امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه، هشدار داد محدود کردن پژوهشهای علمی، اقتصاد و دموکراسی ایالات متحده را در معرض خطر قرار میدهد. این سخنان در حالی مطرح شد که مکرون و اورزولا فوندرلاین، رییس کمیسیون اروپا، از پژوهشگران دعوت کردند تا به جای آمریکا، به اروپا بروند.
مکرون دوشنبه ۱۵ اردیبهشت در کنفرانس «اروپا را برای علم انتخاب کنید» در دانشگاه سوربن پاریس گفت: «هیچکس تصور نمیکرد بزرگترین دموکراسی جهان که مدل اقتصادیاش تا این حد بر علم، نوآوری و توانایی در گسترش این نوآوری به شکلی وسیعتر از همتایان اروپاییاش استوار است، چنین اشتباهی مرتکب شود اما اکنون ما در این موقعیت قرار داریم.»
او افزود: «در غیاب پژوهش علمی آزاد، ما ارکان جوامعمان را از دست میدهیم؛ ارکانی که در قلب دموکراسیهای لیبرال غربی جای دارند و در صدر آنها، رابطه ما با حقیقت قرار دارد.»
دولت دونالد ترامپ فشار بیسابقهای را به دانشگاههای آمریکا وارد کرده و در صدد کاهش بودجه فدرال و جلوگیری از تحقیقات در حوزههایی نظیر واکسیناسیون و تغییرات اقلیمی است.
فوندرلاین که پیش از مکرون در دانشگاه سوربن سخنرانی کرد، از یک بسته مالی ۵۰۰ میلیون یورویی برای سالهای ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷ خبر داد. این بودجه قرار است صرف تبدیل اروپا به «قطب جذب پژوهشگران» و حمایت از کسانی شود که تصمیم به مهاجرت به این قاره میگیرند.
او در سخنانش مستقیما نامی از آمریکا یا ترامپ نبرد اما گفت که «علم آزاد و باز» کارت شناسایی اروپا است.
کنفرانس «اروپا را برای علم انتخاب کنید» با حضور مقامهای ارشد اتحادیه اروپا در دانشگاه سوربن پاریس برگزار شد؛ رویدادی که بهدنبال جذب دانشمندان و پژوهشگران آمریکایی ناراضی از سیاستهای دولت ترامپ است.
در این کنفرانس، مقامهای ارشد اتحادیه اروپا، چهرههای علمی و وزیران علوم کشورهای عضو گرد هم میآیند تا درباره اعطای مشوقهای مالی برای جذب دانشمندان ناراضی آمریکایی گفتوگو کنند.
فشار سیاسی و مالی بر مراکز علمی آمریکا
در دوره دوم ریاستجمهوری ترامپ، دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی ایالات متحده تحت فشارهای فزاینده سیاسی و مالی قرار گرفتهاند.
تهدید به کاهش بودجههای فدرال، تعطیلی برنامههای تحقیقاتی، اخراج دهها هزار کارمند فدرال و نگرانی دانشجویان خارجی از اخراج احتمالی بهدلیل دیدگاههای سیاسیشان، از پیامدهای این دوره ریاستجمهوری ترامپ بوده است.
یکی از مقامهای کاخ الیزه در همین رابطه به خبرگزاری فرانسه گفت: «در زمانی که آزادیهای دانشگاهی در بسیاری موارد تهدید میشوند، اروپا مقصدی جذاب برای دانشمندان است.»
او افزود اتحادیه اروپا امیدوار است با جذب پژوهشگران آمریکایی، علاوه بر تامین منافع راهبردی خود، دیدگاهی جهانشمول را نیز گسترش دهد.
موج درخواستها برای انتقال به اروپا
رییسجمهوری فرانسه ماه گذشته با دعوت از دانشمندان خارجی، بهویژه پژوهشگران آمریکایی، آنها را تشویق کرد تا برای ادامه فعالیتهای علمی خود راهی فرانسه شوند.
مکرون همچنین از یک برنامه مالی جدید رونمایی کرد که هدف آن، حمایت از دانشگاهها و مراکز علمی برای پوشش هزینههای جذب و انتقال پژوهشگران خارجی به فرانسه است.
ابتکار دانشگاههای فرانسه برای جذب دانشمندان خارجی با استقبال گسترده مواجه شده است.
دانشگاه اکس مارسی در جنوب فرانسه اخیرا اعلام کرد شمار زیادی از پژوهشگران بینالمللی برای استفاده از برنامه «مکانی امن برای علم»، درخواست خود را ارائه کردهاند.
مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه (CNRS) نیز هفته گذشته ابتکار تازهای را آغاز کرد.
این طرح با هدف حمایت از آن دسته پژوهشگران خارجی طراحی شده که در کشورهای خود در معرض تهدید شغلی قرار دارند.
تشویق دانشمندان فرانسوی مقیم خارج به بازگشت و ادامه فعالیت در داخل کشور از دیگر اهداف این طرح است.
به گفته کارشناسان، کشورهای اروپایی امکانات پژوهشی خوب و کیفیت زندگی بالایی ارائه میدهند اما در زمینه بودجه تحقیقاتی و پرداخت حقوق به پژوهشگران، از آمریکا عقب هستند.
آنتوان پتی، رییس مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه، معتقد است با توجه به هزینههای پایینتر آموزش و درمان در اروپا و همچنین مزایای اجتماعی بهتر، این تفاوت حقوق چندان مهم نخواهد بود.
در راستای این برنامه، فرانسه و اتحادیه اروپا بهطور خاص جذب پژوهشگران حوزه سلامت، تغییرات اقلیمی، تنوع زیستی، هوش مصنوعی و علوم فضایی را مد نظر قرار دادهاند.
مرتس که بلوک محافظهکار «اتحادیه دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی (CDU/CSU)» او در انتخابات ماه فوریه پیروز شد، به همراه رهبران حزب سوسیال دموکرات پیمان ائتلافی را امضا کرد که نقشه راه دولت آینده در چهار سال پیش رو را ترسیم میکند.
احزاب در این پیمان اعلام کردند هدفشان احیای رشد اقتصادی آلمان است، آن هم در شرایطی که جنگ تجاری جهانی ناشی از تعرفههای گسترده وارداتی دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، تهدیدی برای وقوع یک رکود دیگر محسوب میشود.
همچنین، این دولت جدید قصد دارد هزینههای دفاعی را افزایش دهد؛ آن هم در حالی که تنشها در درون ائتلاف ناتو افزایش یافته است.
مرتس گفت: «از فردا، آلمان صاحب دولتی خواهد بود که با عزم راسخ برای پیشبرد اصلاحات و سرمایهگذاریها وارد عمل میشود.»
او افزود: «صدای دولت ما در اروپا و در جهان شنیده خواهد شد.» اشارهای به خلأ سیاسی که پس از فروپاشی ائتلاف سهجانبه اولاف شولتس، صدراعظم پیشین، از حزب سوسیال دموکرات آلمان در نوامبر گذشته در قلب اروپا شکل گرفت.
لارس کلینگبایل، رهبر حزب سوسیال دموکرات و معاون صدراعظم آینده نیز تاکید کرد که دولت جدید باید در شکلگیری نظم نوین جهانی نقش داشته باشد؛ وگرنه خودش تحت تاثیر آن قرار خواهد گرفت.
چهرههای جدید و آشنا در کابینه
صبح دوشنبه، حزب سوسیالدموکرات ترکیب وزیران پیشنهادی خود را اعلام کرد؛ فهرستی متشکل از چهرههای تازه و برخی نامهای آشنا. این حزب پیشتر اعلام کرده بود که کلینگبایل ۴۷ ساله، وزیر دارایی دولت جدید خواهد بود.
بوریس پیستوریوس ۶۵ ساله، تنها وزیری است که سمت خود را در دولت جدید حفظ میکند. او از ژانویه ۲۰۲۳ وزیر دفاع بوده و پس از آنکه حزب سوسیال دموکرات آلمان بدترین نتیجه تاریخ خود را در انتخابات سراسری ۲۳ فوریه کسب کرد، به یکی از معدود چهرههای محبوب در این حزب بدل شد.
پیستوریوس به دلیل سبک گفتار صریح و موضعگیریهای قاطع در حوزه امنیت ملی، محبوب است. او پیشتر هشدار داده بود که با توجه به تهدیدهای روسیه، آلمان باید تا سال ۲۰۲۹ برای یک جنگ احتمالی آماده باشد؛ هشداری جسورانه در کشوری که خاطرهای تلخ از تجاوزات نظامی خود در قرن گذشته دارد.
حزب سوسیال دموکرات همچنین بربل باس، ۵۷ ساله و رییس پیشین بوندستاگ (پارلمان آلمان) را بهعنوان وزیر کار معرفی کرد.
کارستن اشنایدر، ۴۹ ساله و کمیسر پیشین امور شرق آلمان، ریاست وزارتخانه تازهتاسیس محیط زیست و حفاظت اقلیمی را برعهده خواهد گرفت. همچنین ریم العبالی-رادوان، ۳۵ ساله و معاون پیشین وزیر در امور مهاجرت و ادغام، وزیر توسعه خواهد شد.
کلینگبایل بههمراه ساسکیا اسکن و ماتیاس میرشه، دیگر سران حزب سوسیال دموکرات در بیانیهای نوشتند: «در پی نتایج ضعیف حزب در انتخابات فدرال، ما متعهد شدیم که هم در سطح نیروهای انسانی و هم در مسیر سیاستگذاری تجدیدنظر کنیم. با معرفی تیم دولت جدید، اکنون گام بعدی را در مسیر این نوسازی برداشتهایم.»
بر اساس این گزارش، در ماههای اخیر نوجوانان بسیاری، حتی در سنین زیر ۱۴ سال، در سراسر اروپا به اتهام طراحی حملات تروریستی علیه مکانهای عمومی مانند سالنهای کنسرت، مراکز خرید و اماکن مذهبی دستگیر شدهاند.
آمارهای رسمی از رشد چشمگیر تهدیدهای تروریستی در اروپا حکایت دارند. شمار حملات تروریستی، شامل حملات موفق، ناموفق و خنثیشده، در اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ چهار برابر شد و به ۱۲۰ مورد رسید.
همچنین، آمار قربانیان تروریسم در جهان غرب با ۶۱ درصد افزایش روبهرو بوده و تعداد حملات موفق به ۶۷ مورد رسیده است.
موج دستگیری «تروریستهای نوجوان»
در ماه مه سال ۲۰۲۴، یک دختر ۱۴ ساله اهل مونتهنگرو در اتریش به اتهام طراحی یک حمله علیه «کافران» دستگیر شد. پلیس از خانه او یک تبر، یک چاقو و تبلیغات داعش کشف کرد.
مقامهای اتریش یک نوجوان ۱۴ ساله دیگر را نیز در فوریه به اتهام برنامهریزی برای حمله به یک ایستگاه قطار بازداشت کردند.
سال گذشته سه کنسرت تیلور سوئیفت در وین در پی دستگیری سه مظنون ۱۷ تا ۱۹ ساله لغو شدند.
این افراد در توطئهای که سازمان سیا آن را «کاملا توسعهیافته» توصیف کرد، قصد داشتند حملهای ترتیب دهند که میتوانست صدها نفر را به کام مرگ بکشاند.
نمونه بارز نگرانی مقامهای اروپایی، عبدالکریم گدایف، پناهنده ۱۹ ساله چچنی، است که اکنون در بلژیک محاکمه میشود.
او پس از اخراج پدرش از فرانسه به روسیه، به انزوا گرایید و در فضای مجازی تمایل خود را برای تکرار حمله مرگبار ۲۰۱۵ به سالن بتکلان پاریس ابراز کرد.
بیشتر بخوانید: سوئد برای محافظت از کودکان، اعمال محدودیت سنی در شبکههای اجتماعی را بررسی میکند
عوامل گسترش افراطگرایی در میان نوجوانان
به نوشته وال استریت ژورنال، چند عامل مهم در گسترش افراطگرایی در میان نوجوانان نقش دارند: تبلیغات افراطی که با کمک هوش مصنوعی سریعتر پخش میشود؛ اثرگذاری عمیق شبکههای اجتماعی مانند تیکتاک که با روشهای هوشمند، توجه نوجوانان را جلب میکنند؛ رویدادهای جهانی مانند جنگ غزه که برای نوجوانانی که تازه با مسائل سیاسی آشنا میشوند، تجربهای تاثیرگذار و دردناک هستند.
پژوهش پیتر نویمان، استاد مطالعات امنیتی در کینگز کالج لندن، چشمانداز نگرانکنندهای را به تصویر میکشد.
بر اساس یافتههای این تحقیق، دو سوم از مجموع ۶۰ اسلامگرای افراطی که در هشت ماه نخست پس از آغاز جنگ غزه در کشورهای اروپایی دستگیر شدند، نوجوان بودند.
افزایش گرایشهای راست افراطی
تهدید افراطگرایی تنها به گروههای اسلامگرا محدود نمیشود. گرایشهای راست افراطی نیز در میان جوانان اروپایی رو به افزایش است.
پلیس بلژیک در ژانویه سال جاری میلادی یک نوجوان ۱۴ ساله با تفکرات نئونازی را به اتهام برنامهریزی برای حمله به یک مسجد دستگیر کرد.
آمارها از وضعیت نگرانکنندهای حکایت دارند. یکسوم پروندههای تروریستی بلژیک بین سالهای ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ مربوط به افراد زیر سن قانونی بوده و در بریتانیا حدود ۲۰ درصد مظنونان تروریستی، کودک هستند.
در دوران همهگیری کرونا، تنها گروهی که دستگیریهای مرتبط با تروریسم در میان آنها افزایش یافت، کودکان بودند؛ در حالیکه در سایر گروههای سنی این آمار کاهش داشت.
نقش فضای مجازی
کارشناسان معتقدند تقریبا تمامی افراطگرایان جوان در محیط آنلاین «رادیکال» میشوند که همین امر شناسایی آنها را دشوار میسازد.
آمارها نشان میدهد ۹۳ درصد حملات تروریستی مرگبار در غرب طی پنج سال گذشته از سوی «مهاجمان انفرادی» انجام شده است.
فرآیند افراطی شدن بهطور چشمگیری شتاب گرفته است؛ مسیری که در سال ۲۰۰۲ بهطور میانگین ۱۶ ماه طول میکشید، تا سال ۲۰۱۵ حدود ۴۰ درصد کوتاهتر شد و اکنون ممکن است تنها در چند هفته طی شود.
در فضای آنلاین، مرز میان ایدئولوژیهای افراطی مختلف کمرنگ شده است؛ گروههایی با گرایشهای گوناگون، اما باورهای مشترکی چون زنستیزی و تمامیتخواهی، از یکدیگر الهام میگیرند.
در این میان، طرفداران برتری نژادی سفیدپوستان به آموزههای داعش علاقهمند شدهاند و جهادیها نیز از گفتمان راست افراطی استفاده میکنند.
گروههای تروریستی نیز بهجای فرماندهی مستقیم، با انتشار گسترده تبلیغات در شبکههای اجتماعی، نوجوانان را برای اقدامات خشونتآمیز تحت تاثیر قرار میدهند.
با توجه به پیچیدگی بیسابقه این پروندهها، مقامات اروپایی خواستار همکاری شرکتهای فناوری برای مقابله با این چالش فزاینده شدهاند.
نتایج شمارش ۹۹ درصد آرا نشان میدهد سیمیون، رهبر ۳۸ ساله حزب «اتحاد برای وحدت رومانیاییها» (AUR) و از حامیان دونالد ترامپ، با کسب ۴۰ درصد آرا و با اختلاف زیاد نسبت به نامزد دوم در صدر قرار گرفته است.
انتخابات ریاستجمهوری رومانی یکشنبه ۱۴ اردیبهشت برگزار شد.
نیکوسور دان، شهردار بخارست و از حامیان اتحادیه اروپا، با ۲۰.۹ درصد و کرین آنتونسکو، نامزد ائتلاف حاکم، با ۲۰.۳ درصد آرا رتبههای دوم و سوم را به خود اختصاص دادند.
در مجموع ۱۱ نامزد برای تصدی پست ریاستجمهوری رقابت میکردند. دور دوم انتخابات ۲۸ اردیبهشت بین دو نامزد برتر، سیمیون و دان، برگزار خواهد شد. این در حالی است که سیمیون با موفقیت چشمگیر در دور اول، از شانس بالایی برای پیروزی برخوردار است.
انتخابات ریاستجمهوری رومانی پیشتر در آذرماه ۱۴۰۳ نیز برگزار شده بود. با این حال، در پی مطرح شدن اتهاماتی درباره دخالت روسیه در این رایگیری به نفع یکی از نامزدهای راست افراطی، دادگاه قانونی اساسی رومانی رای به ابطال آن داد.
مواضع سیاسی سیمیون
سیمیون که از هواداران رییسجمهوری آمریکا به شمار میرود، بارها با کلاهی با شعار معروف حامیان ترامپ «عظمت را به آمریکا برگردانیم»، موسوم به «ماگا»، دیده شده است.
او همچنین خود را «رییسجمهور ماگای رومانی» معرفی میکند.
سیمیون مقامهای اتحادیه اروپا را به دخالت در انتخابات رومانی متهم کرده و با ارسال کمکهای نظامی به اوکراین مخالف است. او همچنین خواستار کاهش حمایت از پناهندگان اوکراینی است.
سیمون پس از اعلام نتایج انتخابات گفت: «امروز با هم تاریخساز شدیم. هدف من این است که آنچه از مردم رومانی گرفته شده، به آنها بازگردانم.»
ابطال انتخابات پیشین
انتخابات ۱۴ اردیبهشت در پی تصمیم دادگاه عالی رومانی برای ابطال نتایج انتخابات چهارم آذر سال گذشته برگزار شد. در آن زمان، کالین جورجسکو، نامزد دیگر جناح راست افراطی، در صدر قرار گرفته بود.
دادگاه عالی رومانی با استناد به گزارشها درباره دخالت روسیه و اجرای یک کارزار گسترده در تیکتاک به سود جورجسکو، حکم به ابطال نتایج آن انتخابات داد؛ اتهامی که از سوی مسکو تکذیب شد.
سیمیون با استفاده از موج نارضایتی عمومی نسبت به ابطال نتایج انتخابات قبلی، توانست حمایت گستردهای را جلب کند.
تصمیم به ابطال انتخابات پیشین و ممنوعیت نامزدی جورجسکو با واکنش تند جیدی ونس، معاون رییسجمهور آمریکا، روبهرو شد و او رهبران اتحادیه اروپا را به نقض آزادی بیان متهم کرد.
در پی این تنشها، آمریکا در اقدامی کمسابقه، گروهی از ناظران را برای ارزیابی جریان انتخابات به رومانی اعزام کرد.
سیاستهای دولت ترامپ در حوزههای گوناگون، تاثیر قابلتوجهی بر صحنه سیاسی سایر کشورهای جهان گذاشته است؛ بهگونهای که نتایج انتخابات سراسری در کانادا و استرالیا و همچنین انتخابات میاندورهای در بریتانیا، بازتابی از این نفوذ محسوس به شمار میرود.
بیشتر بخوانید: حزب کارگر استرالیا پس از پیروزی در انتخابات بر مقابله با پیامدهای جنگ تعرفهها تاکید کرد
نگرانیهای بینالمللی
تحلیلگران معتقدند پیروزی سیمیون میتواند سیاست خارجی رومانی را دستخوش تغییر کند.
اوآنا پاپسکو، مدیر مرکز اندیشه گلوبال فوکوس، گفت پرسش اصلی اکنون این است که آیا رومانی به مسیر «دموکراتیک و اروپایی» ادامه خواهد داد یا سیاست خارجی مبهمی اتخاذ میکند که پذیرای فشار از سوی دولت ترامپ است و با منافع کرملین همخوانی دارد.
به نظر کارشناسان، پیروزی سیمیون میتواند رومانی را در عرصه بینالمللی منزوی کند. این انزوا احتمالا به کاهش سرمایهگذاری خارجی و بیثباتی در جناح شرقی ناتو منجر خواهد شد.
در صورت پیروزی در انتخابات، سیمیون به گروه رهبران کشورهای عضو اتحادیه اروپا که منتقد سیاستهای کلی این نهاد هستند، خواهد پیوست، گروهی که اکنون نخستوزیران مجارستان و اسلواکی را در خود جای داده است.
ناظران بر این باورند که در صورت تداوم این روند، موضع اروپا در برابر سیاستهای دولت ترامپ تضعیف خواهد شد.
