علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در سخنرانی چهارشنبه ۲۱ آذر خود درباره تحولات سوریه تصریح کرد بر اساس قرائنی که دارد، «یک دولت همسایه سوریه» نقش آشکاری در تحولات سوریه ایفا کرده و میکند.
اشاره تلویحی او به ترکیه بود.
از زمان آغاز حملات گروه «تحریر شام»، بسیاری از رسانهها و تحلیلگران تاکید کردند حملات به حکومت حزب بعث سوریه، «با پشتیبانی و چراغ سبز ترکیه» آغاز شده است.
بر اساس گزارشی از خبرگزاری رویترز، درگیری نظامی اسرائیل در لبنان علیه گروه حزبالله باعث شد جمهوری اسلامی به عنوان حامی رژیم اسد به شدت درگیر باشد و روسیه نیز حواسش از سوریه پرت شود. از سوی دیگر به دنبال شکست تلاش رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری ترکیه، برای تعامل با دولت سوریه، مخالفان اسد طرح خود را برای ساقط کردن او به آنکارا ارائه دادند و تاکید کردند: «نیازی نیست شما کاری انجام دهید. فقط مداخله نکنید.»
اگرچه مقامات ترکیه از جمله هاکان فیدان، وزیر امور خارجه این کشور که پیشتر برای مدت حدود هفت سال ریاست دستگاه امنیتی ترکیه را بر عهده داشت، تاکید کردهاند آنکارا در این سقوط نقشی نداشته، منافع سیاسی و اقتصادی ترکیه در سقوط حکومت سوریه به تردیدها درباره این سخنان دامن میزند.
فیدان پس از سقوط دولت اسد و به دنبال برگزاری نشست بررسی تحولات سوریه در دوحه گفت: «آنکارا از رویکرد سازنده روسیه و ایران در قبال بحران سوریه قدردانی میکند. سوریه نباید هیچ یک از همسایگان خود را تهدید کند.»
چند روز پیش از این اظهارات و در آخرین ساعات حکومت اسد، اردوغان گفت که امیدوار است در مسیر حرکت مخالفان سوری به سوی دمشق مشکلی پیش نیاید.
رسانهها دو دلیل سیاسی برای حمایت و پشتیبانی ترکیه از سقوط حکومت اسد در سوریه مطرح کردهاند: نخست آن که اردوغان به دلیل امتناع اسد از همکاری، به سمت گزینههای غیردیپلماتیک مایل شد.
دیگر این که اردوغان در تلاش است پیش از آغاز به کار رسمی دونالد ترامپ، رییسجمهوری منتخب ایالات متحده در بهمن ماه ۱۴۰۳، ابزاری برای چانهزنی در دست داشته باشد تا او از کُردهای سوریه که ترکیه آنها را «خطراتی بالقوه برای خود» میداند، حمایت نکند.
یگانهای «مدافع خلق کرد سوریه» که در شمال این کشور، در مجاورت مرزهای جنوبی ترکیه حضور دارند، از سوی آنکارا وابسته به گروه «پکک» (حزب کارگران کردستان) معرفی میشوند.
پکک از سوی ترکیه به عنوان گروه تروریستی شناخته میشود.
از سوی دیگر، آمارهای متفاوتی از تعداد پناهجویان سوری در ترکیه اعلام میشود.
بر اساس این آمارها، برآورد میشود بین دو تا هفت میلیون آواره سوری در ترکیه حضور داشته باشند.
اسفند ۱۴۰۲، امید اوزداغ، رهبر حزب ظفر، با بیان این که پنج میلیون سوری ثبتنام شده و دو میلیون سوری قاچاق در ترکیه زندگی میکنند، نرخ تولد سوریها را نسبت به ترکها بالاتر دانست و آن را «خطری برای آینده ترکیه» ارزیابی کرد.
علاوه بر این، جمعیت پناهجویان سوری در ترکیه، بر بازار و اقتصاد این کشور نیز تاثیراتی داشته است.
بازگشت سوریها به کشورشان برای دولت ترکیه که از سوی مخالفان تندرو به «مماشات با پناهجویان» متهم است، دستاورد مثبتی محسوب میشود.
از دیگر سو، ترکیه در صورت دسترسی به سرزمینهای شمال سوریه، میتواند از نظر اقتصادی زمینه اتصال آسیای مرکزی به شرق مدیترانه را فراهم کند.
