بستن کتابخانه‌های کانون پرورش فکری؛ پروژه حذف یک نهاد فرهنگی ۵۷ ساله کلید خورده است؟

دو روز پس از پیشنهاد وزارت ارشاد مبنی بر بستن کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و واگذاری کتاب‌های آن به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، بسیاری از شخصیت‌های فرهنگی از این تصمیم انتقاد کرده و آن را در راستای اجرای پروژه حذف کامل این نهاد ۵۷ ساله دانستند.

تصمیم وزارت ارشاد برای بستن بیش از هزار کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با توجیه «کاهش زیان‌دهی» کانون و «صرفه‌جویی در هزینه‌ها»، بسیاری از فعالان فرهنگی در ایران و خارج از کشور را به نشان دادن واکنش واداشته است.

حامد علامتی، مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان روز سه‌شنبه ۲۲ شهریور به موضوع بسته شدن کتابخانه‌های کانون واکنش نشان داد و گفت: «در حال پیگیری جهت منتفی کردن این پیشنهاد هستیم.»

علامتی همچنین درباره موضوع کاهش زیان‌دهی کانون گفت: «سودآوری یک مرکز فرهنگی-تربیتی نظیر کتابخانه هیچ‌وقت قابل اندازه‌گیری با معیارها و زاویه دید بازرگانی نیست.»

از سوی دیگر، معترضان به این تصمیم هم این اقدام دولت را مترادف با حذف کانون دانسته‌اند.

از جمله بهروز غریب‌پور، رییس مرکز آموزش تئاتر کانون، بستن کتابخانه‌های کانون و سپردن کتاب‌های آن به نهاد کتابخانه‌های عمومی را اقدامی «فوق اشتباه» خوانده و گفته است: «هر کسی این تصمیم را گرفته مطلقا با کارایی کانون آشنایی نداشته و تجربه بیش از ۷۰ سال را نابود می‌کند. این تصمیم مثل این می‌ماند که وزارت نفت را در وزارت بهداشت ادغام کنید.»

او همچنین نتیجه این کار را «حذف کانون پرورش فکری» خوانده است.

انجمن نویسندگان کودک و نوجوان هم در بیانیه‌ای که روز دوشنبه ۲۱ شهریور صادر کرد، این تصمیم وزارت ارشاد را «به معنی تعطیلی این نهاد» خواند و نوشت: «پیامد چنین اقدامی به‌ خاطر ناتوانی در حفظ معتبرترین سازمان فرهنگی کشور است.»

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۴۴ به‌ ریاست فرح پهلوی و مدیریت لیلی امیر ارجمند پایه‌گذاری شد.

هسته ابتدایی شکل گرفتن کانون، تاسیس کتابخانه کودک بود که به پیشنهاد لیلی امیرارجمند با احداث یک ساختمان در پارک لاله تهران انجام شد.

شعبه‌های بعدی این کتابخانه در سال‌های بعد در مناطق دیگر تهران و دیگر شهرهای بزرگ ایران تاسیس و در کنار آن، کتابخانه‌های سیار نیز برای حضور در مناطق روستایی و عشایری راه‌اندازی شدند.

پس از بیش از نیم قرن اما وزارت فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی تصمیم به تعطیل کردن این کتابخانه‌ها با توجیه «زیان‌ده» بودن گرفته است.

کانون از معدود نهادهایی بود که پس از تاسیس جمهوری اسلامی منحل نشد اما بر اساس سیاست‌های فرهنگی حکومت جدید و با اتخاذ تصمیم‌هایی، به تدریج به حاشیه رانده شد.

«افول» این مجموعه اما به گفته بهروز غریب‌پور از زمانی آغاز شد که «از یک بنگاه مستقل به نهاد زیرمجموعه آموزش و پرورش تبدیل شد» و همه امتیازهای کانون پرورش فکری مثل انتشار کتاب، تولید فیلم و موسیقی از دست رفت.

تصمیم جدید دولت برای بستن کتابخانه‌های کانون، از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی هم مورد نقد قرار گرفته است؛ به طوری‌که بسیاری از کاربران هدف اصلی دولت را از اجرای چنین تصمیمی، «تعطیل کردن کامل کانون پرورش فکری» خوانده‌اند.

به اعتقاد تعدادی از کاربران، نداشتن بازدهی اقتصادی تنها توجیهی برای تعطیلی کتابخانه‌های کانون است چرا که هم‌اکنون ده‌ها دستگاه مذهبی و تبلیغاتی با بودجه‌های میلیاردی در جمهوری اسلامی به شکلی زیان‌ده مشغول به فعالیت هستند، بدون این که موظف به ارائه گزارش عملکرد باشند.

علاوه بر این انتقادها و ابراز نگرانی‌های گسترده، تصمیم هیات وزیران برای واگذاری مراکز فرهنگی-هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به کتابخانه‌های عمومی کشور که نهادی غیر دولتی است نیز از نظر قانونی ایرادهایی دارد.

انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در بیانیه خود برای محکوم کردن تصمیم وزارت ارشاد، بر «غیرقانونی بودن» این اقدام تاکید کرده و گفته است هیات وزیران نمی‌تواند مجوز واگذاری یک شرکت دولتی وابسته به وزارت آموزش و پرورش را به نهادی غیردولتی بدهد.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز یک‌شنبه ۲۰ شهریور اعلام کرد با هدف «کاهش زیان‌دهی کانون، تامین بخشی از هزینه‌ها از محل کاهش و صرفه‌جویی در هزینه‌ها با استفاده از ظرفیت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و نیز به منظور افزایش و همسان‌سازی حقوق کارکنان این کانون»، خواستار صدور مجوز واگذاری کتابخانه‌های کانون به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور شده است.