ناخدایی که دریا بود؛ در ستایش ناصر تقوایی بودن

با درگذشت ناصر تقوایی، سینمای ایران یکی از چهره‌های مؤلف و اصیل خود را از دست داد؛ فیلم‌سازی که نه‌تنها با آثارش، بلکه با سکوتش نیز معنا آفرید. او ۸۴ سال زیست و همواره میان آفرینش هنری و بیان باورش به‌عنوان حقیقت، دومی را به‌عنوان هنرش انتخاب کرد.

سخت است بر اصولی بمانی که به بقای روزمره‌ات کمکی نمی‌کند. همین‌جوری ادامه بدهی، بالاخره یک روزی از گرسنگی می‌میری. سخت‌تر آن است که از پول چشم‌پوشی کنی و به کسانی که حاضرند برای اندیشه و استعداد خلاقه‌ات خرج کنند، به دلایل هنری بگویی: «نه!» باید خیلی به خودت ایمان داشته باشی تا بتوانی از راه خلاقیت هنری روزگار بگذرانی و مرز بگذاری و بگویی: «نه! من برای بقا کار نمی‌کنم؛ وقتی نمی‌توانم حقیقت را بگویم، نمی‌سازم!»

میکل‌آنژ «نه» نگفت و پول از کلیسا گرفت و ساخت!

مثال مع‌الفارق است، ولی اکثر آدم‌ها این کار را می‌کنند. اکثر آدم‌هایی که از کار هنری روزگار می‌گذرانند، همین‌که دارند از کار هنری روزگار می‌گذرانند، خوشحال‌اند. فکر می‌کنند موفق شده‌اند. موفقیت، خوشحالی، بقا و دغدغه هنری برای ناصر تقوایی معنای دیگری داشت؛ معنایی که شاید «آرتیست‌های» امروز، رمانتیکش ببینند و به آن بخندند، اما روزگاری مردی از دیار آبادان وجود داشت که به‌رغم داشتن تکنیک، به‌زعم توانایی، با قدرت گفت: «نه!» سختی کشید، کار نکرد، خانه‌نشین شد، شروع کرد به درس‌دادن به‌جای خلق‌کردن، اما تا لحظه مرگ، باور داشت به آنچه هنر و آفرینش هنری می‌دانست.

ناصر تقوایی، هرگز نمی‌میرد

ناصر تقوایی دیروز مُرد. مدتی بیمار بود و همه می‌دانستیم. می‌دانستیم اهل مماشات نیست؛ نه با «سازمان اوج» و نه حتی با «اداره ارشاد دولت‌های اصلاح‌طلب». دنیای امروز شاید دیگر ارزشی برای آدم‌های منحصر‌به‌فرد ـ که گردش پولی سنگین ندارند ـ قائل نباشد؛ اما مشکل اینجاست که همه آدم‌های دنیا فکر می‌کنند منحصر‌به‌فردند.