مطالب بیشتر
خبرگزاری رویترز سهشنبه سوم تیر نوشت که تنها چند روز بعد، اعلام غافلگیرکننده رییسجمهوری آمریکا در دوشنبه دوم تیر درباره توافق آتشبس میان ایران و اسرائیل نشان میدهد که شاید او با بمباران، حاکمان تهران را دوباره به میز مذاکره کشانده باشد.
اما همزمان، فهرستی بلند از پرسشهای بزرگ بیپاسخ باقی مانده است؛ از جمله اینکه آیا هیچ آتشبسی میتواند میان دو دشمن دیرینه که «درگیری در سایه» چندین سالهشان طی ۱۲ روز گذشته به جنگ هوایی و تبادل حملات در خاک یکدیگر کشیده شد، واقعا به اجرا درآید و پایدار بماند یا نه.
همچنین شرایط توافقشده میان دو طرف - که در پست پرشور ترامپ در شبکههای اجتماعی درباره «آتشبس کامل و تمامعیار» - اعلام نشده، همچنان نامشخص است.
اینکه آیا واشینگتن و تهران مذاکرات شکستخورده هستهای را از سر خواهند گرفت یا نه و سرنوشت ذخایر اورانیوم غنیشده در ایران که بسیاری از کارشناسان معتقدند از حملات هوایی آمریکا و اسرائیل جان سالم به در بردهاند، مشخص نیست.
جاناتان پانیکوف، افسر سابق اطلاعاتی آمریکا در امور خاورمیانه، گفت: «اسرائیلیها به بسیاری از اهدافشان دست یافتهاند ... و ایران بهدنبال راه خروج میگشت. آمریکا امیدوار است این آغاز پایان باشد. چالش این است که آیا برای ادامه مسیر، استراتژی مشخصی وجود دارد یا نه.»
رویترز نوشت که با وجود افزایش امیدها برای پایان درگیریای که موجب نگرانیها از جنگی گستردهتر در منطقه شده، همچنان پرسشهایی درباره آنچه واقعا توافق شده، باقی مانده است.
از سوی دیگر ارتش اسرائیل اعلام کرد بامداد سهشنبه، موشکهایی از ایران بهسوی اسرائیل شلیک شدند.
به گفته خدمات فوریتهای پزشکی اسرائیل، پنج نفر در حمله موشکی به ساختمانی در بئرشبع کشته شدهاند.
اندکی بعد، ترامپ اعلام کرد که آتشبس میان ایران و اسرائیل «اکنون اجرایی شده» و از هر دو کشور خواست آن را نقض نکنند.
در حالی که یک مقام ایرانی پیشتر تأیید کرده بود که تهران آتشبس را پذیرفته، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، اعلام کرد تا زمانی که اسرائیل حملاتش را متوقف نکند، آتشبسی در کار نخواهد بود.
صلح از مسیر قدرت
ترامپ و وفادارانش وضعیت فعلی را بهعنوان دستاوردی تاریخی از سیاست خارجیای معرفی کردند که خود آن را «صلح از مسیر قدرت» مینامند.
ترامپ ارزیابی اسرائیل مبنی بر نزدیک بودن تهران به ساخت سلاح هستهای را تأیید کرده بود. موضوعی که تهران همواره آن را رد کرده است.
آژانسهای اطلاعاتی آمریکا اوایل امسال اعلام کرده بودند که حکومت ایران در حال ساخت سلاح هستهای نیست.
منبعی مطلع از گزارشهای اطلاعاتی ایالات متحده نیز به رویترز گفته است این ارزیابی همچنان تغییر نکرده است.
واکنش حسابشده تهران
اعلامیه ترامپ تنها چند ساعت پس از آن منتشر شد که جمهوری اسلامی در واکنش به پرتاب بمبهای سنگرشکن ۳۰ هزار پوندی آمریکا بر تأسیسات هستهای زیرزمینیاش در آخر هفته، موشکهایی بهسوی پایگاه هوایی آمریکا در قطر شلیک کرد. حملهای که هیچ تلفات جانی و آسیب سنگینی بهدنبال نداشت.
به گفته منابع آگاه، مقامهای دولت ترامپ واکنش دوشنبه تهران را بهگونهای «حسابشده» تلقی کردند که هدفش اجتناب از تشدید بیشتر تنش با آمریکا بوده است.
ترامپ خواستار مذاکرات میان جمهوری اسلامی و اسرائیل شد و یک مقام ارشد کاخ سفید گفت اسرائیل با آتشبس موافقت کرده؛ مشروط بر آنکه ایران حملات تازهای انجام ندهد.
این مقام که نخواست نامش فاش شود، گفت تهران نیز سیگنال داده که حملات بیشتری انجام نخواهد داد.
او افزود که ترامپ مستقیما با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، گفتوگو کرده و جیدی ونس، معاون رییسجمهوری آمریکا، مارکو روبیو، وزیر خارجه و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه نیز در ارتباطات مستقیم و غیرمستقیم با تهران نقش داشتهاند.
دوحه نیز در برقراری تماسها با مقامهای ایرانی نقش ایفا کرده است.
مقام کاخ سفید گفت که تهران بهدلیل «ضعف شدید» خود به آتشبس تن داده است.
نیروهای ایرانی برای چندین روز از سوی اسرائیل هدف بمباران تأسیسات نظامی و هستهای قرار گرفتند و برخی از عوامل برنامه هستهای و فرماندهان امنیتی برجسته جمهوری اسلامی نیز کشته شدند یا هدف ترور قرار گرفتند.
امکان تغییر رژیم
ترامپ همچنین در روزهای اخیر بهصورت علنی درباره امکان «تغییر رژیم» در ایران سخن گفت.
پیش از این اعلام او، سه مقام اسرائیلی گفته بودند دولت این کشور قصد دارد بهزودی عملیات خود را در ایران پایان دهد و این موضوع را به واشینگتن نیز منتقل کرده است اما تحقق آن تا حد زیادی به رفتار تهران بستگی خواهد داشت.
رویترز به نقل از لورا بلومنفلد، از کارشناسان امور خاورمیانه، نوشت: «حالا که ترامپ اعلام کرده "صلح برقرار شده"، برای نتانیاهو سخت خواهد بود که علنا با او مخالفت کند.»
قمار بزرگ ترامپ
تصمیم بیسابقه ترامپ برای بمباران تأسیسات هستهای در ایران، اقدامی بود که او مدتها وعده داده بود از آن (مداخله نظامی در یک جنگ خارجی بزرگ) پرهیز کند.
به گزارش رویترز، ترامپ در بزرگترین و شاید پرمخاطرهترین حرکت سیاست خارجی دوران ریاستجمهوریاش، نه تنها روی نابودی سایت کلیدی فردو در ایران شرط بست، بلکه امیدوار بود واکنش ایران نیز محدود بماند: «برخی نگران بودند که تهران در پاسخ، تنگه هرمز - مهمترین مسیر انتقال نفت جهان - را ببندد، به پایگاههای متعدد نظامی آمریکا در منطقه حمله کند و نیروهای نیابتیاش را علیه منافع آمریکا و اسرائیل در سراسر جهان فعال کند.»
اگر ترامپ موفق شود درگیری میان جمهوری اسلامی و اسرائیل را فرو بنشاند، شاید بتواند موج انتقادها از سوی دموکراتهای کنگره را کاهش دهد و همچنین رضایت پایگاه ضد مداخلهگرای جمهوریخواهان حامیاش را جلب کند. همانهایی که بمبارانها را مغایر با وعدههای انتخاباتی ترامپ میدانند.
این موفقیت همچنین میتواند به او امکان دهد تا بار دیگر تمرکز خود را بر اولویتهای سیاست داخلی، مانند اخراج مهاجران فاقد مدارک قانونی و آغاز جنگ تجاری با شرکای تجاری، بگذارد.
ترامپ و تیمش اما نخواهند توانست تهران و سوالهای باقیمانده درباره آن را نادیده بگیرند.
دنیس راس، مذاکرهکننده پیشین در امور خاورمیانه در دولتهای جمهوریخواه و دموکرات، گفت: «آیا آتشبس دوام میآورد؟ بله، ایرانیها به آن نیاز دارند و اسرائیلیها نیز تا حد زیادی اهداف خود در فهرست نیروهای دفاعی اسرائیل را محقق کردهاند.»
اما موانعی هم باقی مانده است: «ایران بهشدت تضعیف شده ولی آینده برنامههای هستهای و موشکهای بالستیکش چه خواهد شد؟ سرنوشت ذخایر اورانیوم غنیشده با غلظت بالا چه خواهد بود؟ به مذاکره نیاز است - و حلوفصل این مشکلات آسان نخواهد بود.»
