در حالی که وزیر نیرو در دولت پزشکیان اعلام کرده ۱۳ نیروگاه در نیمه شمالی کشور با مشکل سوخت مواجه هستند و از مدار خارج شدهاند، استاندار تهران گفته که تصمیم دولت برای تعطیلیها در تهران فقط «بحران را از یک نقطه به نقطه دیگر برده» و مصرف سوخت را افزایش داده است.
عباس علیآبادی، وزیر نیرو چهارشنبه، ۲۸ آذر، اعلام کرد: «در صورت کمبود سوخت، ممکن است مجبور به اعمال خاموشی شویم، اما تلاش خواهد شد که خاموشیها به کمترین حد ممکن برسد.»
او افزود: «حدود ۱۲ تا ۱۳ نیروگاه در نیمه شمالی کشور با مشکل سوخت مواجه هستند، در حالی که وضعیت در نیمه جنوبی بهتر است.»
همزمان محمدصادق معتمدیان، استاندار تهران، چهارشنبه به صداوسیمای جمهوری اسلامی گفت که بر خلاف هدف اعلام شده از سوی دولت برای تعطیلیها که کاهش مصرف سوخت و انرژی بود، این تعطیلیها موجب افزایش مسافرتها، ترافیک بیشتر و افزایش بنزین و در نتیجه موجب افزایش آلودگی بیشتر شده است.
او تاکید کرد که علاوه بر این، در دوران تعطیلیها مصرف گاز و برق به میزان سابق ادامه داشته است.
معتمدیان همچنین گفت که موتورسیکلتهای فرسوده بیشترین نقش را در آلودگی هوای پایتخت دارند.
با ادامه بحران کمبود انرژی در ایران، مقامهای دولت در تهران و شماری از استانهای دیگر مدارس را برای روز پنجشنبه تعطیل و غیرحضوری اعلام کردند.
بهدلیل بالا رفتن شاخص آلودگی هوای تهران، بازیهای فوتبال در این استان نیز که قرار بود طی روزهای پنجشنبه و جمعه برگزار شود، لغو شد.
حسین کرمانپور، رئیس مرکز اطلاعرسانی وزارت بهداشت، هشدار داد که در روزهایی که شاخص آلودگی هوا بالا میرود، در شهرهایی که درگیر این پدیده هستند، آمار مراجعات بیماران قلبی – عروقی تا ۱۰۰ درصد افزایش مییابد.
او افزود: «حتی در شهرهایی که آلودگی بیشتر است نیز این آمار به میزان ۱۵۰ تا ۱۶۰ درصد افزایش پیدا میکند.»
همزمان مدیرکل انتقال خون استان تهران اعلام کرد که در پی آلودگی هوا و سرمای شدید، مراجعه شهروندان برای اهدای خون کاهش شدید یافته است.
منتظر شبر در این زمینه خطاب به شهروندان گفت: «از مردم میخواهم نسبت به اهدای خون اقدام کنند.»
از ۱۸ آذر ماه، دور جدید تعطیلات در کشور آغاز شده است که شروع آن با تعطیلی در استان البرز به دلیل آلودگی هوا بود.
۲۰آذر استانداری تهران اعلام کرد مدارس، دانشگاهها و ادارات به دلیل آلودگی هوا در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه تعطیل خواهند شد.
بعد از جمعه ۲۳ آذر، پایتخت کشور تنها یک روز کاری (در روز شنبه) داشت که در همان روز اعلام شد تهران دوباره از یکشنبه ۲۵ آذر تعطیل خواهد بود و این تعطیلی در سایر نقاط کشور هم اعلام و اجرا شد.
در استانهای سردسیر دلیل تعطیلی کاهش دما و در استانهای دیگر، آلودگی هوا اعلام شد.
همزمان با این تعطیلیها، قطعی برق و گاز مشکلات عمدهای را برای مردم ایجاد کرده است.
با ادامه بحران انرژی و سوخت، شرکت گاز تهران اعلام کرد ۳۹۰ استخر عمومی و خانگی در این استان تعطیل شدند. معاون این شرکت گفت که فقط فعالیت استخرهای در اختیار تیمهای ملی و اماکن مخصوص ارائه خدمات به مجروحان جنگ ادامه دارد.
در این شرایط، مقامات دولتی از سیاستها و تصمیمهای دولت دفاع میکنند. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در خصوص قطع برق در کشور گفت: «شروع صرفهجویی در مصرف برق و قطع برق منازل که شاهد آن هستیم به جهت این بود که به صنعت کمک شود و برق صنعت قطع نشود.»
او افزود: «امیدواریم با تسهیلاتی که دولت دارد، صنعت کمترین آسیب را ببیند.»
محسن پاکنژاد، وزیر نفت دولت پزشکیان نیز عملکرد کارکنان و مسئولان این وزارتخانه در حوزه مدیریت و تامین انرژی را «بینظیر و عالی» خواند و در واکنش به انتقاد شهروندان از کمبود و بحران انرژی گفت کسانی که در فضای مجازی اعتراض میکنند «مردم نیستند».
معصومه ابتکار، رییس پیشین سازمان محیط زیست، با اشاره به بحران انرژی گفت در بسیاری کشورهای اروپایی سیستم گرمایش مرکزی چند ساعت بیشتر گرمای خانهها را تامین نمیکند و بقیه ساعات افراد باید لباس گرم بپوشند و در و پنجرهها را ببندند تا دوباره نوبت گرمایش آنها فرا برسد.
خسارت اقتصادی روزانه دور جدید تعطیلی بسیاری از مراکز دولتی در استانهای کشور برابر با دستکم پنج هزار میلیارد تومان ارزیابی شده است.
به گفته فعالان بخش صنعت، با روندی که از تابستان آغاز شده، واحدهای صنعتی کوچک از شش روز هفته، تنها دو تا سه روز فعال هستند. این در حالی است که مالکان باید حقوق کارگران را کامل پرداخت کنند.
خسارتهای موجود محدود به شهرکهای صنعتی نیست و حتی نانواییها در شهرها نیز از دو سو متحمل خسارت شدهاند: از طرفی به دلیل نبود انرژی تولید آنها کاهش یافته و از طرف دیگر، خمیری که دولت مدام در تلاش برای کاهش یارانه آن است و برای اختصاص آرد آن، میلیاردها تومان صرف سامانه «نانینو» کرد، هدر میرود.
در چنین شرایطی، دولت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، با افزایش ۳۹ درصدی، درآمد مالیاتی را ۱۷۰۰ هزار میلیارد تومان پیشبینی کرده است.
واحدهایی که مدام در تعطیلی متحمل خسارت میشوند، برای پرداخت مالیات دچار چالش خواهند شد و در صورت عدم تحقق درآمد مالیاتی مورد انتظار دولت، بودجه با کسری روبهرو میشود.
با توجه به شرایط موجود، واحدهای صنعتی، تجاری و خدماتی کشور، تاب فشار بیشتر را ندارند.
بحران فعلی در ایران با انباشت مشکلات برای سالهای پیاپی و عدم سرمایهگذاری مناسب در بخش انرژی پدید آمده است. بحرانی که رفع آن در بخش نفت و گاز نیاز به ۲۵۰ میلیارد دلار و در بخش برق نیاز به ۱۹ میلیارد دلار سرمایهگذاری دارد.
جمهوری اسلامی پیش از این در فروش نفت به طور عادی ناتوان بود و با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ابتدای بهمن ماه، به مراتب با مشکلات جدیتری روبهرو خواهد شد. موضوعی که مقامهای تهران هم از آن مطلع و در تلاش هستند به هر قیمتی، باقی مانده نفت ارسالی به پالایشگاههای کوچک چین را به پول تبدیل کنند.
این روایتهای دست اول شرایط سخت موجود در سیستم آموزشی جمهوری اسلامی را برجسته میکنند؛ جایی که دانشآموزان برای نقض قوانین به ویژه درباره پوشش، با عواقب شدید مواجه میشوند که اغلب به مشکلات جدی سلامت روانی میانجامد.
ارائه آمار دقیق درباره خودکشی در ایران امکانپذیر نیست و از سال ۱۴۰۰ جداول فراوانی سنی و جنسیتی خودکشی در ایران از سایت سازمان پزشکی قانونی حذف شده است
بر اساس پژوهشی که در اسفند ۱۴۰۲ درباره خودکشی دانشآموزان انجام شده و روزنامه شرق آن را منتشر کرده است، از ۴۶ هزار دانشآموز مورد بررسی، نیمی دچار افسردگی بوده و شیوع اقدام به خودکشی در میان آنها ۱۸ درصد و شیوع فکر به اقدام به خودکشی در میان آنها ۲۱ درصد بوده است
به توصیه کارشناسان اگر با کسی یا کسانی روبهرو میشوید که از جملهها و عبارتهایی نشاندهنده افسردگی یا تمایل به پایان زندگی استفاده میکنند، از آنان بخواهید با پزشک متخصص معتمد، نهادهایی که در این زمینه فعالیت میکنند یا فردی مورد اعتماد درباره نگرانیهایشان صحبت کنند. اگر به خودکشی فکر میکنید، در ایران با اورژانس اجتماعی با شماره تلفن ۱۲۳ تماس بگیرید.
در این گزارش، اسامی مصاحبهشوندگان به دلایل امنیتی حذف شده و از نامهای مستعار استفاده شده است.
تمامی مصاحبهها با کودکان با حضور والدین یا با اجازه آنها انجام شده است.
تهدید و ارعاب دانشآموزان، مصداق کودک آزاری
یک کودک ۱۵ ساله که با برخورد خشونتآمیز مدیر مدرسه به خاطر حجاب مواجه شده، میگوید: «توی حیاط مدرسه مدیر پشت سرم فریاد زد تو ... میخوری این شکلی به مدرسه میآیی؟ مگر اینجا شهر نو است؟ چرا موهایت هایلایت دارد؟ ناخن چرا کاشتی؟»
این کودک میگوید مدیر مدرسه او را هل داده و با خشم به او گفته است که «بتمرگ تا زنگ بزنم به پدرت و تکلیفت را روشن کنم».
پدر این کودک میگوید که مدیر، فرزندش را از مدرسه اخراج کرده و گفته بوده: «سرش را از ته بتراشید!»
کودک ۱۶ ساله دیگری از یکی از مدارس سنندج میگوید مدیر و ناظم مدرسه وقتی او با اجازه خانواده ابروهایش را برداشته، با توهین به این کودک گفتهاند: «شوهرت کجاست پس؟»
این کودک با اشاره به این که همان روز به دنبال راهی برای خودکشی بوده، گفت وقتی به رفتار مدیر و ناظم اعتراض کرده، جلوی بقیه بچهها سیلی خورده و مدیر به او گفته: «اگر پدر و مادر از پس تربیت تو بر نمیآیند، من آدمت میکنم.»
کودک ۱۴ سالهای در یکی از شهرهای شمالی، اخیرا به دلیل تحقیر کادر مدرسه به دلیل پوشیدن کفش کتانی رنگین کمانی مورد تحقیر و توهین مدیر مدرسه قرار گرفته است.
مدیر مدرسه این کودک را مجبور کرده کتانیهایش را مقابل دانشآموزان دیگر در حیاط از پای در آورده و یک کلاس کامل، اجازه رفتن سر کلاس نداشته است.
مادر این دانشآموز میگوید که دخترش نمیخواسته به مدرسه برگردد: «تمام همکلاسیهایش او را مسخره کرده بودند و او با گریه به من گفت که مامان، من میخواهم بمیرم.»
نقصهای سیستمی در حمایتهای مربوط به سلامت روان
بر اساس آییننامه جامع راهنمای مشاوره در آموزشوپرورش، به ازای هر ۱۲ دانشآموز باید یک ساعت مشاوره در نظر گرفته شود.
اکنون ۱۳ هزار مشاور در مدارس ایران مشغول کار هستند.
به گفته کارشناسان، در حال حاضر مدارس با کمبود ۳۷ هزار مشاور مواجه هستند که تاثیرات زیادی در حوزه سلامت روان دانشآموزان در مدارس دارند.
یک رواندرمانگر در تهران با اشاره به نیاز به آگاهی خانوادهها در مواجهه با کودکانی که قصد خودکشی داشته یا سخنانی در این راستا مطرح میکنند، گفت :«قاعدتا برای همه خانوادهها پرداخت جلسهای ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان به منظور مشاوره امکانپذیر نیست. حقیقت این است که در ایران زیر ساخت کافی برای خدماتدهی در حوزه خودکشی وجود ندارد. هم نگاه مذهبی و هم نبود تخصص باعث شده عملا چنین مساله مهمی همواره مورد بیتوجهی قرار گیرد یا با نگاه امنیتی به آن، جلوی اطلاعرسانی گرفته شود.»
این مشاور و رواندرمانگر تاکید کرد در یک سال اخیر کودکانی که به خودکشی فکر میکنند بیش از مدت مشابه سال گذشته به او مراجعه کردهاند.
به گفته این مشاور، تعدادی از این کودکان به دلیل برخوردهای خشونتآمیز و توهینآمیز در مدرسه از جمله آزار از سوی همکلاسیها (بولی شدن) یا کادر مدرسه و معلمان، افسرده شده و نیاز به مشاوره داشتهاند.
تجربه کشورهای دیگر در رسیدگی به پدیده خودکشی دانشآموزان
دلایل مختلفی در مورد خودکشی دانشآموزان مطرح میشود که آموزشوپرورش کشورهای مختلف نسبت به نحوه برخورد با این مساله، دورههای مختلف آموزشی در نظر گرفته است.
به طور نمونه در انگلستان برنامههای مختلف حمایتی و آموزشی درباره خودکشی برای دانشآموزان وجود دارد.
معلم موظف به حمایت از دانشآموز و معرفی او به معلم سلامت روان است. برای دانشآموز برنامه حمایتی تدوین میشود و حفظ محرمانگی به شرطی که جان کودک به خطر نیفتد، رعایت میشود و در صورت موافقت کودک، به خانواده اطلاع داده میشود.
در ترکیه نیز بر اساس قوانین حمایت از سلامت روان کودک و مطابق تعهدات کنوانسیون حقوق کودک، برنامههای محافظتی از کودکان در نظر گرفته شده است.
در مدارس، واحد مشاوره و راهنمایی روانشناختی راه افتاده و در صورت تشخیص، با خانواده یا سازمان مسوول تماس گرفته میشود.
همچنین خدمات روانپزشکی و مشاوره، رایگان است.
کادر آموزشی نگران از نبود زیر ساخت
حامد، معلم یکی از مدارس تهران، میگوید مشکل این است که در ایران «خانه از پای بست ویران است».
او با اشاره به سند ۲۰۳۰ یونسکو میگوید وقتی رهبر جمهوری اسلامی مانع اجرایی شدن این سند شد، عملا یعنی به جنگ روح و روان کودکان این سرزمین رفت.
سند ۲۰۳۰ با ۱۷ دستور کار بخشی از برنامه سازمان ملل متحد برای «توسعه پایدار» کشورهای عضو تا سال ۲۰۳۰ است. برابرسازی فرصتهای آموزشی برای زنان و دختران یکی از سرفصلهای این سند است که علی خامنهای با حمله به این سند در سال ۱۳۹۶، با اجرایی شدن آن مخالفت کرد.
او خواستار اجرایی شدن سند ملی آموزش جمهوری اسلامی است که هدف آن «تربیت انسان موحد، مومن و معتقد به معاد» است.
حامد با اشاره به یکی از دانشآموزانش که دو سال پیش اقدام به خودکشی کرد، گفت: «روحانیونی که از حوزه به مدارس فرستاده شده بودند با این دانشآموز برخورد نامناسبی داشتند و به مادر و خواهر او توهین آشکار کردند و این کودک به دلیل ناراحتی از این برخورد، چنین اقدامی کرد.»
به گفته این معلم، مدرسه به جای پیگیری، خانواده را تهدید کرد که اطلاعرسانی منجر به اخراج دانشآموز خواهد شد.
این معلم میگوید خانواده در سال تحصیلی بعد این دانشآموز را ثبتنام نکردند و مادرش گفت ترجیح میدهد فرزندش در خانه آموزش ببیند.
مریم، یکی از فعالان صنفی معلمان میگوید آنچه در حال حاضر در آموزشوپرورش دیده میشود، فضایی شبیه دهه ۶۰ با همان محدودیتهاست اما به دلایل مختلف، دانشآموزان این دوره با دانشآموزان آن زمان متفاوت هستند و شرایط هم به مراتب با آن دهه فرق میکند.
این فعال صنفی میگوید: «بحث خودکشی به واسطه مذهب عملا در مدارس با انگ مواجه است و از طرفی بحث فرهنگی هم مطرح است. جامعه باید آموزش ببیند تا درباره این موضوع چگونه واکنش نشان دهد.»
به گفته مریم، وقتی یک فعال حقوق کودک در اتاقی در کلاب هاوس میگوید خودکشی گناه است، دیگر از مردم عادی انتظار دیگری نمیشود داشت.
او میگوید: «بحث مخالفت با خودکشی ارتباطی با افراد و نوجوانانی که فکر خودکشی دارند، ندارد.»
یکی دیگر از فعالان صنفی معلمان در تهران تاکید میکند آموزش درباره مواجهه با خودکشی و روش پیشگیری از آن باید همگانی شود: «این اقدامات نیازمند بودجه است که عملا نه آموزشوپرورش نه وزارت بهداشت و نه حکومت علاقهای به سرمایهگذاری در این حوزه ندارند.»
او در ادامه میگوید: «کودکان این سرزمین باید از سلامت روان برخودار باشند تا بتوانند در آینده با مسائل مختلف مواجه شوند و راه مبارزه یا پیشگیری را آموزش دیده باشند. در بسیاری از کشورها این مساله بسیار مورد توجه است اما در ایران مثل بسیاری از مسائل آسیبهای اجتماعی، برای خیلی از آقایان، این موضوع لوکس یا امنیتی است.»
اینها همه در حالی است که «نظام مراقبت اجتماعی دانشآموزان» که به «نماد» معروف است، از اواخر دهه ۹۰ در مدارس به راه افتاد و قرار بود تا سال ۱۴۰۰ همه مدارس کشور را تحت پوشش قرار دهد اما عملا بینتیجه رها شد.
