مطالب بیشتر
فایننشال تایمز دوشنبه ۲۶ خرداد نوشت تصمیم اسرائیل برای آغاز حمله به زیرساختهای انرژی ایران با هدف قرار دادن دستکم دو تاسیسات گازی و دو انبار سوخت، «قمار خطرناکی» بود که شوک بیشتری را به بازارهای جهانی انرژی وارد کرد.
یکشنبه ۲۵ خرداد مخازن سوخت تهران و تاسیسات گازی سواحل جنوبی ایران هدف حملات اسرائیل قرار گرفت و انرژی به نقطه مهم دیگری در درگیریهای دو طرف تبدیل شد.
بخش انرژی فرسوده ایران که سالهاست از سرمایهگذاری خارجی محروم مانده، پیش از شروع جنگ نیز آسیبپذیر بود.
ایران باوجود داشتن برخی از غنیترین ذخایر نفت و گاز جهان، بحرانهایی مانند قطعی دائمی برق، کمبود سوخت و وقفه در صادرات گاز را تجربه کرده است.
جهش قیمت نفت در بازارهای آسیا
با آغاز معاملات نفت در بازار آسیا در دوشنبه ۲۶ خرداد، قیمت نفت خام برنت با جهشی پنج درصدی به بیش از ۷۸ دلار برای هر بشکه رسید؛ سطحی که آخرینبار در ماه ژانویه ثبت شده بود، اما سپس اندکی کاهش یافت.
قیمت نفت از زمان آغاز درگیریها تاکنون حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است.
این رشد قیمتی ناشی از نگرانیها درباره گسترش درگیری در منطقهای است که نزدیک به یکسوم نفت جهان در آن تولید میشود.
تنگه هرمز و نگرانیهای جهانی
تنگه هرمز آبراه باریکی است که از طریق آن ایران، عربستان سعودی، عراق، کویت، قطر و امارات متحده عربی یکسوم نفت و گاز جهان را صادر میکنند.
به گفته ریچارد برانز، رییس بخش تحلیل ژئوپلیتیک شرکت تحقیقاتی انرژی اَسپِکتس، درگیریها بهطور پیوسته شدت میگیرد و روشن نیست این روند کجا و چگونه متوقف خواهد شد.
نگرانی اصلی بازار، هدف قرار گرفتن زیرساختهای انرژی در سراسر خاورمیانه و بسته شدن تنگه هرمز است.
ریچل ریوز، وزیر دارایی بریتانیا، یکشنبه هشدار داد افزایش مداوم قیمت نفت میتواند به تشدید دوباره تورم بینجامد.
او گفت دولت بریتانیا اوضاع را از نزدیک زیر نظر دارد و تاکید کرد: «این بحران نهتنها بر خاورمیانه، بلکه بر همه ما تاثیر عمیق میگذارد. تجربه سالهای اخیر نشان داده حوادث دوردست پیامدهای گستردهای برای بریتانیا دارد.»
استراتژی اسرائیل
اسرائیل یکشنبه اعلام کرد انبارهای سوختی را هدف قرار داده که کاربرد دوگانه غیرنظامی و نظامی دارند. هدف این حملات آسیب به تامین انرژی داخلی ایران است، نه صادرات نفت که عمدتا به چین صورت میگیرد.
تحلیلگران معتقدند اسرائیل همان روش لبنان را در ایران هم تکرار میکند.
این راهبرد شامل ترور فرماندهان کلیدی، تخریب شبکههای ارتباطی و حملات هوایی مداوم به اهداف از پیش تعیینشده است.
به گفته جان راین از موسسه مطالعات استراتژیک لندن، حمله به تاسیسات انرژی ایران بُعد تازهای از درگیریها است که با هدف نابودی زیرساختهای دفاعی کلیدی، احتمالا فلج کردن نظام، و ایجاد بیثباتی در جامعه و حاکمیت صورت میگیرد.
قوانین بینالمللی
حقوق بینالملل حمله به تاسیسات انرژی نظامی را مجاز میداند، اما هدف قرار دادن نیروگاههایی که به مراکز غیرنظامی مانند بیمارستانها و تاسیسات آبی خدمات میدهند، ممنوع است.
با این حال، جمهوری اسلامی به برخی از زیرساختهای انرژی اسرائیل حمله کرده است.
یکشنبه مسئولان پالایشگاه حیفا اعلام کردند خطوط لوله و شبکه انتقال این مجموعه آسیب دیدهاند، اما این رویداد تلفات جانی نداشته است.
نگرانی از تشدید درگیریها
جمهوری اسلامی در گذشته هرگاه احساس تهدید کرده، آمادگی خود را برای تشدید تنشها نشان داده تا دیگران نیز ناگزیر به پرداخت هزینه شوند.
در سال ۲۰۱۹ و همزمان با اعمال سیاست «فشار حداکثری» دولت دونالد ترامپ، تهران به حمله به نفتکشها در خلیج فارس و تاسیسات نفتی عربستان سعودی متهم شد.
به گفته صنم وکیل، عضو اندیشکده چَتِم هاوس، جمهوری اسلامی میخواهد درگیری را محدود نگه دارد، اما اگر به بنبست برسد، ممکن است رفتار خود را تغییر دهد.
در حال حاضر، بازار جهانی نفت با عرضه کافی مواجه است و اوپک نیز وعده داده تولید را افزایش دهد، با این حال معاملهگران نگران تشدید درگیریها هستند و خود را برای افزایش قیمتها آماده میکنند.
صدها موشک بالستیک و پهپاد انتحاری از ایران بهسوی اسرائیل شلیک شده و این دو دشمن دیرینه در خاورمیانه، ضربات سنگینی به یکدیگر وارد کردهاند.
به گزارش خبرگزاری رویترز، اسرائیل از زمان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ و حمله موشکی عراق با موشکهای اسکاد، تقویت سامانههای دفاع هوایی خود را آغاز کرد و در این مسیر از کمکهای نظامی آمریکا، از جمله دریافت تجهیزات پیشرفته ضدموشکی، بهرهمند بوده است.
به گفته یکی از مقامهای نظامی اسرائیل، این سپر دفاعی تاکنون «۸۰ تا ۹۰ درصد» موفقیت داشته، اما هیچ سامانهای نمیتواند محافظت کامل ۱۰۰ درصدی را تضمین کند و به همین دلیل برخی از موشکهای جمهوری اسلامی توانستهاند از این سد دفاعی عبور کنند.
در ادامه گزارش رویترز، جزییاتی درباره سامانههای دفاعی اسرائیل آمده است.
پیکان (ARROW)
سامانههای رهگیر پیکان-۲ و پیکان-۳ که با هدف مقابله با تهدید موشکهای جمهوری اسلامی طراحی شدهاند، قابلیت رهگیری اهداف را به ترتیب در داخل و خارج از جو زمین دارند.
این سامانهها در ارتفاعی عمل میکنند که امکان انهدام ایمن کلاهکهای غیرمتعارف را نیز فراهم میسازد.
پیمانکار اصلی این پروژه، صنایع هوافضای اسرائیل است و شرکت آمریکایی بوئینگ نیز در تولید این رهگیرها مشارکت دارد.
فلاخن داوود (DAVID'S SLING)
سامانه دفاع موشکی بُرد متوسط فلاخن داوود برای رهگیری موشکهای بالستیک در فاصله ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلومتری طراحی شده است.
این سامانه که بهطور مشترک از سوی شرکت دولتی اسرائیلی «رافائل - توسعهدهنده سیستمهای دفاعی پیشرفته» و شرکت آمریکایی RTX، با نام پیشین ریتئون، ساخته شده، توانایی رهگیری هواپیماها، پهپادها و موشکهای کروز را نیز دارد.
گنبد آهنین (IRON DOME)
گنبد آهنین، سامانه دفاع هوایی کوتاهبُرد اسرائیل، برای مقابله با راکتهایی طراحی شد که از سوی گروه حماس در نوار غزه شلیک میشدند.
این سامانه در شرکت رافائل با حمایت مالی آمریکا توسعه یافت و از سال ۲۰۱۱ عملیاتی شد.
هر واحد متحرک گنبد آهنین، موشکهای هدایتشونده راداری را بهسوی اهداف پرتاب میکند تا راکتها، خمپارهها و پهپادهای کوتاهبُرد را در هوا منهدم سازد.
نسخه دریایی این سامانه نیز برای محافظت از کشتیها و تاسیسات دریایی از سال ۲۰۱۷ به کار گرفته شده است.
یکی از ویژگیهای کلیدی گنبد آهنین، قابلیت تشخیص مسیر راکتهای ورودی است: اگر مشخص شود راکت به منطقهای غیرمسکونی برخورد میکند، رهگیری نمیشود و اجازه داده میشود بیخطر فرود آید.
در ابتدا، این سامانه برای پوشش شهری در برابر راکتهایی با برد چهار تا ۷۰ کیلومتر طراحی شده بود، اما کارشناسان میگویند دامنه عملکرد آن در طول زمان گسترش یافته است.
سامانه آمریکایی تاد (THAAD)
ارتش ایالات متحده در اکتبر سال گذشته میلادی اعلام کرد سامانه پیشرفته ضدموشکی تاد را به اسرائیل منتقل کرده است.
تاد بخشی کلیدی از سامانههای دفاع هوایی ارتش آمریکا به شمار میرود و برای انهدام تهدیدات موشکی بُرد کوتاه، متوسط و متوسط-بلند در فاز نهایی پروازشان طراحی شده است.
رویترز در ادامه گزارش خود به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت ارتش این کشور در حملات جمعهشب، با استفاده از سامانههای زمینی به رهگیری موشکهای ایرانی که بهسوی اسرائیل شلیک شده بودند، کمک کرده است.
همچنین بر اساس گزارش رسانههای اسرائیلی، یک ناوشکن آمریکایی در شرق مدیترانه نیز در رهگیری موشکهای بالستیک نقش داشته است.
دفاع «هوا به هوا»
مقامهای نظامی اسرائیل اعلام کردند بالگردهای تهاجمی و جنگندههای اسرائیلی از موشکهای هوا به هوا برای سرنگونی پهپادهایی که بهسوی اسرائیل در حرکت بودند، استفاده کردهاند.
همچنین نیروی هوایی اردن جمعه موشکها و پهپادهایی را که وارد حریم هوایی این کشور شده بودند، رهگیری کرد.
کرملین دوشنبه اعلام کرد که ولادیمیر پوتین، رییسجمهور روسیه و رجب طیب اردوغان رییسجمهور ترکیه، در یک تماس تلفنی اقدامات اسرائیل علیه جمهوری اسلامی را به عنوان «اقدام به زور» محکوم کردند و خواستار توقف فوری درگیریها شدند.
در بیانیه کرملین آمده است: «هر دو طرف نگرانی شدید خود را نسبت به تشدید تنشها در درگیری میان ایران و اسرائیل که تاکنون منجر به تلفات انسانی زیادی شده و میتواند پیامدهای بلندمدتی برای کل منطقه داشته باشد، ابراز کردند.»
این بیانیه میافزاید: «رهبران دو کشور بر لزوم توقف فوری خصومتها و حلوفصل مسائل مورد اختلاف، از جمله موضوعات مربوط به برنامه هستهای ایران، صرفا از طریق راههای سیاسی و دیپلماتیک تاکید کردند.»
در این بیانیه همچنین آمده که دو طرف توافق کردند همکاری نزدیک خود را ادامه دهند.
