هوای آلوده از شهر مشهد تا اصفهان و استان خوزستان وضعیت را بحرانی کرده و بخشهایی از کشور برای هفتهها در وضعیت «ناسالم برای همه» ماندهاند. کارشناسان علت این آلودگی را ترکیبی از سکون هوا، افزایش مصرف سوخت و مازوتسوزی نیروگاهها اعلام کردند.
در استان یزد، شاخص آلودگی هوا چهارشنبه ۱۹ آذر در شهر مهریز به ۱۹۸ و در شهر اردکان به ۱۵۵ رسید و وضعیت «ناسالم برای همه گروهها» گزارش شد تا مهریز آلودهترین شهر ایران در این روز باشد.
شاخص کیفیت هوا پنج دسته اصلی دارد که بر اساس آن، از عدد صفر تا ۵۰، هوای پاک، از ۵۰ تا ۱۰۰، هوای سالم، بین ۱۰۰ تا ۱۵۰، هوای ناسالم برای گروههای حساس، از ۱۵۱ تا ۲۰۰، هوای ناسالم (برای همه)، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰، شرایط کیفی هوا خطرناک محسوب میشود.
آلودگی هوای مشهد ۱۹ آذر وارد ماه دوم خود شد و با ثبت شاخص ۱۵۱ تا ۱۵۹، در وضعیت «ناسالم برای همه گروهها» قرار گرفت.
بر اساس اعلام سامانه پایش کیفی هوا، ۱۰ منطقه مشهد در وضعیت هشدار و ۱۲ منطقه دیگر در شرایط ناسالم برای گروههای حساس قرار گرفتند. شهروندان، بهویژه بیماران قلبی و ریوی و سالمندان، از قرارگیری طولانی در فضای باز برحذر شدهاند.
در خوزستان نیز آلودگی هوا از نخستین ساعات صبح چهارشنبه ادامه داشت و کارون با شاخص ۱۵۸ در وضعیت قرمز قرار گرفت.
اهواز، ملاثانی، بهبهان، خرمشهر، هویزه و دشت آزادگان نیز با شاخصهای ۱۰۵ تا ۱۴۱ در وضعیت نارنجی و «ناسالم برای گروههای حساس» ثبت شدند.
کارشناسان توصیه کردهاند بیماران تنفسی و سالمندان از فعالیت سنگین در فضای باز خودداری کنند.
اصفهان چهارشنبه یکی از آلودهترین روزهای سال را تجربه کرد. در این شهر میانگین شاخص آلودگی هوا در ساعت هشت صبح ۱۶۰ بود؛ یعنی «ناسالم برای همه افراد».
روابط عمومی قرارگاه قدس نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چهارشنبه ۱۹ آذر «گروهکهای تروریستی و معاند» را بهعنوان عوامل حمله به نیروهایش معرفی کرد و نوشت که عملیات در این منطقه ادامه دارد.
سایت حقوق بشری حالوش در همین روز گزارش داد چهار خودروی سپاه پاسداران که در حال حرکت به سوی پایگاه خود در منطقه مرزی لار زاهدان بودند، هدف حمله افراد مسلح قرار گرفتند.
بر اساس این گزارش، فرمانده عملیات سپاه پاسداران در لار کشته شده است.
درگیری میان نیروهای نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی و افراد مسلح در منطقه سیستان و بلوچستان، به شکلی کموبیش پیوسته برقرار است.
روابط عمومی قرارگاه قدس نیروی زمینی سپاه پاسداران، ۱۰ آبان در بیانیهای اعلام کرد «دو بسیجی بومی» در حمله افراد مسلح در محور زاهدان-خاش کشته شدند.
بر اساس این بیانیه، «افراد مسلح گروهکهای تروریستی» ۹ آبان به سوی خودروی محمدرضا شاهوزهی که سپاه پاسداران از او با عنوان «سرطایفه ایل شاهوزهی» یاد کرده، آتش گشودند.
سپاه پاسداران افزود در پی این حمله که در جاده خاش به زاهدان در منطقه اسکلآباد نزدیک دهپابید به وقوع پیوست، دو تن از همراهان شاهوزهی به نامهای اسماعیل شاورزی و مختار احمد شاهوزهی، بهشدت مجروح شدند.
به نوشته حالوش، شاهوزهی «از فرماندهان بومی سپاه پاسداران و همکاران اداره اطلاعات سیستان و بلوچستان» بوده است که از این سوءقصد جان سالم به در برد و با انتشار ویدیویی کوتاه، از زنده ماندن خود خبر داد.
سال ۱۴۰۱ و در جریان خیزش «زن، زندگی، آزادی»، پس از برگزاری نماز جمعه هشتم مهر، نیروهای امنیتی و نظامی مستقر در کلانتری ۱۶ زاهدان به سوی مردم معترض بهصورت مستقیم تیراندازی کردند و دستکم ۱۰۰ شهروند را کُشتند.
این حادثه از آن زمان با عنوان «جمعه خونین» شناخته میشود.
خانوادههای کشتهشدگان و مجروحان «جمعه خونین زاهدان» ۲۶ آبان اعلام کردند با وجود وعدههای مقامهای قضایی درباره پرداخت دیه و رسیدگی به وضعیت آنان، هیچ نهادی تاکنون پاسخ روشنی ارائه نداده است.
این در حالی است که علی موحدیراد، رییس کل دادگستری سیستان و بلوچستان، دیماه ۱۴۰۳ اعلام کرد ماموران دخیل در تیراندازی به مردم، از اتهام قتل عمد تبرئه شدهاند و برای آنان تنها حکم ۱۰ سال زندان صادر شده است.
موسسه مطالعات امنیت بینالملل اسرائیل، در گزارشی با اشاره به فعالیتهای جدید در سایتهای اتمی ایران و تلاش برای میانجیگری با هدف حل بحران، نوشت چند کشور، عمدتا از خلیج فارس، تلاش کردهاند نقاط انعطاف طرفین را شناسایی کنند اما هنوز پیشرفتی رخ نداده است.
بر اساس این گزارش، تهران همچنان اجازه بازرسی از سایتهایی را که در جریان جنگ هدف قرار گرفتند، نمیدهد و این مساله به محور اصلی اختلافات جمهوری اسلامی و آژانس بینالمللی انرژی اتمی تبدیل شده است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، پیش از نشست شورای حکام این سازمان در ۲۹ آبان اعلام کرده بود آژانس در ۱۲ بازدید اخیر در ایران، نتوانسته به سایتهای آسیبدیده دسترسی داشته باشد.
به گفته او، در مورد ازسرگیری غنیسازی نشانهای دیده نشده اما فعالیتهایی در نزدیکی سایتهای نطنز و اصفهان در حال انجام است که میتواند در آینده در خدمت غنیسازی باشد.
گروسی تاکید کرد بخش عمده اورانیوم ۶۰ درصدی و ذخایر دیگر ایران همچنان در سایتهایی است که مورد حمله قرار گرفتند.
بهدنبال این ارزیابیها، شورای حکام آژانس با حمایت آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان قطعنامهای تصویب کرد که از ایران میخواهد دسترسی فوری و کامل برای بازرسان فراهم کند و گزارش دقیقی از وضعیت سه سایت تخریبشده ارائه دهد.
تهران در واکنش، توافق قاهره میان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی و مدیرکل آژانس را لغو کرد؛ توافقی که قرار بود مسیر بازگشت تدریجی بازرسان را باز کند.
بر اساس گزارش موسسه مطالعات امنیت بینالملل اسرائیل، بنبست میان تهران و واشینگتن در حوزه دیپلماسی نیز پابرجاست.
مذاکرات هستهای با تهران از ژوئن ۲۰۲۵ و پس از حمله اسرائیل متوقف شد.
آمریکا بازگشت به گفتوگو را منوط به سه شرط میداند: توقف غنیسازی، پایان حمایت نظامی ایران از گروههای نیابتی در منطقه و پذیرش محدودیتهای موشکی.
تهران تاکید دارد که غنیسازی «حقی قانونی» است و حاضر به مذاکره درباره آن نیست.
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، نیز گفته است دولت دونالد ترامپ «شایسته» گفتوگو نیست و خبر ارسال پیام از ایران به واشینگتن را «دروغ محض» خوانده است.
بر اساس این گزارش، در بخش نظامی هم تنشها افزایش یافته است.
مقامهای ارشد نظامی جمهوری اسلامی در هفتههای اخیر تهدید کردهاند در صورت هرگونه حمله دوباره اسرائیل، «حمله موشکی گسترده» انجام خواهند داد.
موسسه مطالعات امنیت بینالملل اسرائیل گفت ایران پس از جنگ، تولید انبوه موشک را شدت داده و نشانههایی از آمادگی تهاجمی در اظهارات برخی فرماندهان دیده میشود.
این گزارش تاکید کرد تهران در موقعیتی قرار گرفته که نه میتواند بدون نظارت آژانس ادامه دهد و نه حاضر است امتیازهای هستهای خود را واگذار کند.
از سوی دیگر، خروج احتمالی جمهوری اسلامی از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (انپیتی)، همچنان یکی از کارتهای فشار تهران است اما چنین اقدامی میتواند بهمعنای حرکت بهسمت ساخت سلاح هستهای تلقی شود و خطر هدف قرار گرفتن ایران را افزایش دهد.
موسسه مطالعات امنیت بینالملل اسرائیل در پایان هشدار داد تا پیش از نشست بعدی شورای حکام در سهماهه نخست ۲۰۲۶، ایران ناچار به انتخاب میان «مصالحه، رویارویی یا یک اقدام پرخطر تازه» خواهد شد.
شاخص کیفی هوا در ایستگاه ۲۵ آبان اصفهان، کردآباد و کاوه ۱۷۳، ولدان ۱۵۹، هزارجریب ۱۵۴، احمدآباد ۱۸۴، پارک زمزم ۱۵۵، پروین ۱۷۰، خرازی ۱۷۸، دانشگاه صنعتی ۱۵۲، رودکی ۱۶۹، رهنان ۱۵۸، زینبیه ۱۵۳ و فیض ۱۷۲ گزارش شد.
در دیگر شهرهای استان، در شاهینشهر و کاشان، وضعیت ناسالم برای گروههای حساس اعلام شد.
کارشناسان محیط زیست هشدار دادند شرایط اقلیمی پایدار، کاهش باد و افزایش مصرف سوخت در آغاز فصل سرد، عامل تشدید آلودگی در کلانشهرهاست.
تاثیر مازوتسوزی بر آلودگی هوا
به گفته حسنعلی اخلاقیامیری، نماینده مشهد، آلودگی هوای این شهر ناشی از ترکیب چند عامل است، اما «مازوتسوزی در نیروگاه توس» نقشی تعیینکننده دارد.
این نیروگاه که در گذشته خارج از محدوده شهری قرار داشت، اکنون با گسترش شهر در نزدیکی مناطق مسکونی قرار گرفته و دود آن بدون فاصله وارد هوای شهر میشود.
او گفت جمعیت چند میلیونی مشهد و ورود سالانه میلیونها زائر، اثر آلودگی را تشدید کرده و «نفس کشیدن را برای مردم دشوار کرده» است.
سوزاندن مازوت و گازوئیل غیراستاندارد واکنش تند اسماعیل کهرم، مشاور پیشین سازمان حفاظت محیط زیست ایران، را به دنبال داشت.
او یکشنبه هشتم آذر با انتقاد از سیاستهای زیستمحیطی جمهوری اسلامی اعلام کرد حکومت میتواند پولِ تولید بخشی از موشکهایش را صرف حل مساله کیفیت سوخت مازوت در ایران کند.
بهدنبال این اظهارات، قوه قضاییه علیه کهرم اعلام جرم کرد.
فقط ۱۴ نیروگاه امکان مازوتسوزی دارند
ناصر اسکندری، معاون راهبری تولید شرکت برق حرارتی، چهارشنبه گفت: «از ۱۴۹ نیروگاه کشور فقط ۱۴ نیروگاه امکان استفاده از سوخت مازوت را دارند که البته همه این نیروگاهها بهصورت همزمان از مازوت استفاده نمیکنند.»
او افزود: «با استفاده تمامی ۱۴ نیروگاه کشور از مازوت بهصورت همزمان، میزان سوخت مازوت آنها حداکثر به ۴۰ میلیون لیتر در روز خواهد رسید، در حالی که این میزان در حال حاضر حدود ۲۸ میلیون لیتر است.»
اسکندری تاکید کرد: «نیروگاهها انگیزهای برای مصرف مازوت ندارند و در صورت محدودیت در تامین گاز، به اجبار از مازوت استفاده میکنند که بخشی از این مازوت نیز مازوت کم سولفور است.»
سازمان محیط زیست ۹ آذر اعلام کرد بخش مهمی از آلودگی فزاینده و بیسابقه هوای تهران در روزهای گذشته ناشی از سوزاندن گازوئیل غیراستاندارد و مازوت در نیروگاههای اطراف این کلانشهر، بهویژه رجایی، شهر ری، دماوند، پرند و کرج است.
بخشهای دیگری از دولت همواره مازوتسوزی در اطراف تهران را تکذیب میکند.
به گفته سازمان محیط زیست، گوگرد موجود در مازوت نیروگاه رجایی قزوین، ۵۹۲ برابر حد مجاز و در گازوئیل نیروگاههای ری، پرند و کرج تا ۱۳۵ برابر بالاتر از استاندارد اعلام شده است.
