مطالب مرتبط
سهشنبه سوم تیر، در دوازدهمین روز جنگ جمهوری اسلامی و اسرائیل، رییسجمهوری آمریکا از برقراری آتشبس میان طرفین خبر داد، اما با وجود تاکید دونالد ترامپ بر رعایت آتشبس، گزارشها از نقض آتشبس از سوی جمهوری اسلامی و البته وقوع چندین انفجار در شهرهای مختلف کشور حکایت داشتند.
تا نیمههای شب نیز گزارشهایی از فعالیت پدافند در چندین شهر ایران شنیده شد.
مشروح تحولات جنگ در ایران در دو روز گذشته را اینجا بخوانید.
چندین کارشناسان به ایراناینترنشنال گفتند جمهوری اسلامی به آنچه قبل از حملات هوایی اسرائیل و آمریکا بود، باز نخواهد گشت، اما اینکه در آینده چه رخ خواهد داد، نامشخص است.
این کارشناسان افزودند ایران اکنون با یک انتخاب تعیینکننده روبرو است: دکترین خصومت چند دههای خود نسبت به اسرائیل و آمریکا را کنار بگذارد، یا آن را تقویت کند و خطر فروپاشی را بپذیرد.
الکس وطنخواه، مدیر برنامه ایران «موسسه خاورمیانه» در این زمینه گفت: «این علی خامنهای است که جهانبینیاش مسلما در مرکز این مساله قرار دارد که چرا وارد درگیری شدیم.»
چندین تحلیلگر خاورمیانه به ایراناینترنشنال گفتند حکومت مذهبیان که زمانی غیرقابل نفوذ تلقی میشد، اکنون در حال فروپاشی است، اقتدارش در داخل تضعیف شده و آیندهاش نامشخص است.
وطنخواه این پرسش را مطرح کرد که چه واکنشی از درون رژیم نشان داده میشود و افزود: «سیاستهای تندروها، قدرتنمایی، داشتن موشکهای بالستیک، اقدامات مقاومتی، مبارزه علیه آمریکا و اسرائیل. اینها این فاجعه را برای ایران به ارمغان آوردند.»
تهران در دفاع از حریم هوایی خود، محافظت از مقامات و وفاداران به حکومتش و همچنین حفاظت از برنامههای هستهای و موشکی خود شکست خورد.
در حالی که جمهوری اسلامی مدتهاست به بیثباتی در منطقه دامن میزند، این اولین بار در دهههای اخیر است که جنگ به خاک خود ایران میرسد. این ممکن است یک نقطه عطف باشد.
وطنخواه گفت: «جنگ علیه اسرائیل و ایالات متحده به عنوان چیزی که در خارج از مرزهای ایران انجام میشود، تبلیغ میشد. این جنگ ناگهان در خاک ایران و به معنای واقعی کلمه در شهرها و شهرستانهایی که مردم در آن زندگی میکنند، به وقوع پیوست.»
تغییر در راه است
این لرزش داخلی ممکن است منجر به فروپاشی نشود، اما میتواند دگرگونی جدی ایجاد کند.
آوی ملامد، یک مقام سابق اطلاعاتی اسرائیل و بنیانگذار «درون خاورمیانه: دیدگاههای اطلاعاتی»، گفت: «من انتظار پسلرزههای قابلتوجهی را در ساختار رژیم دارم.»
ملامد افزود: «تغییر در درون رژیم، نه تغییر رژیم. اما باز هم، ممکن است تغییر در درون رژیم منجر به پویایی شود که در نهایت باعث تغییر رژیم میشود.»
در همین حال، دولت ترامپ در حال شادی پیروزی است. دونالد ترامپ روز سهشنبه در شبکه اجتماعی تروث سوشال نوشت که چین اکنون میتواند خرید نفت از ایران را از سر بگیرد- چرخشی شدید نسبت به تهدیدهای قبلیاش.
ترامپ نوشت: «چین اکنون میتواند به خرید نفت از ایران ادامه دهد. امیدوارم که آنها مقدار زیادی هم از آمریکا خریداری کنند. این افتخار بزرگی برای من بود که این اتفاق بیفتد!»
تنها یک ماه پس از هشدار به جهان در مورد خرید نفت ایران، ترامپ به خبرنگاران گفت که امیدوار است ایران «یک کشور تجارتکننده بزرگ» باشد.
کارشناسان میگویند این واقعیت که ایران و اسرائیل سیگنال آتشبس را پذیرفتند، نشان میدهد که هیچ یک از طرفین خواهان درگیری طولانیمدت نیستند.
به گفته کامران متین، استاد روابط بینالملل در دانشگاه ساسکس، اکنون به نظر میرسد که سطحی از تغییر سیاسی اجتنابناپذیر است.
او گفت: «انواع امتیازاتی که ایران مجبور خواهد شد در مذاکرات احتمالی پس از آتشبس بر سر پروژههای هستهای و موشکی خود بدهد، بسیار فراتر از محدودیتهای ایدئولوژیک سیاسی رهبری فعلی علی خامنهای است.»
متین افزود: «او از هفتم اکتبر مجبور شده در مورد مسائل مهم امنیت ملی به طور مکرر متناقض باشد.»
در حال حاضر، ناظران از نزدیک نظارهگر هستند تا ببینند آیا جمهوری اسلامی که احساس ضعف میکند، در داخل کشور به شدت واکنش نشان میدهد یا خیر.
روز دوشنبه دوم تیر، مقامات ایرانی محمدامین مهدوی شایسته را به اتهام جاسوسی برای اسرائیل اعدام کردند.
متین هشدار داد: «رژیم ممکن است با تشدید چشمگیر سرکوب مخالفان و حتی تکرار اعدامهای دستهجمعی زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷، به دنبال کاهش حس تحقیر خود باشد.»
چنین اقدامی میتواند اعتراضات گستردهای را برانگیزد و به طور بالقوه جمهوری اسلامی شکننده را به سمت فروپاشی سوق دهد.
حملات هوایی ممکن است پایان یافته باشد، اما نبرد واقعی برای آینده ایران تازه آغاز شده است. حملات اسرائیل جمهوری اسلامی را تا مغز استخوان لرزاند، رهبری آن آسیب دیده، ساختار قدرتش در معرض خطر قرار گرفته و مشروعیتش در داخل کشور عمیقا از بین رفته است.
نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد در نامهای به شورای امنیت این نهاد اعلام کرد حمله سپاه پاسداران به پایگاه العدید آمریکا در قطر طبق حقوق بینالملل و حقوق بینالملل بشردوستانه بوده و خسارت جانبی وارد نشده است.
نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد در نامهای به شورای امنیت این نهاد اعلام کرد حمله سپاه پاسداران به پایگاه العدید آمریکا در قطر طبق حقوق بینالملل و حقوق بینالملل بشردوستانه بوده و خسارت جانبی وارد نشده است.
بهگزارش تایمز اسرائیل، یک مقام ارشد اطلاعاتی اسرائیل اعلام کرده که حملات اخیر آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هستهای در ایران، برنامه هستهای جمهوری اسلامی را «برای چندین سال» به عقب رانده، اما برخلاف اظهارات مکرر دونالد ترامپ، این حملات نتوانستهاند آن را بهطور کامل نابود کنند.
این مقام همچنین تاکید کرد که ارزیابیهای اطلاعاتی همچنان در حال بهروزرسانی هستند و تصویر دقیقتری از وضعیت کنونی تاسیسات و ظرفیتهای هستهای ایران در هفتههای آینده ارائه خواهد شد.
این مقام اسرائیلی با دفاع از حملات هوایی به مراکز هستهای در ایران گفت مذاکراتی که پیش از این میان آمریکا و حکومت ایران در جریان بود، نمیتوانست به چنین نتیجهای منجر شود.
او افزود این حملات، علاوه بر اثرگذاری مستقیم بر تاسیسات، میتواند بهعنوان یک عامل بازدارنده از هرگونه تلاش مجدد حکومت ایران برای غنیسازی اورانیوم عمل کند.
با این حال، ارزیابیهای اولیه اطلاعاتی آمریکا که در گزارشی از شبکه سیانان منتشر شده، نسبت به میزان موفقیت این حملات محتاطتر است.
ارزیابی اولیه پنتاگون درباره میزان آسیب حمله آمریکا به تاسیسات اتمی ایران
سیانان به نقل از هفت منبع مطلع گزارش داد بر اساس ارزیابی اولیهای که سازمان اطلاعات دفاعی آمریکا انجام داده، حملات هوایی آمریکا به سه سایت هستهای ایران در آخر هفته گذشته، زیرساختهای اصلی برنامه هستهای ایران را نابود نکرده و حداکثر توانسته این برنامه را چند ماه عقب بیندازد.
این گزارشها حاکی از آن است که برخی از تأسیسات زیرزمینی آسیب دیدهاند، اما بخشهای کلیدی برنامه همچنان پابرجاست.
سیانان افزود تحلیل خسارات وارده به سایتها و تأثیر حملات بر جاهطلبیهای هستهای ایران همچنان ادامه دارد و با دسترسی به اطلاعات بیشتر میتواند تغییر کند. اما یافتههای اولیه با رییس جمهوری آمریکا مبنی بر اینکه حملات، تأسیسات غنیسازی هستهای ایران را «به طور کامل و مطلق نابود کرده است» در تضاد است.
دو نفر از افراد آشنا با این ارزیابی به سیانان گفتند که ذخایر اورانیوم غنیشده ایران نابود نشده است. یکی از این افراد گفت که سانتریفیوژها تا حد زیادی «دستنخورده» هستند. منبع دیگری گفت که اطلاعات ارزیابی کرده که اورانیوم غنیشده قبل از حملات آمریکا از سایتها خارج شده است.
در واکنش به این گزارش، کارولین لویت، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید، آن را «کاملا نادرست» خواند و رد کرد.
نخستوزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو هم در بیانیهای ویدیویی، عملیات نظامی مشترک با آمریکا را یک «پیروزی تاریخی» خواند و گفت تاسیسات فردو بهطور کامل نابود شدهاند و برنامه هستهای حکومت ایران «به فاضلاب ریخته شده است».
با وجود این اظهارات، تحلیلگران اطلاعاتی هشدار دادهاند که نبود یک توافق سیاسی و بازرسی مؤثر، میتواند به بازسازی مجدد برنامه هستهای حکومت ایران منجر شود. ارزیابیهای فنی و اطلاعاتی در هفتههای آینده برای مشخصشدن گستره واقعی تأثیر حملات تعیینکننده خواهد بود.
