چرا نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در عراق حین حمله به ایران سکوت کردند؟
روزنامه واشینگتن‌پست در گزارشی با طرح این پرسش که چرا شبه‌نظامیان وابسته به جمهوری اسلامی در جریان درگیری دوازده‌روزه میان حکومت ایران و اسرائیل سکوت کردند، نوشت: نقش پررنگ این گروه‌ها در سیاست و اقتصاد عراق از دلایل اصلی بی‌میلی آن‌ها برای ورود به جنگ بوده است.
این روزنامه چهارشنبه چهارم تیر در گزارشی تحلیلی به در هم‌تنیدگی منافع جمهوری اسلامی با آمریکا در عراق اشاره کرد و نوشت در حالی که گروه‌های نیابتی ساخته جمهوری اسلامی می‌توانستند اهداف ایالات متحده در عراق را هدف بگیرند، سکوتی معنادار پیشه کردند.
واشینگتن‌پست با اشاره به اینکه دولت عراق بودجه‌ای بالغ بر سه میلیارد و ۵۰۰ هزار دلار برای پرداخت دستمزد و تامین نیازهای این گروه‌ها در نظر گرفته است، نوشت: «این گروه‌ها می‌دانند که اگر موقعیت‌شان تضعیف شود، این بودجه در معرض خطر قرار خواهد گرفت.»
در ادامه این گزارش آمده است: «گروه‌های نیابتی حامی [حکومت] ایران اکنون از این کشور مستقل و به بازیگران کلیدی در حکومت عراق تبدیل شده‌اند، میلیاردها دلار از بودجه دولت نصیب‌شان می‌شود، شبکه‌های تجاری گسترده‌ای را اداره می‌کنند و نفوذ سیاسی بی‌سابقه‌ای دارند.»
لاهیب هیگل، تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران برای عراق، می‌گوید: «این گروه‌ها از طریق فعالیت‌های تجاری و همین‌طور با نفوذ سیاسی در بخش‌های مختلفی از دولت عراق ریشه دوانده‌اند. چرا باید حاضر شوند این موقعیت را از دست بدهند؟»
البته او هشدار می‌دهد که افزایش تنش‌ها ممکن است در نهایت سبب شود که این گروه‌ها به خشونت متوسل شوند، اما «تا جایی که بتوانند، در سکوت خواهند ماند.»
حذف پدرخوانده‌ها و از دست رفتن امکان کنترل گروه‌های نیابتی
شبه‌نظامیان عراق در میان تمام گروه‌های نیابتی وابسته به جمهوری اسلامی در منطقه تنها گروهی به شمار می‌آیند که تجربه درگیری مستقیم با آمریکا را دارند.
این گروه‌ها پس از کشته شدن قاسم سلیمانی و المهندس در حمله پهپادی آمریکا به‌مرور تغییر کردند و از نهادهایی صرفا نظامی و کاملا وابسته به جمهوری اسلامی به نهادهایی با استقلال عملیاتی تبدیل شدند.
سجاد جیاد، تحلیلگر موسسه سنچری اینترنشنال مستقر در نیویورک، به واشینگتن‌پست می‌گوید: «ترور سلیمانی و المهندس، مهم‌ترین اهرم‌های کلیدی کنترل جمهوری اسلامی بر این گروه‌ها را از میان برداشت. نبودن یک چهره پدرخوانده‌وار باعث شد این گروه‌ها مسیر مستقل‌تری را در پیش بگیرند.»
به نوشته واشینگتن‌پست، این گروه‌ها اکنون در تار و پود حاکمیت عراق نفوذ دارند و به قدرت‌های اقتصادی و بازوهای اجرایی نظام سیاسی تبدیل شده‌اند.
کتائب حزب‌الله به هشداری بسنده کرد
واشینگتن‌پست در بخشی از این گزارش عملکرد کتائب حزب‌الله، یکی از فعال‌ترین بازوهای شبه‌نظامی جمهوری اسلامی در منطقه، حین درگیری‌های اخیر را مرور کرده و نوشته است: «پس از عبور بمب‌افکن‌های آمریکا از آسمان عراق برای حمله به زیرساخت‌های هسته‌ای در ایران، گروه کتائب حزب‌الله در بیانیه‌ای محتاطانه، تنها بر ناتوانی عراق در کنترل حریم هوایی‌اش تأکید کرد و هشدار داد که این ناتوانی، کشور را آسیب‌پذیر کرده است.»
در این بیانیه آمده بود: «نیروهای آمریکایی مستقر در عراق راه را برای این تجاوز هموار کردند، چرا که کنترل آسمان عراق در دست آن‌هاست. اگر خواهان آن هستیم که عراق به میدان نبرد تبدیل نشود، پس باید نقش نیروهای خارجی را در خاک و آسمان خود مهار کنیم.»
به گفته لاهیب هیگل، این واکنش‌های از سر احتیاط از بی‌میلی این گروه‌ها برای درگیری شدن در جنگی حکایت دارد که مشابه آن، حزب‌الله را در لبنان فلج کرده است.
او به واشینگتن‌پست می‌گوید: «هرقدر هم که در ظاهر از ایران حمایت کنند، شکاف‌ها محسوس‌اند؛ شکاف‌هایی که از زمان ترور سلیمانی پدید آمد و پس از حمله هفتم اکتبر به اسرائیل عمیق‌تر شد.»
جمهوری اسلامی عراق را امن می‌خواهد
نکته کلیدی دیگری که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته، سود جمهوری اسلامی از ثبات و امنیت در عراق است.
یک مقام ارشد عراقی که نخواست نامش فاش شود، به واشینگتن‌پست گفت: «جمهوری اسلامی می‌خواهد عراق از این درگیری‌ها دور بماند، چون ثبات عراق برای امنیت ملی و اقتصاد ایران اهمیت حیاتی دارد.»
در شرایطی که کشورهای غربی تلاش کرده‌اند حکومت ایران را با تحریم‌ها منزوی کنند، عراق به شاهرگ حیاتی اقتصادی ایران تبدیل شده است.
بر اساس یافته‌های پژوهشگران اندیشکده چتم‌هاوس، عراق نه‌تنها شریک تجاری مهمی برای ایران محسوب می‌شود، بلکه از معدود راه‌های دسترسی این کشور به اقتصاد جهانی است؛ جمهوری اسلامی از صرافی‌های عراقی برای انتقال پول و از بنادر عراق برای تغییر برند محموله‌های نفتی تحریمی استفاده می‌کند.
سجاد جیاد معتقد است که نیروهای مسلح وابسته به حکومت ایران در حال حاضر در حاشیه خواهند ماند: «شاید ایران این نیروها را به‌عنوان گزینه‌ای برای مراحل بعدی حفظ کرده باشد. به‌نظر می‌رسد ایران نمی‌خواهد همه برگ‌های خود را یک‌باره بازی کند.»
مقام ارشد عراقی نیز تحلیل مشابهی دارد: «این گروه‌ها، آخرین برگ ایران هستند.»
یک مقام رسمی در گروه عصائب اهل الحق – یکی دیگر از گروه‌های حامی حکومت ایران که نقشی در دولت عراق نیز دارد – در گفت‌وگویی اعلام کرد که جناح‌های مسلح «در حالت آماده‌باش و انتظار هوشیارانه» به سر می‌برند. او گفت: «ما نمی‌خواهیم وارد جنگ شویم، اگرچه جناح‌های مقاومت آماده پاسخ‌گویی هستند ... اما این موضوع به روند تحولات و تأثیر آن بر عراق بستگی دارد.»