در ادامه سیاست‌های مهاجرستیزانه جمهوری اسلامی و افزایش فشارها بر مهاجران اهل افغانستان، روایت‌های متعدد از بازداشت‌های خشن و تحقیرآمیز، انتقال به اردوگاه‌های موقت و بازگرداندن اجباری شهروندان افغانستانی از جمله زنان، کودکان و افراد سالخورده، از ایران به افغانستان حکایت دارد.
بر اساس گزارش‌های رسانه‌های حقوق‌بشری و اطلاعات رسیده از منابع محلی و شاهدان عینی، در هفته‌های گذشته ده‌ها هزار نفر از شهروندان افغانستانی بدون طی مراحل قانونی، با تهدید، ضرب‌وجرح و انتقال اجباری به اردوگاه‌ها، از مرزهای ایران به افغانستان بازگردانده شده‌اند.
تصاویر و ویدیوهای منتشر شده در رسانه‌های حکومتی نیز نشان می‌دهد که ماموران انتظامی و امنیتی جمهوری اسلامی در شهرهای مختلف ایران به‌صورت سیستماتیک اتباع افغانستانی را شناسایی، تعقیب و با زور سوار خودرو کرده و به اردوگاه‌های موقت انتقال می‌دهند.
روایت‌های بسیاری نیز از کتک زدن، تهدید به مرگ، جدا کردن اعضای خانواده و بازداشت کودکان و زنان در مسیر اخراج گزارش شده است.
با وجود این گزارش‌ها، اسکندر مومنی، وزیر کشور جمهوری اسلامی، سه‌شنبه ۱۷ تیرماه در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو، وابسته به بسیج دانشجویی، گفت: «ساماندهی اتباع به‌صورت مناسب و به دور از افراط و تفریط در حال انجام است.»
مومنی با بیان اینکه جمهوری اسلامی هیچ «نگاه منفی» درباره اتباع کشور افغانستان ندارد، گفت: «بیش از ۷۰ درصد خروج اتباع افغانستان داوطلبانه بوده است و برخی معاندین با هدف ایجاد التهاب در حال سوءاستفاده از این موضوع هستند.»
صحبت‌های این مقام جمهوری اسلامی در حالی مطرح می‌شود که گزارش‌های میدانی و ویدیوهای منتشرشده در رسانه‌های حکومتی، از بازداشت‌های خشونت‌آمیز، ضرب‌وشتم و اخراج اجباری افغانستانی‌ها از ایران حکایت دارد.
این اقدامات در حالی انجام می‌شود که بسیاری از این افراد سال‌ها در ایران زندگی کرده‌اند، شغل و خانه داشته‌اند و بعضی از آن‌ها فرزندانی دارند که در همین کشور به دنیا آمده‌اند.
بازگرداندن اجباری این افراد به‌ویژه از زمان شروع حملات متقابل میان جمهوری اسلامی و اسرائیل در جریان جنگ ۱۲ روزه شدت گرفته است.
حسین قاضیان، جامعه‌شناس، در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال، گفت: «تحقیر شدن جمهوری اسلامی در جنگ اخیر، خشم حکومت را به‌سمت نیرویی ضعیف‌تر سوق داده؛ مهاجران افغانستانی بی‌سرپناه که حالا قربانی رفتارهای غیرانسانی و ناعادلانه شده‌اند.»
از سوی دیگر، سازمان صلیب سرخ سه‌شنبه ۱۷ تیر اعلام کرد تا پایان سال جاری ممکن است یک میلیون نفر دیگر از افغانستانی‌ها از ایران اخراج شوند.
این در حالی است که بر اساس داده‌های کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR)، از آغاز سال جاری میلادی، بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از ایران به افغانستان بازگردانده شده‌اند.
در ویدیویی که سایت حال‌وش در ۱۶ تیرماه منتشر کرد، یکی از مهاجران افغانستانی که به‌همراه خانواده‌اش از بندرعباس تا اردوگاه مرزی میلَک منتقل شده است، اعلام کرد که در مجموع ۹۰ میلیون تومان بابت روند اخراج از ایران پرداخت کرده است.
منابع محلی همچنین از وضعیت بحرانی در اردوگاه میلَک خبر داده‌اند؛ نبود آب آشامیدنی، غذای کافی، خدمات بهداشتی و امکانات اولیه نظیر سایه‌بان برای کودکان از جمله مشکلات گزارش شده است. گفته می‌شود بخش عمده‌ای از کمک‌های غذایی و حمایتی از سوی مردم محلی بلوچ تامین شده است.
پیش از آن در ۱۳ تیر ماه نیز کارشناسان و گزارشگران حقوق بشر سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای نسبت به سرکوب‌های گسترده در ایران پس از جنگ ۱۲ روزه و آتش‌بس اخیر با اسرائیل ابراز نگرانی کردند.
آن‌ها در این بیانیه نوشتند اخراج ۲۵۶ هزار شهروند افغانستانی تنها در ماه گذشته (ژوئن)، نگرانی‌های جدی در مورد بازگرداندن اجباری پناهندگان، که نقض استانداردهای حقوق بشر است، را برانگیخته است.
