گزارشی محرمانه درباره تلاش‌های اخوان‌المسلمین که به‌تازگی از وزارت کشور فرانسه درز کرده، فاش می‌کند که این سازمان اسلام‌گرای سُنی با نفوذ در جامعه مدنی فرانسه یک شبکه ایدئولوژیک گسترده در این کشور ساخته است که هدف دگرگونی تدریجیِ کل اروپا به سمت اسلام‌گرایی را دنبال می‌کند.
روزنامه فیگارو هفته گذشته یک گزارش ۷۳ صفحه‌ای با مُهر محرمانه – دفاعی را منتشر کرد که بر پایه پرونده‌های اطلاعاتی، تحقیقات میدانی و ده‌ها مصاحبه تهیه شده است و هشدار می‌دهد که اخوان‌المسلمین از طریق مدارس، خیریه‌ها، مساجد و با قدرت نرم یک زیرساخت ایدئولوژیک گسترده در فرانسه ساخته است.
در این گزارش آمده است: «استراتژی اخوان‌المسلمین، استقرار نوعی سلطه ایدئولوژیک از طریق نفوذ در جامعه مدنی تحت پوشش فعالیت‌های دینی و آموزشی است.»
این گزارش یک نتیجه‌گیری صریح ارائه کرده است: «اخوان‌المسلمین پروژه‌ای سیاسی است. هدف آن انقلاب ناگهانی نیست، بلکه دگرگونی تدریجی و تسخیر قلب‌ها و ذهن‌هاست. قدرت این سازمان نه در پنهان‌کاری، بلکه در ابهام راهبردی است و این هدف را تنها در فرانسه دنبال نمی‌کند، آنها به تمام غرب چشم دوخته‌اند.»
این گزارش، جامع‌ترین مطالعه دولتی تا به امروز درباره حضور اخوان‌المسلمین در اروپا و حاصل ماه‌ها کار میدانی و تحلیلی دو کارمند عالی‌رتبه دولتی است که با مشورت دیپلمات‌ها، ماموران اطلاعاتی، دانشگاهیان و شخصیت‌های مذهبی تهیه شده است.
اخوان‌المسلمین یک جنبش اسلام‌گرای فراملی است که تلاش دارد شریعت اسلامی را از طریق ابزارهای ایدئولوژیک تدریجی مانند مدارس، خیریه‌ها و شبکه‌های مذهبی ترویج دهد. گرچه این سازمان در ظاهر خشونت را رد می‌کند اما گروه‌های افراطی مانند حماس در آموزه‌ها و تشکیلات این سازمان ریشه دارند و اثربخشی‌اش اغلب به نحوی است که مرز میان عدم خشونت و رادیکالیزه شدن را مخدوش می‌کند.
رسانه آمریکایی فری پرِس (The Free Press) در گزارشی که روز دوشنبه ۱۲ خرداد منتشر شد، ابعاد گزارش محرمانه وزارت کشور فرانسه در خصوص این گروه را بررسی کرده است.
بر اساس این گزارش، شبکه اخوان‌المسلمین در فرانسه شامل ۲۸۰ نهاد مذهبی است؛ ۱۳۹ مسجد به‌طور رسمی به اخوان وابسته‌اند و ۶۸ مسجد دیگر از نظر ایدئولوژیک با اخوان هم‌سو هستند.
۲۸۰ نهاد یادشده ۱۰ درصد از کل مساجدی است که ظرف ۱۵ سال اخیر در این فرانسه تاسیس شده‌اند و هر جمعه حدود ۹۱ هزار مسلمان برای عبادت در این مساجد حاضر می‌شوند.
افزون بر این، اخوان‌المسلمین ۲۱ مدرسه خصوصی را کنترل می‌کند یا آنها را تحت نفوذ دارد. از این تعداد، سه مدرسه با بودجه دولتی فرانسه اداره می‌شوند.
به علاوه مدارس، ۸۱۵ مدرسه قرآنی از سوی اخوان تاسیس شده است. بیش از ۶۶ هزار کودک در این مراکز تحت آموزش‌هایی هستند تا خود را عضوی از امت مسلمان و در تضاد اخلاقی و فرهنگی با سکولاریسم غربی بدانند.
در این مدارس چه چیزهایی آموزش داده میشود؟
طبق گزارش وزارت کشور فرانسه، محتوایی در مدارس مرتبط با اخوان میان دانشآموزان توزیع میشود که شریعت اسلام را برتر از قواعد بشری معرفی می‌کند، ازدواج میاندینی را نکوهش می‌کند و نفرت از یهودیان را ترویج می‌دهد.
طبق تحلیلهای ارائهشده در این گزارش، یهودستیزی در نهادهای وابسته به اخوان‌المسلمین نهتنها اتفاقی نیست بلکه نقشی محوری دارد.
در این گزارش بهروشنی آمده است که «نفرت از یهودیان» یکی از مؤلفههای اصلی ایدئولوژیکی این جریان است که اغلب در قالب شعارهای ضد صهیونیستی مطرح میشود.
در مسجدی نزدیک پاریس، یکی از سخنرانان به‌تازگی خطاب به جمعیت فریاد زد: «من حماس هستم» و با تشویق حضار مواجه شد.
در مساجد دیگر، شعارهای ضد اسرائیلی بهآسانی به کلیشههای کلاسیک یهودستیزانه گره میخورند. نمونه دیگر حسن اقیوسن، واعظ مشهور مرتبط با اخوان است که به‌تازگی بهدلیل انتشار مکرر تئوریهای توطئه یهودستیزانه از فرانسه اخراج شد. او مدعی شده بود که «یهودیان با کنترل رسانهها، حافظه تاریخی را با هدف حفظ نفوذ خود بر افکار عمومی جهانی دستکاری میکنند».
یکی از دبیرستانهای وابسته به اخوان‌المسلمین در شهر لیل که با کمکهای مالی قطر اداره میشد، محتوایی برآمده از اسلام‌گرایی افراطی آموزش میداد.
در این گزارش بارها از قطر بهعنوان یکی از حامیان اصلی موسسههای وابسته به اخوان‌المسلمین که تحت عنوان خیریه فعالیت میکنند، نام برده شده است.
این گزارش تاکید می‌کند که قطر تنها تامینکننده مالی اخوان نیست، ترکیه قطب منطقهای این جنبش است.
از زمان سرنگونی محمد مرسی در مصر در سال ۲۰۱۳، رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری ترکیه میزبان اعضای تبعیدی اخوان است و با برگزاری جلساتی در استانبول، شبکه‌های وابسته به این نهاد در سراسر اروپا را حمایت می‌کند.
اخوان به مسجد و مدرسه بسنده نکرده است
نویسندگان این گزارش تاکید میکنند که استراتژی اخوان‌المسلمین به موسسات دینی و آموزشی محدود نمیشود، بلکه در حوزههای مختلفی مانند فروشگاههای حلال، مراکز جوانان، آموزشهای شغلی و خدمات همسریابی وارد شده‌اند.
این گزارش ساختار برآمده از این شکل مداخله را یک «اکوسیستم» میداند که اخوان‌المسلمین از ترکیب آنها به عنوان ساختارهای موازی قدرت برای مسلمانان بهره میگیرد.
این شبکهها غیرقانونی نیستند، ویژگیهایی دارند که سبب شده اثرگذار باشند و مهمترین کارکردشان این است که بهمرور یک جهانبینی ویژه را عادیسازی میکنند.
این گزارش جهانبینی مد نظر این شبکهها را اینگونه توصیف می‌کند: «این نگاه چندفرهنگیگرایی و سکولاریسم را رد می‌کند، قانون دینی را فراتر از قوانین کشور میدانند و با وارد آوردن فشار اجتماعی آنها را به انجام کارهایی مانند پوشیدن حجاب وادار می‌کند.»
این گزارش یکی از ویژگیهای اخوان‌المسلمین را «چهره عمومی آراسته و نمایش میانهروی در عرصه عمومی» عنوان می‌کند و با تاکید بر «گفتمان دوگانه» اخوان، به ترویج یهودستیزی، جداسازی جنسیتی و تفکیک ایدئولوژیک در محافل خصوصی اشاره می‌کند.
به گفته این گزارش این دقیقا همان راهبردی است که طارق و هانی رمضان، نوههای بنیانگذار اخوان‌المسلمین دنبال میکردند. طارق، با ظاهری آراسته، مسلط به چند زبان و آشنا با رسانه که در دانشگاههای بزرگ تدریس میکرد و مشاور رهبران سیاسی بود، خود را مصلحی مترقی معرفی میکرد. این تصویر زمانی فرو ریخت که او به تجاوز جنسی محکوم شد.
هانی مسیر سختگیرانهای را در پیش گرفت و آشکارا از احکام اسلام و ضرورت تسلط مردان بر زنان حمایت میکرد. این گزارش دوگانگی میان این دو چهره حامی اخوان را بازتابی از الگوی این سازمان میداند: «در ظاهر قابل احترام و معتدل، در باطن افراطی.»
اخوان به دنیای آنلاین چشم دوخته است
در گزارش محرمانه وزارت کشور فرانسه به آموزش گروه بزرگی از اینفلوئنسرها از سوی اخوان‌المسلمین اشاره شده است که اهداف مورد نظر این سازمان را ترویج میکنند و جوانان را هدف میگیرند.
برخی از آنها خود را فعالان ضد اسلامهراسی معرفی میکنند و گروهی دیگر ایدئولوژی اسلامگرایانه را با روانشناسی یا کارآفرینی ترکیب میکنند. یکی از چهرههای برجسته این جریان مروان محمد است که اکنون از کانادا فعالیت می‌کند و پیشتر رییس «جمعیت مقابله با اسلامهراسی در فرانسه» بود. این نهاد در سال ۲۰۲۰ منحل شد.
چرا اخوان‌المسلمین بدون مواجهه با هیچ چالشی فعالیت می‌کند؟
این گزارش با پیش کشیدن این پرسش که چرا اخوان بهراحتی و بدون مواجهه با هیچ مانعی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد، به نکتهای مهم اشاره می‌کند: «اخوانیها بر خلاف بسیاری از گروه‌های اسلامگرا دست به اقداماتی نمیزنند که زنگ خطر را بهسرعت به صدا درآورد؛ مثلا به جای هواپیماربایی، با هیئتمدیره مدارس لابی میکنند، در کافهها بمبگذاری نمیکنند، بلکه استارتآپهای حلال، مدارس اسلامی و پلتفرمهای ازدواج راه میاندازند.»
گزارش وزارت کشور فرانسه روش این گروه را «تدریجی، غیرمتمرکز و اغلب غیرقابل تمایز با مشارکت مدنی» توصیف می‌کند و ادامه می‌دهد:«اما نیت آنها خیرخواهی برای شهروندان نیست؛ بلکه نفرتپراکنی در اروپا علیه غیرمسلمانان را دنبال میکنند.»
به نظر نویسندگان دِ فری پرس، فرانسه با دست گذاشتن بر این مشکل، نخستین گام را برداشته است. امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه، که گویا در ابتدا از افشای این گزارش خشمگین بود، اکنون در واکنش به فشار افکار عمومی، یافتههای آن را تایید و فرمان واکنش ملی صادر کرده است.
سوئد هم همین مسیر را دنبال می‌کند؛ مقامهای این کشور از فرانسه خواستهاند گزارش کامل را در اختیارشان قرار دهد و در کنار آن تحقیقات خود را آغاز کردهاند. اتریش پیشتر ارزیابیهایی منتشر کرده بود، اما تعداد کمی از آنها اقدام عملی به دنبال داشت.
دِ فری پرس گزارش خود را با بررسی این پرسش که ایالات متحده درباره اخوان‌المسلمین چه می‌کند؟ به پایان برده است: «اصلا در این باره گفتوگو نمیشود. با وجود اینکه برخی سازمانهای مسلمان در آمریکا با اخوان‌المسلمین پیوند تاریخی یا ایدئولوژیک دارند، بهندرت مورد بررسی قرار میگیرند و گفتمان سیاسی حاکم به‌طور کامل از پرداختن به این موضوع پرهیز دارد.»
اخوان‌المسلمین دقیقا چیست و چطور به وجود آمد؟
حسنالبنا معلم و از چهرههای مذهبی مصر در سال ۱۹۲۸ (۱۳۰۷ شمسی) اخوان‌المسلمین را بنا نهاد. از نظر او اسلام نظامی کامل در تمامی زمینهها از جمله دین، سیاست، حقوق و اقتصاد بود. ایدههای او و نهادی که ایجاد کرده بود با سیاستهای نظام حاکم بر مصر در تضاد بود و به همین دلیل مورد غضب حکومت وقت این کشور قرار گرفت و در نهایت به دست حکومت کشته شد.
با ممنوعیت و سرکوب ایدههای اخوان‌المسلمین در جهان عرب، بسیاری از نظریهپردازان اخوان به دموکراسیهای غربی پناه آوردند. داماد حسنالبنا، سعید رمضان، در سال ۱۹۶۱ مرکز اسلامی ژنو را در سوئیس تاسیس کرد و دو پسرش، طارق و هانی رمضان، هر دو بعدها به چهرههای برجسته تفکر اسلام‌گرای اروپا تبدیل شدند.
در دهههای بعد، اخوان‌المسلمین با روشی منظم حضور خود را در سراسر قاره اروپا گسترش داد و با راهاندازی شبکهای از مساجد، خیریه‌ها، موسسههای آموزشی و انجمنهای مدنی در جوامع محلی مستقر شد.
براساس گزارش وزارت کشور فرانسه همه این نهادها در جهت ترویج اسلام سیاسی تحت پوشش فعالیت‌های دینی طراحی شده‌اند.
