پنج منبع آگاه به خبرگزاری رویترز اعلام کردند سوریه و اسرائیل در تماس مستقیم هستند و در هفته‌های اخیر دیدارهای رودررویی با هدف کاهش تنش‌ها و جلوگیری از درگیری در مناطق مرزی، میان مقام‌های دو کشور برگزار شده است.
در این گزارش که سه‌شنبه ششم خرداد منتشر شد، آمده است این تماس‌ها تحولی مهم در روابط میان دو کشوری به‌شمار می‌روند که در چندین دهه در دو سوی درگیری‌های خاورمیانه قرار داشته‌اند.
در حالی که ایالات متحده حکومت جدید اسلام‌گرای دمشق را به برقراری رابطه با اسرائیل تشویق می‌کند، اسرائیل نیز از شدت بمباران‌های خود در سوریه کاسته است.
دو منبع سوری، دو منبع غربی و یک منبع اطلاعاتی منطقه‌ای به رویترز گفتند که تماس‌ها میان دو طرف بر پایه مذاکرات پشت‌پرده‌ای استوار است که پس از سرنگون شدن بشار اسد به دست گروه تحریر الشام آغاز شده است.
پیش‌تر جروزالم‌پست به نقل از چند منبع آگاه خبر داده بود که احمد الشرع، رییس دولت موقت سوریه، در جریان مذاکراتی محرمانه با اسرائیل، با یک توافق اولیه برای عادی‌سازی روابط موافقت کرده است.
پیش از این سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، چهارشنبه ۲۴ اردیبهشت از الشرع خواسته است تا توافق ابراهیم را با اسرائیل امضا کند.
با توجه به حساسیت موضوع برای دو کشوری که هیچ‌گونه روابط رسمی ندارند و سابقه‌ای پرتنش و خصمانه با یکدیگر داشته‌اند، منابع رویترز به شرط ناشناس ماندن با این خبرگزاری صحبت کرده‌اند.
وجود گفت‌وگوهای مستقیم میان اسرائیل و سوریه و دامنه آن پیش از این گزارش نشده بود.
به گفته منابع، این تماس‌ها از سوی دمشق به رهبری احمد دالاتی، مقام ارشد امنیتی انجام شده که پس از سقوط اسد به‌عنوان فرماندار استان قنیطره، هم‌مرز با بلندی‌های جولان اشغال‌شده از سوی اسرائیل، منصوب شد.
او اوایل همین هفته مسئولیت امنیتی استان سویدا در جنوب سوریه، محل زندگی اقلیت دروزی این کشور را نیز بر عهده گرفت.
رویترز نتوانسته مشخص کند چه کسانی از طرف اسرائیل در این گفت‌وگوها شرکت داشته‌اند؛ هرچند دو منبع گفته‌اند این افراد مقام‌های امنیتی بوده‌اند.
سه منبع اعلام کردند چندین دور از این دیدارهای حضوری در منطقه مرزی، از جمله در مناطقی تحت کنترل اسرائیل برگزار شده است.
وزارت خارجه اسرائیل و مقام‌های سوری تاکنون به درخواست برای اظهارنظر پاسخ نداده‌اند.
اوایل ماه جاری، رییس‌جمهوری موقت سوریه، گفت‌وگوهای غیرمستقیم با اسرائیل را تایید کرد و گفت هدف آن‌ها کاهش تنش‌ها بوده است؛ اعترافی کم‌سابقه که پس از گزارش رویترز درباره میانجی‌گری امارات در این گفت‌وگوها مطرح شد.
اسرائیل از زمان جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷ بلندی‌های جولان سوریه را اشغال کرده و پس از سرنگونی اسد در ماه دسامبر ۲۰۲۳، بخش‌های بیشتری از قلمرو سوریه را به‌دلیل «نگرانی‌های ماندگار نسبت به گذشته افراطی حکومت جدید»، تصرف کرد.
اسرائیل همچنین یک کارزار بمباران هوایی را دنبال کرده که در آن بخش زیادی از زیرساخت‌های نظامی سوریه نابود شده‌اند.
این کشور در عین حال از دولت آمریکا خواسته است تا سوریه را ضعیف و غیرمتمرکز نگه دارد.
با این حال، این بمباران‌ها در هفته‌های اخیر کاهش یافته‌اند.
دیدار ۲۴ اردیبهشت ترامپ با الشرع در ریاض، سیاست آمریکا در قبال سوریه را دگرگون کرد و به دولت راست‌گرای اسرائیل این پیام را داد که باید برای رسیدن به تفاهم با الشرع تلاش کند.
بیشتر بخوانید: دیدار وزیران خارجه آمریکا و سوریه در ترکیه؛ اسرائیل از دیدار ترامپ و احمد الشرع خبر نداشت
یک منبع اطلاعاتی منطقه‌ای، همراهی ترامپ با الشرع را بخش محوری یک بازآرایی در سیاست آمریکا توصیف کرد که راهبرد اسرائیل پس از دوران اسد مبنی بر بهره‌برداری از تجزیه احتمالی سوریه را بر هم زده است.
تفاهم‌های گسترده‌تر؟
آرامش نسبی روزهای گذشته در سوریه همچنین موجب کاهش تنش‌ها در اطراف منطقه سویدا شده است؛ جایی که ماه پیش درگیری‌های خونینی میان گروه‌های مسلح دروزی - برخی با حمایت اسرائیل - و جنگجویان سنی مسلمان رخ داد.
در جریان این خشونت‌ها، اسرائیل چندین حمله هوایی انجام داد؛ از جمله حمله‌ای به نزدیکی کاخ ریاست‌جمهوری مشرف به دمشق که آن را هشدار نسبت به تهدیدات علیه دروزی‌ها - که شاخه‌ای از اسلام‌‌‌اند و در سوریه، لبنان و اسرائیل پیروانی دارند - توصیف کرد.
هرچند گفت‌وگوهای مستقیم در حال حاضر بر امنیت مشترک، از جمله جلوگیری از درگیری و کاهش نفوذ اسرائیل در روستاهای مرزی سوریه متمرکز است اما دو منبع به رویترز گفته‌اند این روند ممکن است زمینه‌ساز تفاهم‌های سیاسی گسترده‌تری شود.
یکی از افراد آگاه به این مذاکرات پشت‌پرده گفت: «در حال حاضر، این گفت‌وگوها درباره صلح است؛ یعنی نبود جنگ، نه عادی‌سازی.»
ترامپ پس از دیدار با الشرع گفت که «رهبر سوریه در نهایت مایل به عادی‌سازی روابط با اسرائیل است؛ هرچند این امر به زمان نیاز دارد».
الشرع درباره این موضوع اظهارنظری نکرد اما اعلام کرد که از بازگشت به مفاد توافق آتش‌بس سال ۱۹۷۴ که منطقه حائل سازمان ملل را در بلندی‌های جولان ایجاد کرد، حمایت می‌کند.
حاکمان جدید سوریه تلاش‌هایی برای نشان دادن عدم تهدید خود برای اسرائیل انجام داده‌اند؛ از جمله دیدار با نمایندگان جامعه یهودیان در دمشق و خارج از کشور و بازداشت دو عضو ارشد جهاد اسلامی فلسطین که در حمله هفتم اکتبر ۲۰۲۳ حماس علیه اسرائیل شرکت داشتند.
در نامه‌ای که ماه گذشته از سوی وزارت خارجه سوریه به وزارت خارجه آمریکا ارسال شده و رویترز آن را مشاهده کرده، آمده است: «ما اجازه نخواهیم داد سوریه به منبع تهدیدی علیه هیچ طرفی، از جمله اسرائیل تبدیل شود.»
در تحولی تازه، دولت سوریه با تحویل مجموعه‌ای از اشیای متعلق به الی کوهن، جاسوس برجسته اسرائیل که سال‌ها پیش کشته شده، حسن‌نیت خود را به نمایش گذاشته است.
