جنگ اوکراین چگونه پایان خواهد یافت؟ این سوالی است که از ابتدای جنگ پرسیده می‌شد ولی پیش‌بینی نحوه خاتمه جنگ هرگز تا این اندازه دشوار نبوده است؛ چرا که جنگ اوکراین وارد مقطع جدیدی شده است.
مقطع جدید پس از شکست روسیه در تصرف کی‌یف آغاز شده و حالا طرفین برای دور جدیدی از زورآزمایی در منطقه دونباس، در شرق اوکراین، آماده می‌شوند.
بنا بر تحلیل گاردین، اقدام نیروهای روسیه در رو کردن به سمت دونباس در شرق اوکراین و محل دو جمهوری خودخوانده تجزیه‌طلب دونتسک و لوهانسک، شاهدی بر کاهش اهداف این کشور در جنگ اوکراین است. ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه، اندکی پیش از آغاز جنگ اوکراین، استقلال دونتسک و لوهانسک را به رسمیت شناخت.
بر اساس تصاویر ماهواره‌ای چند روز پیش، یک کاروان روسی تقریبا ۱۳ کیلومتری در حدود ۸۰ کیلومتری شرق شهر خارکیف مستقر شده است که به نظر می‌رسد در حال حرکت به سوی شهر ایزیوم است. این عکس‌ها یادآور یکی از اولین تصاویر ماهواره‌ای از جنگ اوکراین است. نیروهای روسیه چندین روز است که می‌کوشند از ایزیوم به اسلاویانسک برسند، اما تاکنون پیشرفت چندانی نداشته‌اند.
یک استاد در زمینه مطالعات دفاعی در این باره می‌گوید که به نظر می‌رسد روسیه در چند روز اخیر شمار گردان‌های این کشور در شرق اوکراین را از ۳۰ گردان به ۴۰ گردان رسانده باشد. او افزود که تشکیل یک تک‌جبهه ممکن است اکنون برای روسیه دست‌یافتنی‌تر باشد و به پوتین همان چیزی را بدهد که می‌تواند با آن، حمله روسیه به اوکراین را پیروزی جا بزند.
بنا بر پیش‌بینی کشورهای غربی، ممکن است روسیه در دونباس شمار نیروهایش را دو برابر و یا حتی سه‌برابر کند که این تغییرجهتی سرنوشت‌ساز به‌نفع مسکو خواهد بود. روس‌ها همین حالا هم عملیات ابتدایی را شروع کرده‌اند و سریع‌ترین خطوط تامین نیروهایی اوکراینی مستقر در این منطقه را بمباران کرده‌اند.
نیروهای روسیه فرودگاه دنیپرو، بزرگ‌ترین شهر پشت خطوط دفاعی اوکراین را ویران کرده‌اند و حمله راکتی بی‌رحمانه آنها به ایستگاه قطار کراماتورسک در روز جمعه ۱۹ فروردین، که جان بیش از ۵۰ تن را گرفت، هم به‌هدف ایجاد اختلال در «قابلیت مانور» اوکراین انجام شده بود.
مسئله مسکو در حال حاضر این است که آیا نیروهایش که همین حالا هم از پا افتاده‌اند می‌توانند کار ناتمام روسیه در دونباس را به سرانجام برسانند یا نه. بر اساس تخمین منابع اطلاعاتی غرب،۳۷ تا ۳۸ گردان روسیه، پس از تارانده شدن از اطراف کی‌یف، پایتخت، و شهرهای چرنیهف و سومی، برای نبرد کارایی ندارند. چنین مسئله‌ای مسکو را با تنها ۹۰ گردان قدرتمند آماده‌جنگ باقی می‌گذارد؛ هر گردان برای داشتن قوای کامل، باید حدودا ۸۰۰ سرباز داشته باشد.
در گوشه‌ای دیگر از شرق اوکراین، نیروهای روسی، به‌آهستگی، به تصرف شهر بندری ماریوپل نزدیک‌تر می‌شوند. اقدامی که بنا بر تحلیل موسسه مطالعات جنگ، به‌بهایی گزاف برای خود مهاجمان روس و آینده‌ای بسیار خوفناک‌تر برای ساکنان شهر تمام می‌شود.
بنا بر تخمین ولودیمیر زلنسکی، ریییس‌جمهور اوکراین، ده‌ها هزار تن در ماریوپل جانشان را از دست داده‌اند؛ تقلای روسیه برای تصرف این شهر بندری بار دیگر به این کشور نشان داد که مسکو نمی‌تواند شهرهای پرجمعیت اوکراین را جز به‌قیمت تلفات بالای نیروهای خودش بگیرد.
مقطع جدید، برای اوکراین مقطعی حاد است. نیروهای اوکراینی در کی‌یف نشان دادند که در ضدحمله به نیروهای روسیه، با سلاح‌های ضدتانک، موفق عمل می‌کنند. اما قوای نیروهای اوکراینی هم تحلیل رفته است و قادر به عقب راندن سربازان روس در شرق و جنوب نبوده‌اند.
تمرکز نیروهای اوکراین در درجه اول بر توقف پیشروی ارتش روسیه خواهد بود تا از محاصره نیروهایش در منطقه شرقی دونباس پیشگیری کنند و روسیه را به نوعی بن‌بست برسانند؛ چرا که پس از گذشت بیش از دو ماه از جنگ، قوای طرفین درگیری، هر دو بیشتر و بیشتر تحلیل می‌رود.
اما چنین اقدامی، نیروهای اوکراین را تا حدود زیادی از دریا دور می‌اندازد و گذرگاهی زمینی، از دونتسک تا شبه‌جزیره کریمه، در اختیار روسیه می‌گذارد. اوکراین ممکن است آنطور که پوتین می‌خواهد «غیرنظامی» نشود اما همین حالا اقتصاد آن نابود شده است. بنا بر اعلام بانک جهانی، اقتصاد اوکراین در سال ۲۰۲۲ ، ۴۵ درصد کوچک‌تر شده است.
زلنسکی بارها از غرب تقاضای سلاح‌های بهتر و بیشتر کرده است تا چنین بن‌بستی برای روسیه را به پیروزی اوکراین تبدیل کند. اما کمک‌های غرب به اوکراین تا بدین لحظه، یا دستکم کمک‌هایی که عمومی شده است، برای ایجاد تغییر در موازنه نظامی به‌نفع اوکراین کافی نیست.
مسئله برای غرب، که اوکراین برای آن در جنگی نیابتی درگیر شده است، این است که آیا باید تجهیزاتی به کی‌یف برساند که نیروهای اوکراینی را قادر سازد وضعیت جاری را زیرورو کنند، نیروهای روسیه را از خرسون در نزدیکی دهانه رود دنیپر در جنوب به عقب برانند و مهاجمان روس به مناطق دیگر در دونباس عقب بنشانند یا نه.
اینکه کشورهای عضو جبهه شرقی ناتو درخواست اوکراین برای تجهیز این کشور با جت‌های جنگی طراحی روسیه را رد کرده‌اند، نشان می‌دهد که غرب، به‌خصوص ایالات متحده، از تحریک روسیه‌ای غیرقابل‌پیش‌بینی و همچنین تغییر موازنه نظامی آشکار در جنگ اوکراین، بیمناک است. نقطه عطف کنونی در شرایط فعلی این است که آیا لهستان اجازه خواهد داشت حدود ۱۰۰ تانک روسی تی-۷۲ که در زرادخانه‌اش دارد را به اوکراین بدهد یا نه.
حفظ موازنه نظامی در اوکراین دشوار است. باید دید که آیا متحدان غربی اوکراین می‌خواهند پوزه پوتین را به خاک بمالند یا تنها آنقدری سلاح به اوکراین بدهند تا روسیه را به مواضعی که پیش از آغاز جنگ در ۲۴ فوریه، در آن مستقر بود، بازگرداند؟ اگر اوکراین در وضعیت نظامی قدرتمندتری بود، می‌توانست برای بازپس‌گیری مناطقی از دونباس که از سال ۲۰۱۴ در دست روسیه است هم اقدام کند، همان نقطه‌ای که دفاع روسیه در آن محکم‌تر است.