق خواند دستگیر کرده است و «برخورد قانونی، قاطع و بازدارنده» با آنها صورت خواهد گرفت.
رییس پلیس امنیت عمومی فراجا بدون اشاره به جزییات و تعداد افراد بازداشت شده، گفت که «معاندان با بهرهگیری از رسانههای ضدانقلاب» میخواهند جامعه را دو قطبی کنند.
او در ادامه گفت پلیس امنیت با کسانی که سعی در «بر هم زدن نظم و آرامش» جامعه دارند، «بدون هیچ اغماضی» برخورد میکند.
رییس پلیس امنیت فراجا در حالی از بازداشت شهروندان در این خصوص خبر داده که نهادهای نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی پیشتر در سوم فروردین نیز از بازداشت شماری از شرکتکنندگان در مراسمهای نوروزی در استانهای مختلف کشور از جمله فارس، کُردستان و خراسان رضوی خبر داده بودند.
با توجه به سابقه نهادهای امنیتی و قضایی، به نظر میرسد این اقدام در راستای ایجاد رعب و وحشت در میان مردم و جلوگیری از برگزاری آیین باستانی سیزدهبهدر و سر دادن شعارهای ضدحکومتی در این روز صورت گرفته است.
۱۳ فروردین معروف به «سیزده بهدر» آخرین روز از تعطیلات نوروز است که مردم با رفتن به پارکها، جنگلها و تفرجگاهها به شادی میپردازند.
ایراناینترنشنال پنجم فروردین گزارش داد در روزهای آغازین سال نو که با ماه رمضان همزمان شده، فشارهای جمهوری اسلامی بر شهروندان برای برپا نکردن رسوم نوروزی افزایش یافته است.
در پی حضور پرشمار مردم در اماکن گردشگری هنگام تحویل سال نو که با رقص و شعارهای ضدحکومتی همراه بود، نیروهای نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی شماری از شرکتکنندگان در مراسم نوروزی در استانهای مختلف کشور از جمله فارس، کردستان و خراسان رضوی را بازداشت کردند.
پس از آن در ۹ فروردین، ۱۵۰ فعال سیاسی، مدنی و حقوق بشر استان کردستان با امضای بیانیهای، نوروز را یک جشن ملی خواندند و خواهان آزادی بازداشتشدگان جشنهای نوروزی شدند.
امضاکنندگان این بیانیه با بیان اینکه نوروز امسال در شرایط و فضایی بسیار متفاوت و فراگیرتر در استانهای کُردنشین و دیگر مناطق کشور برگزار شد، یادآوری کردند برخی از بانیان و برگزارکنندگان این آیین ملی بهدست نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی بازداشت شدهاند.
طی سه هفته گذشته، نیروهای نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی در چندین شهر کُردنشین ایران کوشیدند از برگزاری مراسم نوروزی جلوگیری کنند.
با این وجود، شهروندان در مناطق مختلف از جمله در استانهای آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه به استقبال نوروز رفتند.
در این مدت، برخی سایتهای حقوق بشری از جمله هرانا، کردپا و ههنگاو اسامی شماری از شهروندان کُرد بازداشت شده در ارتباط با برگزاری مراسمهای نوروزی در شهرهای کُردنشین ایران را منتشر کردند.
در سالهای گذشته نیز شماری از شهروندان کُرد در ایران بهدلیل برگزاری جشنهای نوروزی بازداشت شده بودند.
دولت فنلاند، کشوری که عضو ناتو است، قصد دارد از یک معاهده جهانی که مینهای ضد نفر را ممنوع میکند خارج شود و هزینههای دفاعی خود را تا سال ۲۰۲۹ حداقل به ۳ درصد تولید ناخالص داخلی خود افزایش دهد.
خبرگزاری رویترز سهشنبه گزارش داد که این تصمیم در واکنش به تهدیدات نظامی از سوی روسیه اتخاذ شده است.
لهستان و کشورهای بالتیک، شامل استونی، لتونی و لیتوانی، ماه گذشته اعلام کردند که به دلیل تهدیدهای ناشی از روسیه، از کنوانسیون ۱۹۹۷ اتاوا خارج خواهند شد.
با خروج از این معاهده، فنلاند که طولانیترین مرز ناتو با روسیه را دارد، میتواند بار دیگر مینهای زمینی را انبار کند تا در صورت لزوم آنها را مورد استفاده قرار دهد.
پتری اورپو، نخستوزیر فنلاند در یک کنفرانس خبری گفت که هیچ تهدید نظامی فوری علیه این کشور شمال اروپا وجود ندارد، اما روسیه یک خطر بلندمدت برای کل اروپا به شمار میرود.
او افزود: «خروج از کنوانسیون اتاوا این امکان را به ما میدهد که برای تغییرات در محیط امنیتی به شیوهای متنوعتر آماده شویم.»
او همچنین اعلام کرد که فنلاند ۳ میلیارد یورو (۳.۲۴ میلیارد دلار) بیشتر به بودجه دفاعی خود اختصاص خواهد داد و سطح هزینههای نظامی را از ۲.۴۱ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۴ به ۳ درصد تا سال ۲۰۲۹ افزایش خواهد داد.
الکساندر استاب رییسجمهور فنلاند نیز در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «این بخشی از سهم فنلاند در مسئولیت بیشتر اروپا برای دفاع از خودش است.»
این تصمیمات در حالی اعلام میشود که دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا، بر پایان دادن به جنگ اوکراین تاکید بیشتری کرده است؛ موضوعی که نگرانیهای لهستان و کشورهای بالتیک را در مورد احتمال مسلح شدن دوباره روسیه و هدف قرار دادن آنها افزایش داده است.
فنلاند در سال ۲۰۲۳ به عضویت ناتو درآمد و از سیاست دههها بیطرفی خود فاصله گرفت. این تصمیم، تهدید روسیه، مبنی بر «اقدامات متقابل» را در پی داشت.
لزوم بازدارندگی
فنلاند از نوامبر گذشته، زمانی که فرمانده ارتش این کشور اعلام کرد که باید در مورد خروج از معاهده اتاوا بحث شود، این موضوع را مورد بررسی قرار داده است.
این اظهارات پس از آن مطرح شد که مشخص شد روسیه در جنگ اوکراین از چنین تسلیحاتی استفاده میکند.
ساری اسایا، وزیر کشاورزی و جنگلداری فنلاند، سهشنبه به خبرنگاران گفت: «فنلاند از مینها بهطور مسئولانه استفاده خواهد کرد، اما این یک عامل بازدارنده است که به آن نیاز داریم.»
مینهای ضدنفر طوری طراحی شدهاند که در زمین پنهان شوند و بهطور خودکار هنگام عبور فرد از نزدیکی آنها یا قدم گذاشتن روی آنها منفجر شوند.
فنلاند بیش از ۱ میلیون مین زمینی را پس از سال ۲۰۱۲ نابود کرد و آخرین کشور اتحادیه اروپا بود که کنوانسیون اتاوا را امضا کرد.
این معاهده تاکنون توسط بیش از ۱۶۰ کشور تصویب یا به آن پیوستهاند، اما روسیه هرگز آن را امضا نکرده است.
معاهده ۱۹۹۷ یکی از چندین توافق بینالمللی بود که پس از پایان جنگ سرد برای تشویق خلع سلاح جهانی منعقد شد. فعالان مبارزه با مینهای زمینی همان سال جایزه نوبل صلح را دریافت کردند.
مینها تاکنون جان دهها هزار غیرنظامی را در سراسر جهان گرفته یا آنها را معلول کردهاند و بسیاری از این انفجارها سالها پس از پایان جنگها رخ داده است.
وزارت خزانهداری آمریکا با همکاری وزارت دادگستری این کشور، روز سهشنبه ۱۲ بهمنماه از اعمال دور تازهای از تحریمها علیه یک شبکه بینالمللی مرتبط با برنامه پهپادی جمهوری اسلامی خبر داد.
این شبکه شامل شش نهاد و دو فرد در ایران، امارات متحده عربی و چین است که در تامین قطعات مورد نیاز صنایع پهپادی جمهوری اسلامی نقش داشتهاند.
به گفته مقامات آمریکایی، این شبکه در خدمت صنایع هوافضای قدس، یکی از اصلیترین تولیدکنندگان پهپادهای نظامی ایران، فعالیت میکرده و همچنین در تامین تجهیزات برای دیگر نهادهای وابسته به مجتمع نظامی-صنعتی ایران مانند شرکت صنایع هواپیماسازی ایران و گروه صنعتی باقری نیز مشارکت داشته است.
اسکات بسنت، وزیر خزانهداری آمریکا، در بیانیهای گفت: «گسترش پهپادها و موشکهای ایران – چه در اختیار نیروهای نیابتی تروریستی در منطقه و چه در اختیار روسیه برای جنگ در اوکراین – تهدیدی برای غیرنظامیان، پرسنل آمریکایی و متحدان ماست. ما به اقدامات خود برای مختل کردن زنجیره تامین تسلیحات ایران، از پهپاد گرفته تا موشک و دیگر سلاحهای متعارف، ادامه خواهیم داد.»
وزارت خزانهداری آمریکا با همکاری وزارت دادگستری، از اعمال دور تازهای از تحریمها علیه یک شبکه بینالمللی مرتبط با برنامه پهپادی جمهوری اسلامی خبر داد. این شبکه شامل شش نهاد و دو فرد در ایران، امارات متحده عربی و چین است که در تامین قطعات مورد نیاز صنایع پهپادی نقش داشتهاند.
به گفته مقامات آمریکایی، این شبکه در خدمت صنایع هوافضای قدس، یکی از اصلیترین تولیدکنندگان پهپادهای نظامی ایران، فعالیت میکرده و همچنین در تامین تجهیزات برای دیگر نهادهای وابسته به مجتمع نظامی-صنعتی ایران مانند شرکت صنایع هواپیماسازی ایران و گروه صنعتی باقری نیز مشارکت داشته است.
وزارت دادگستری آمریکا نیز اعلام کرد که علیه حسین اکبری (۶۳ ساله) و رضا امیدی (۶۲ ساله)، هر دو اهل ایران، و همچنین یک شرکت ایرانی به نام «راه رشد»، در دادگاه منطقه شرقی نیویورک کیفرخواست صادر شده است.
طبق این کیفرخواست، آنها متهماند که در تلاش برای تامین حمایت مادی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مشارکت در طرحی برای انتقال فناوری آمریکایی به پهپادهای تهاجمی ایران نقش داشتهاند. اکبری و امیدی همچنان تحت تعقیب و متواریاند.
اسکات بسنت، وزیر خزانهداری آمریکا، در بیانیهای گفت: «گسترش پهپادها و موشکهای ایران، چه در اختیار نیروهای نیابتی تروریستی در منطقه و چه در اختیار روسیه برای جنگ در اوکراین، تهدیدی برای غیرنظامیان، پرسنل آمریکایی و متحدان ماست. ما به اقدامات خود برای مختل کردن زنجیره تامین تسلیحات ایران، از پهپاد گرفته تا موشک و دیگر سلاحهای متعارف، ادامه خواهیم داد.»
سابقه تحریمهای پهپادی
استفاده گسترده روسیه از پهپادهای جمهوری اسلامی، در تهاجم به اوکراین، توجه جهان به این وجه از برنامه تسلیحاتی جمهوری اسلامی را افزایش داد.
وزارت خزانهداری ایلات متحده، راهنمای جامعی درباره صنعت پهپادی جمهوری اسلامی منتشر کرده و ۱۳ کد تعرفه گمرکی از قطعاتی که میتواند در ساخت آن مورد استفاده قرار بگیرد را معرفی کرده است.
با این حال، جمهوری اسلامی از طریق شرکتهای خصوصی، به طور گسترده اقدام به واردات قطعات لازم برای تولید پهپاد میکند.
آذرماه سال ۱۴۰۲، وزارت خزانهداری آمریکا ۱۰ نهاد و چهار شخص مستقر در ایران، مالزی، هنگکنگ و اندونزی را که از برنامه تولید پهپاد ایران حمایت میکنند، تحریم کرد. حسین هاتفی اردکانی، رییس هیاتمدیره شرکت «کاوان الکترونیک بهراد» و گروه صنعتی «سامان» وزارت دفاع از افراد و نهادهای تحریمشده هستند.
فروردینماه ۱۴۰۳ هم آمریکا ۱۶ فرد و دو نهاد دیگر که امکان تولید پهپاد برای جمهوری اسلامی فراهم میکنند را تحریم کرد. وزارت خزانهداری آمریکا اعلام کرد که اشخاص تحریمشده به نمایندگی از نیروی قدس سپاه پاسداران با تولیدکنندگان پهپاد همکاری میکنند.
اردیبهشتماه سال ۱۴۰۳ نیز، در پی حمله پهپادی و موشکی جمهوری اسلامی به اسرائیل، بریتانیا تحریمهایی را علیه صنعت پهپادهای نظامی ایران اعلام کرد. آمریکا و کانادا هم تحریمهای جدید علیه جمهوری اسلامی وضع کردند که بخش تولید پهپادهای وزرات دفاع ایران را هدف قرار میدهد.
در آذرماه ۱۴۰۳ نیز، وزارت خزانهداری آمریکا، دو فرد و دو نهاد را به دلیل مشارکت در توسعه و تامین قطعات سیستمهای حساس ناوبری برای جمهوری اسلامی تحریم کرد. وزارت خارجه آمریکا نیز جانشین فرمانده هوافضای سپاه و دو نهاد در ایران را به دلیل حمایت از توسعه موشکهای بالستیک و پهپادی تهران تحریم کرد.
در همین رابطه: رد قطعات آمریکایی و اروپایی پهپاد در آمار واردات ایران
در آخرین مورد از این دست و تا پیش از تحریمهای تازه، هشتم اسفندماه ۱۴۰۳، وزارت خزانهداری آمریکا شش نهاد مستقر در هنگکنگ و چین را که در خرید و ارسال قطعات کلیدی پهپاد برای جمهوری اسلامی نقش دارند، تحریم کرد.
این وزارتخانه در بیانیهای تاکید کرد این اقدام در چارچوب «کارزار فشار حداکثری» دونالد ترامپ علیه جمهوری اسلامی صورت گرفته است.
علی خامنهای، رهبر جمهوریاسلامی در یکی از مهمترین سخنرانیهای سیاسی خود در روز عید فطر، همزمان با هشدار به دشمنان خارجی، زبان تهدید را به سمت داخل نیز نشانه گرفت.
خامنهای، دوشنبه ۱۱ فروردین، با اشاره به خطرات «شرارت دشمن» در منطقه، ضمن تاکید بر پاسخ کوبنده به آمریکا و اسرائیل، هشدار داد هرگونه «فتنهگری» داخلی نیز بیپاسخ نخواهد ماند.
این دوگانهسازیِ دشمنانِ بیرونی و داخلی، چیزی تازه نیست؛ الگوی دیرینهایست در منطق بقای جمهوری اسلامی که اکنون، با تشدید بحرانهای منطقهای، بار دیگر در حال فعال شدن است.
اما چرا خامنهای در شرایط تهدید خارجی، به جای اتکا به مردم و وحدت ملی، زبان تهدید داخل را برمیگزیند؟
پاسخ این پرسش، کلید فهم منطق سیاسی نظام در مواجهه با بحران است.
از تهدید بیرونی تا سرکوب درونی
در بیشتر نظامهای دموکراتیک، تهدید خارجی عاملی برای همگرایی داخلی است. مردم و حکومت، در برابر خطر بیرونی، متحد میشوند اما در نظامهای اقتدارگرا، تهدید بیرونی اغلب بهانهای برای تشدید کنترل داخلی میشود.
رهبر جمهوری اسلامی با استفاده از روایت «دشمن همیشه در کمین»، هرگونه انتقاد یا اعتراض را به همکاری با دشمن تعبیر میکند. به این ترتیب، تهدید خارجی نه تنها باعث باز شدن فضای سیاسی نمیشود بلکه آن را بیشتر میبندد.
این شیوه، نه فقط ناشی از ترس از فروپاشی در برابر حمله خارجی است، بلکه نشانگر رویکردی است که امنیت را بر رضایت اجتماعی ترجیح میدهد.
بسیج در سایه ارعاب
رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی اخیر خود خواستار «آمادگی» در برابر توطئههای دشمن شد و این آمادگی، بهزعم او، تنها با ایستادگی درونی حاصل میشود. اما تجربه تاریخی ایران نشان داده که این آمادگی، بیشتر به معنای بسیج امنیتی، بازداشت پیشگیرانه، محدود کردن رسانهها و کنترل اینترنت است.
از سال ۱۳۶۰ تا امروز، هر بار که تهدیدی خارجی علیه جمهوری اسلامی برجسته شده، در داخل کشور نیز موج تازهای از سرکوب شکل گرفته است. از حذف فیزیکی مخالفان در دهه ۶۰ تا سرکوب جنبش سبز در دوران تحریمهای شدید، الگوی رفتاری تقریبا یکسان است: خامنهای تهدید بیرونی را به عنوان مجوزی برای تثبیت قدرت مطلق در داخل میبیند.
بازگشت به مدل «دولت پادگانی» با «اقتدارگرایی تدافعی و دشمنسازی»
در علوم سیاسی، از نظامهایی چون جمهوری اسلامی با عنوان «دولت پادگانی» (Garrison State) یاد میشود؛ نظامی که در آن، حکومت خود را دائما در حال محاصره میبیند و از جامعه انتظار انضباط، اطاعت و فداکاری دارد.
در چنین مدلی، هرگونه صدای مستقل، نه تنها نافرمانی، بلکه خیانت تلقی میشود.
خامنهای، در مقام فرمانده کل قوا، این نگاه را تقویت میکند. او کشور را نه همچون ملت-دولت، بلکه همچون قلعهای در معرض هجوم دشمنان ترسیم میکند؛ قلعهای که در آن، حتی یک شکاف کوچک نیز ممکن است «نفوذ» دشمن را ممکن کند.
جمهوری اسلامی با نظریه «اقتدارگرایی تدافعی» (Defensive Authoritarianism) هم هماهنگی دارد. این مدل توضیح میدهد چگونه رژیمهای اقتدارگرا در پاسخ به تهدیدات خارجی، به جای اصلاحات، سرکوب داخلی را افزایش میدهند. خامنهای از تهدید خارجی احساس خطر میکند اما نه به آن معنا که بخواهد با مردم آشتی کند، بلکه میکوشد کنترل را بیشتر کند.
دشمنسازی کارکردی (Functional Enemy-Making) هم روش دیگری است برای حکومتهای اقتدارگرا. خامنهای برای مشروعیتبخشی به نظام، به دشمن نیاز دارد، دشمنی خارجی که برای توجیه سرکوب داخلی لازم است. تهدید دونالد ترامپ، اسرائیل یا جو بایدن، وسیلهای برای خاموش کردن صدای داخلی است.
جنگ احتمالی، ابزار مشروعسازی سرکوب و تهدید
اگر جمهوری اسلامی وارد جنگی علنی با یک قدرت خارجی شود، به احتمال زیاد، پیامدهای آن صرفا نظامی نخواهد بود. تجربه جنگ ایران و عراق نشان داد که جنگ میتواند بهانهای برای بستن فضای سیاسی، «پاکسازی» ادارات و دانشگاهها و حذف کامل اپوزیسیون شود. در آن دوران، نه تنها مجاهدین خلق، بلکه نیروهای ملی، مذهبی، چپ، لیبرال و حتی بخشی از روحانیت منتقد نیز حذف شدند.
در سوریه بشار اسد هم الگوی مشابهی را شاهد بودیم. در مواجهه با اعتراضات داخلی، اسد همزمان با جنگ با نیروهای خارجی (داعش، جبههالنصره و ...)، از آن فضا برای سرکوب همه مخالفان داخلی بهره برد. اسد جنگ را بهانهای برای پاکسازی داخلی کرد، نه برعکس.
مصر هم در دوران حسنی مبارک و عبدالفتاح السیسی در مواجهه با فشارهای خارجی (مثلا آمریکا یا اسلامگرایان خارجی)، همین روش را به کار گرفت. رژیمهای اقتدارگرا معمولا در داخل به حالت «امنیتی» میروند؛ نه تنها برای حفظ حکومت، بلکه برای تقویت پایههای قدرت.
در چنین فضایی، نقد سیاست خارجی یا حتی مخالفت با خود جنگ، به معنای همکاری با دشمن تعبیر میشود. سخنان اخیر خامنهای نیز در همین راستا قابل تحلیل است: پیشدستی در تهدید معترضان داخلی، با هدف ساختن جبههای یکدست و بدون صدای متفاوت.
در حالی که بسیاری انتظار دارند رهبران در زمان بحران، مردم را به اتحاد دعوت کنند، خامنهای مدام از «مراقب باشید دشمن فریبتان ندهد» استفاده میکند. در منطق او، مردم نه پشتیبان نظام، بلکه دارای پتانسیل فریب خوردن هستند. بنابراین باید آنها را مدیریت کرد نه اینکه آنها را مشارکت داد.
این رویکرد، انسجام ملی را تضعیف میکند چرا که بخشی از جامعه خود را در مظان اتهام میبیند؛ و بخش دیگر، یا منفعل میشود یا مهاجر.
قدرتی که با تهدید زنده میماند
رفتار خامنهای در قبال تهدیدات خارجی، بهویژه در سخنرانی عید فطر امسال، بار دیگر نشان داد بقای سیاسی در جمهوری اسلامی، نه از مسیر گفتوگو با جامعه، بلکه از مسیر کنترل جامعه میگذرد.
او تهدید را نه خطری برای قدرت خود، بلکه فرصتی برای تحکیم آن میبیند. احتمالا بهجای پذیرش مسئولیت شروع جنگ، آن را یک «دفاع مقدس دوم» معرفی خواهد کرد و در دستگاه تبلیغاتی نظام، بار دیگر از مدل «کربلا، شهادت و مقاومت» برای بسیج تودهای استفاده خواهد کرد.
اما این الگو، پایدار نیست. جامعهای که دائم در معرض تهدید و تحقیر قرار گیرد نه تنها پشتیبان حکومت نخواهد بود، بلکه در بزنگاههای تاریخی، ممکن است به نقطه مقابل آن بدل شود.
خامنهای با نادیدهگرفتن این واقعیت اجتماعی، خود را در مسیر تکرار تاریخ قرار میدهد؛ تاریخِ سقوط آنانی که جامعه را به دشمن بدل کردند.
