تصاویر ماهواره‌ای جدید تحلیل‌شده از سوی مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی واقع در واشینگتن نشان می‌دهد ساخت‌وساز در تاسیسات زیرزمینی «کوه کلنگ گزلا» در نزدیکی نطنز به‌طور چشمگیری افزایش یافته و دیواری امنیتی پیرامون سایت و ورودی‌های زیرزمینی تازه آن ایجاد شده است.
بر اساس ارزیابی کارشناسان این مرکز که دوشنبه پنجم آبان منتشر شد، تصاویر ماهواره‌ای بین ۳۰ ژوئن تا ۳۰ سپتامبر نشان می‌دهد حکومت ایران در محدوده کوه کلنگ گزلا، حدود یک مایل جنوب سایت نطنز، ساخت‌وساز را تسریع کرده است.
در دو ورودی شرقی و غربی نشانه‌هایی از پوشاندن دهانه‌ها با خاک و شن مشاهده می‌شود که به گفته کارشناسان، «تلاشی برای استتار فعالیت‌ها و کاهش رصد ماهواره‌ای» است.
تحلیلگران می‌گویند افزایش فعالیت مهندسی در این محل پس از حملات آمریکا و اسرائیل، نشان‌دهنده کوشش ایران برای انتقال بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای خود به زیر زمین است.
واشینگتن‌پست چهارم مهر با استناد به تصاویر ماهواره‌ای و نظرات تحلیلگران گزارش داد جمهوری اسلامی همچنان به ساخت یک تاسیسات نظامی عمیق زیرزمینی در منطقه «کوه کلنگ» در جنوب سایت هسته‌ای نطنز ادامه می‌دهد.
در بخش جنوبی سایت، تونلی که پیش‌تر بسته بود، همچنان غیر‌فعال مانده و خاکریز بزرگی در برابر آن قرار گرفته است.
بر اساس این داده‌ها، کارشناسان نتیجه گرفته‌اند که بخش‌های شرقی و غربی در حال استفاده فعال و توسعه هستند.
احتمال تغییر کاربری تاسیسات زیرزمینی
به گفته پژوهشگران مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی، سه سناریو برای هدف این ساخت‌وساز قابل تصور است: نخست، جمهوری اسلامی ممکن است در حال تکمیل سالن مونتاژ سانتریفیوژ باشد که پس از آتش‌سوزی سال ۱۳۹۹ وعده ساخت آن در دل کوه داده شده بود.
دوم، این احتمال وجود دارد که فعالیت‌های تخریب‌شده در اصفهان، از جمله بخش متالورژی و تولید اورانیوم شش‌فلوراید (UF₆)، به این محل منتقل شده باشد.
سوم و نگران‌کننده‌تر از بقیه موارد، این‌که کوه کلنگ گزلا به یک مرکز غنی‌سازی مخفی تبدیل شود. محلی که بتواند اورانیوم ۶۰ درصدی موجود در ایران را تا سطح تسلیحاتی یعنی ۹۰ درصد غنی کند.
نویسندگان گزارش تاکید کرده‌اند که هیچ یک از این سناریوها هنوز با قطعیت تایید نشده اما ترکیب عمق زیرزمینی، گستردگی ورودی‌ها و گسترش فعالیت در فاصله کوتاه پس از حملات، «نشانه‌ای روشن از تلاش ایران برای بازیابی سریع ظرفیت حساس هسته‌ای» است.
مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی در تحلیل خود نوشت که فعالیت‌های مشاهده شده در کوه کلنگ گزلا میتواند زمینهساز مرحله تازهای از توسعه زیرساختهای فنی در برنامه هسته‌ای در ایران باشد.
به گفته این مرکز، ساخت تاسیسات در عمق کوه و ایجاد ورودی‌های چندگانه میتواند آن را در برابر حملات هوایی بعدی، «تقریبا غیرقابل نفوذ» کند.
همچنین دفن بخش‌هایی از دهانه‌ها زیر خاک میتواند به کنترل دمای داخلی و جلوگیری از نشت حرارتی کمک کند. روشی که معمولا در مراکز غنی‌سازی بسیار پیشرفته استفاده می‌شود.
تحلیلگران یادآور شدند که با وجود تخریب تاسیسات فردو، نطنز و اصفهان در حملات خردادماه به مواضع جمهوری اسلامی از سوی آمریکا و اسرائیل، حکومت ایران توانسته ظرف سه ماه بخش‌هایی از برنامه خود را به زیر زمین منتقل کند.
این موضوع نشان می‌دهد «زیرساخت فنی و ظرفیت مهندسی ایران برای بازسازی سریع هنوز قابلتوجه است».
پیش‌تر و در اردیبهشتماه، موسسه علوم و امنیت بینالملل گزارش داده بود حکومت ایران در حال احداث یک محوطه امنیتی با حصارهای جدید در اطراف کوه کلنگ گزلا است.
لزوم شفافیت فوری
به باور نویسندگان، فعالیت‌های جدید در کوه کلنگ گزلا نیاز به بازگشت فوری بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ازسرگیری نظارت بین‌المللی را دوچندان کرده است.
در این گزارش آمده است: «اگر جامعه جهانی نتواند درباره ماهیت واقعی این سایت شفافیت ایجاد کند، ایران میتواند بخش‌های کلیدی برنامه خود را در تاریکی بازسازی کند.»
مرکز مطالعات راهبردی بین‌المللی هشدار داده که ادامه روند فعلی، خطر شکلگیری دوباره یک چرخه پنهان از فعالیت‌های هسته‌ای در ایران را افزایش می‌دهد. چرخهای که میتواند بار دیگر موازنه امنیتی خاورمیانه را بر هم بزند.
