ایراناینترنشنال
همنسلان من شاید تصویر صف طولانیِ جلوی نخستین شعبه مکدونالد در مسکو را به یاد بیاورند: ۳۱ ژانویه ۱۹۹۰ میلادی. میخائیل گورباچف با قول اصلاحات گسترده روی کار آمده بود و درهای اتحاد جماهیر شوروی را به روی «مظاهر سرمایهداری» باز کرد، اما برای نجات دولت کمونیستی دیر شده بود.
مردمانی که هفت دهه قهرمانسازی و دشمنسازی را تجربه کرده بودند، حالا به چیزی جز آنکه مثل ساکنان آنسوی دیوار آهنین زندگی کنند رضایت نمیدادند. مثل جوانهای امروز ایران «زندگی معمولی» میخواستند.
حاکمان مستبد گاه در مواجهه با نارضایتی گسترده فضای بسته را برای نمایش هم که شده کمی باز میکنند و سپس از ترس اینکه کنترل اوضاع از دستشان خارج شود، با همان آزادی نمایشی هم بهشدت برخورد میکنند؛ و اینگونه کلاهشان را باد میبرد.
جمهوری اسلامی ایران و اتحاد جماهیر شوروی، علیرغم تفاوت ماهوی در ایدئولوژی، از لحاظ ساختاری، بهویژه در حوزه نظام سیاسی و سرکوب آزادیها، شباهتهای بسیاری دارند. قدرت در نهادهای خاص، نظیر پولیتبورو و حزب کمونیست در شوروی و شورای نگهبان و دفتر رهبری در ایران متمرکز است. رقابت سیاسی واقعی نیست. و نهادهای انتخابی زیر سایه نهادهای غیر انتخابی قرار دارند.
در شوروی، مخالفان را به اسم «دشمنان خلق و انقلاب» سرکوب میکردند. دغدغه حکومت حفظ انقلاب و دستاوردهای آن بود و شهروندان راهی جز فرمانبری یا پذیرش تاوان سرپیچی نداشتند. در ایران نیز مخالفان را با تکیه بر یک ایدئولوژی مرکزی (اسلام سیاسی) سرکوب میکنند.
در شوروی، نهاد گلاولیت متصدی اصلی سانسور و نظارت بر نویسندگان و مطبوعات بود. در ایران، این نقش به عهده وزارت ارشاد، شورای نظارت بر فضای مجازی و نهادهای مشابه است. اما همانطور که در شوروی، نسل جوان به فرهنگ غربی روی آورد و از کمونیسم دور شد، در ایران هم جوانان نمادهای انقلاب اسلامی، از حجاب اجباری تا ادبیات مذهبی، را کنار گذاشتهاند.
ایران پس از قتل حکومتی مهسا امینی و اعتراضات ۱۴۰۱، بیشباهت به سالهای پایانی شوروی نیست. اگر زمانی رونالد ریگان، رئیسجمهور آمریکا درباره شوروی جوک میگفت، در ماهها و سالهای آخر خود مردم شوروی دولت کمونیستی را مسخره میکردند. در ایران امروز نیز چادر، عمامه و ریش دیگر کارکردهای نمادین دهه شصت را ندارند.
نسل جوان ایرانی، همچون جوانان شوروی دهه ۸۰، هر روز با فضای بیرون از مرزها آشناتر میشود هرچه دسترسی به فنآوری آسانتر و نسل جوان با دنیای خارج آشناتر شده، فاصله باورها و ارزشهای این نسل با نسل حاکمان هم بیشتر شده است. دیگر از دور هم میتوان دید که شعار «یا روسری یا توسری» بر این نسل کارگر نیست. خفقان دهه اول انقلاب به این سادگی برنمیگردد.
امیل دورکیم، جامعهشناس نامدار فرانسوی، میگوید شکاف میان نسلها در بُعد هویتی و فرهنگی، ساختارهای اجتماعی را عمیقا متاثر میکند. وقتی این شکاف به حدی برسد که اختلاف به تقابل آرمانها بدل شود، یکی از آن دو باید از میدان به در شود.
دختران و پسران ایرانی که با وجود دشواریهای معیشتی، به هر بهانهای میرقصند و شادی میکنند، مثل صف جلوی مکدونالد در مسکو (یا شاید مثل انفجار چرنوبیل چند سال پیش از آن) نشانهاند. نشانههایی که رهبران روس زیر فرش زدند که همه چیز را عادی جلوه دهند. تنها چند بهار پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی.
مرکز آمار جمهوری اسلامی گزارشی با عنوان «متوسط قیمت کالاهای خوراکی منتخب در مناطق شهری کشور– دی ۱۴۰۳»، که دهم بهمن ۱۴۰۳ منتشر کرده است.
بر اساس این گزارش، ۵۳ قلم مواد غذایی در دیماه ۱۴۰۳ نسبت به زمان مشابه سال ۱۴۰۲، به طور میانگین حدود ۳۷ درصد افزایش قیمت داشته است.
این مرکز در گزارش تورم (شاخص قیمت مصرف کننده) خود که سوم بهمنماه منتشر شد، تورم نقطه به نقطه دیماه ۱۴۰۳ را حدود ۳۲ درصد اعلام کرد. در این گزارش تورم بخش خوراکیها در دیماه ۱۴۰۳ نسبت به دیماه ۱۴۰۲، حدود ۲۷ درصد اعلام شد.
از بازار تا گزارش رسمی
بررسی ایران اینترنشنال از قیمت ۱۵ قلم از اقلام مصرفی خانوارهای ایرانی، نشان میدهد افزایش قیمت در بازار، با این گزارش تفاوت آشکاری دارد.
قیمت پوشک بچه با نشان «مای بیبی»، در حال حاضر نسبت به مهرماه ۱۴۰۳، حدودا دو برابر شده است و نسبت به بهمنماه سال گذشته، افزایش ۱۴۰ درصدی داشته است.
در گزارش مرکز آمار، افزایش قیمت برنج خارجی در دیماه ۱۴۰۳، نسبت به دیماه سال گذشته، حدود ۲۲ درصد اعلام شده است، اما بررسی بازار نشان میدهد یک کیسه برنج پاکستانی ۱۰ کیلویی که بهمنماه سال گذشته ۶۵۰ هزار تومان بود، هم اکنون در بازار حدود یک میلیون و ۷۵۰ هزار تومان به فروش میرسد؛ این یعنی افزایش حدود ۱۷۰ درصدی.
گزارش مرکز آمار میگوید افزایش قیمت گوشت گوسفندی، در دیماه ۱۴۰۳، نسبت به دیماه ۱۴۰۲، حدود ۲۷ درصد بوده است. اما یک بسته سه کیلویی گوشت سردست گوسفندی، در بهمنماه ۱۴۰۳، نسبت به بهمنماه ۱۴۰۲، ۸۱ درصد افزایش قیمت داشته است.
افزایش قیمت در همهمه قیمت بنزین، آلودگی هوا، مذاکرات و جنگ
در شرایطی که افکار رسانهها بیشتر به موضوع مذاکرات، افزایش قیمت دلار، بنزین، احتمال جنگ و… میپردازند، در سطح بازار قیمتها نه تنها طی یک سال، بلکه در سه ماهه و نه ماهه سال جاری افزایش چشمگیری داشته است.
میانگین افزایش قیمت همین ۱۵ قلم بررسی شده در اینجا در بهمنماه ۱۴۰۳، نسبت به مهرماه ۱۴۰۳، حدود ۴۴ درصد و نسبت به خردادماه سال جاری حدود ۶۰ درصد بوده است.
مورد عجیب روغن و دارو
از نیمه دیماه ۱۴۰۳، شرکتهای تولید روغن خوراکی شروع به افزایش قیمتهای خود کردند و در نهایت ستاد تنظیم بازار با اطلاعیه رسمی، در ۲۴ دیماه افزایش قیمت انواع روغن مایع و جامد برای مصارف خانگی را تا ۱۵ درصد تایید کرد.
اما آخرین گزارش مرکز آمار اعلام کرده است قیمت روغن مایع و جامد نباتی، در دیماه نسبت به آذرماه ۱۴۰۳، حدود دو درصد افزایش داشته است.
دارو هم شرایط مشابهی داشت؛ همزمان با ستاد تنظیم بازار، سازمان غذا و دارو هم به بسیاری از کارخانجات عرضه کننده دارو، مجوز افزایش قیمت تا پنج برابر یا ۴۰۰ درصد را داد. اما گزارش تورم مرکز آمار، تورم بخش بهداشت و درمان در دیماه ۱۴۰۳، نسبت به آذرماه را حدود دو درصد ثبت کرده است.
بدیهی است که بهداشت و درمان محدود به قیمت دارو نیست و قیمت دارو هم از سوی بیمهها پوشش داده میشود. اما افزایش قیمت ۴۰۰ درصدی، طبیعتا باید خود را بیشتر از دو درصد در این بخش نشان دهد.
در مهرماه ۱۴۰۲، یک گزارش تحقیقی مشترک ایران اینترنشنال و سمافور، که با بررسی هزاران ایمیل دیپلماتهای ایرانی تهیه شده است، شبکهای از دانشگاهیان و تحلیلگران اندیشکدهها را افشا کرد که از سوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی برای گسترش قدرت نرم تهران ایجاد شده بود.
«تلویزیون ۴» در گزارش خود به گزارش ایران اینترنشنال اشاره کرده است و با استناد به ایمیلهایی که ایران اینترنشنال در اختیار آنها قرار داد، حضور شبکه نفوذ ایران در سوئد را بررسی کرده است.
وزارت خارجه ایران در اواخر سال ۱۳۹۲ حلقهای از تحلیلگران و محققان خارج کشور را تحت عنوان «طرح کارشناسان ایران» (The Iran Experts Initiative) یا «شبکه جوانان» تشکیل داد و طبق اسناد بررسی شده، برای سالهای متمادی از این شبکه برای گسترش حوزه نفوذ خود در صحنه جهانی استفاده کرد.
«شبکه جوانان» همزمان دامنه نفوذ خود را به اندیشکدههای اروپایی نیز گسترش داد و بر اساس ایمیلها، با برخی از تحلیلگران ایرانی آنها رابطه برقرار کرد؛ از جمله الی گرانمایه، معاون رئیس بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اروپا، روزبه پارسی، رئیس بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه امور بینالملل سوئد و عدنان طباطبایی، از بنیانگذاران و مدیر عامل مرکز تحقیقات کاربردی همکاری با شرق.
روزبه پارسی از موسسه امور بینالملل سوئد در پاسخ به سوال ایراناینترنشنال درباره این ایمیلها گفته بود: «این برای تحلیلگران و دانشگاهیان امری کاملا طبیعی است که با مقامات و متخصصان طرفهای مختلف در یک مذاکره یا تنش دیدار کنند تا بتوانند تجزیه و تحلیل خود را غنیتر کنند.»
روزبه پارسی در پاسخ به شبکه «تلویزیون ۴» ارتباطاتش با «شبکه جوانان» را تایید کرده و در عین حال گفته که هدف از آن دسترسی به مقامات جمهوری اسلامی برای درک چگونگی رفتارهای آنها بوده است.
پارسی با اشاره به ضرورت ملاقات به همه افراد به تلویزیون ۴ سوئد گفت: «بحث بر سر این است که سعی کنی بین خطوط را بخوانی و برای خواندن بین خطوط باید با همه جور افرادی ملاقات کنی، اعم از رسمی و غیررسمی، چه از ایران باشند یا عربستان سعودی یا هر جای دیگر. تا ببینی چه میشنوند، چطور فکر میکنند، و پشت یک عبارت چه چیزی ممکن است پنهان شده باشد.»
ایده تشکیل «شبکه جوانان» برای اولین بار در اواخر سال ۱۳۹۲ از سوی سعید خطیبزاده، از اعضای موسسه مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت خارجه، مطرح شد.
خطیبزاده هفته گذشته به عنوان رییس مرکز مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت خارجه ایران منصوب شد.
در اسناد به دست آمده، نام آرین طباطبایی رئیس دفتر معاون وزیر دفاع آمریکا در امور عملیات ویژه و جنگهای محدود به چشم میخورد.
یکی دیگر از اعضای اصلی شبکه، علی واعظ بود. رابرت مالی او را در سال ۱۳۹۱ در گروه بینالمللی بحران استخدام کرده بود.
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در تیر ماه سال جاری، پس از تعلیق مجوز امنیتیاش در پی تحقیقاتی که درباره عملکرد او آغاز شده بود به مرخصی اجباری فرستاده شد. علت قطعی تعلیق او هنوز اعلام نشده است.
مکاتبات پارسی پس از حضور در نشست هتل پاله-کوبورگ وین
اسناد نشان میدهد که در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۳، اعضای این گروه برای اولین بار در اتاقی در هتل پاله-کوبورگ وین و با حضور محمد جواد ظریف جمع شدند. بر اساس این گزارش، روزبه پارسی در این جلسه حاضر بود.
پاله-کوبورگ محلی بود که ایران و کشورهای عضو برجام در سال ۱۳۹۳ نیز مذاکرات هستهای را برگزار کردند.
بعد از نشست وین، مکاتبات بین این تحلیلگران و وزارت خارجه ایران افزایشی بیسابقه یافت.
تحلیلگران مقالات منتشر شده خود درباره ایران را در رسانههای غربی با مقامات وزارت خارجه ایران به اشتراک میگذاشتند.
در ۲۵ فروردین ۱۳۹۴ (۱۴ آوریل ۲۰۱۵)، خطیبزاده فهرستی از مقالات و مصاحبههایی را که اعضای «طرح کارشناسان ایران»، در هفته بعد از بیانیه لوزان منتشر کرده بودند، به مصطفی زهرانی، مدیرکل سابق امور راهبردی وزارت خارجه ایران و مشاور محمدجواد ظریف، ایمیل کرد.
او ۱۰ سند جداگانه در فرمت ورد را به این ایمیل ضمیمه کرد که هر کدام به نام یکی از اعضای این شبکه بود، از جمله علی واعظ، آرین طباطبایی، عدنان طباطبایی، دینا اسفندیاری، الی گرانمایه و روزبه پارسی.
در این میان، زهرانی نیز از دوستی خود با تحلیلگران برای دعوت به نشستهای اندیشکدههای مطرح و درخواست چاپ مقالاتش در رسانههای معتبر برای ارتقای جایگاه خود در دانشگاههای ایران استفاده کرد.
در ۱۰ تیر ۱۴۰۱ (اول ژوئیه ۲۰۲۱)، او یکی از مقالات خود را برای تریتا پارسی، برادر روزبه، و معاون اجرایی موسسه کشورداری مسئولانه کویینسی فرستاد و گفت که به مشاوره و کمک نیاز دارد.
او نوشت: «مقاله ضمیمه شده، توسط من نوشته شده و انتشار آن در مجلهای با رتبهبندی آیاسآی، به من برای تبدیل شدن به یک استاد تمام کمک میکند. آیا توصیهای در این زمینه دارید؟ وقت من هم کم است.»
تریتا پارسی، رئیس سابق شورای ملی ایرانیان آمریکا (نایاک)، در جواب برای بحث در مورد مقاله و «رویدادهای اخیر» خواستار گفتوگو با زهرانی از طریق اسکایپ یا گوگلمیت شد. پارسی به تقاضای ایراناینترنشنال برای اظهارنظر در این مورد، پاسخی نداد.
مصطفی زهرانی یا ترکزهرانی، در سال ۱۳۸۰ در نمایندگی دائم ایران در سازمانملل در نیویورک کار میکرد.
زهرانی به عنوان یکی از اعضای سپاه پاسداران و یک دیپلمات کهنهکار جمهوری اسلامی، در حمایت از این شبکه و تامین منابع مالی آن نقش مهمی داشته و به عنوان رابط بین اعضای شبکه و ظریف عمل کرده است.
