برخلاف پستانداران، خزندگان مواد زائد بدن خود را نه به‌صورت مایع، بلکه به شکل بلورهای اسید اوریک دفع می‌کنند. محققان معتقدند شناخت این سازوکار طبیعی می‌تواند به یافتن راه‌های تازه برای پیشگیری از بروز نقرس و تشکیل سنگ کلیه در انسان کمک کند.
پژوهشی تازه که در نشریه انجمن شیمی آمریکا منتشر شده، نشان می‌دهد مارها و بسیاری از خزندگان ادرار خود را به صورت بلورهای جامد دفع می‌کنند.
پژوهشگران در این مطالعه نمونه‌های ادرار جامد بیش از ۲۰ گونه مختلف خزنده را مورد بررسی قرار دادند و دریافتند همه آن‌ها ذرات کروی ریزی از جنس اسید اوریک تولید می‌کنند.
یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که خزندگان در روند تکامل خود سازوکاری منحصر به‌فرد برای ذخیره و دفع ایمن مواد زائد در قالب بلور پیدا کرده‌اند.
سازگاری تکاملی برای صرفه‌جویی در مصرف آب
همه موجودات زنده باید مواد زائد بدن خود را دفع کنند و خزندگان نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
در انسان، بدن نیتروژن اضافی را از طریق ادرار و به شکل اوره، اسید اوریک و آمونیاک دفع می‌کند، اما خزندگان و پرندگان روشی متفاوت دارند.
آن‌ها بخشی از همین ترکیبات نیتروژن‌دار را به ماده‌ای جامد به نام «اورات» تبدیل می‌کنند که از طریق منفذ مشترکی به نام «کلوآک» یا «پارگین» از بدن خارج می‌شود.
دانشمندان بر این باورند که این شیوه دفع نوعی سازگاری تکاملی برای صرفه‌جویی در مصرف آب است؛ ویژگی ارزشمندی برای جانورانی که معمولا در زیستگاه‌های خشک زندگی می‌کنند.
اگرچه تشکیل بلورهای اسید اوریک در ادرار سازوکاری حیاتی برای بقای خزندگان در زیستگاه‌های خشک به شمار می‌رود، همین فرآیند در بدن انسان می‌تواند موجب بروز بیماری شود.
افزایش بیش از حد اسید اوریک در انسان ممکن است به تجمع بلورها در مفاصل و در نتیجه ابتلا به نقرس یا تشکیل سنگ کلیه در دستگاه ادراری بینجامد.
تلاش برای پیشگیری و درمان بیماریها در انسان
جنیفر سوئیفت، نویسنده مسئول این پژوهش، در همین رابطه گفت: «انگیزه اصلی ما در انجام این تحقیق، درک سازوکارهایی بود که به خزندگان اجازه می‌دهد این مواد را به‌صورت ایمن دفع کنند؛ با این امید که این یافتهها الهامبخش روشهای تازهای برای پیشگیری و درمان بیماریها در انسان باشد.»
پژوهشگران با استفاده از میکروسکوپهای پیشرفته دریافتند گونههایی مانند مار پیتون توپی، پیتون آنگولایی و بوا درختی ماداگاسکار، بلورهایی از جنس اورات تولید می‌کنند که از کرههای بسیار ریز با قطر یک تا ۱۰ میکرومتر تشکیل شدهاند.
این میکروکرهها خود از نانوبلورهای کوچکتری ساخته شدهاند که ترکیبی از اسید اوریک و آب هستند.
طبق یافته‌های پژوهش، اسید اوریک در فرایند تبدیل آمونیاک - ترکیبی سمی برای بدن - به ماده‌ای جامد و ایمن نقشی کلیدی ایفا می‌کند و احتمالا در بدن انسان نیز عملکردی مشابه دارد.
پژوهشگران میگویند هرچند بررسیهای بیشتری لازم است، اما یافته‌های جدید می‌تواند مسیر تازهای برای تولید درمانهای موثرتر در مقابله با بیماریهای ناشی از تجمع اسید اوریک، از جمله نقرس و سنگ کلیه، بگشاید.
