مطالب بیشتر
هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس با تاکید بر اینکه «دیپلماسی، تنها جایگزین جنگ است»، نوشت: «امروز با حضور وزیر دفاع ملی، آقای یاشار گولر، رییس ستاد کل ارتش، ارتشبد متین گوراک، رییس سازمان اطلاعات ملی، آقای ابراهیم کالین و دیگر مقامات ذیربط، روند آغاز شده با حمله هوایی اسرائیل به ایران و بازتابهای احتمالی آن را بررسی کردیم.»
فیدان در ادامه نوشت که رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری ترکیه، از لحظات نخست تحولات، بهصورت مستمر در جریان جزییات قرار دارد: «نهادهای ذیربط در حال اتخاذ تدابیر لازم بر اساس سناریوهای محتمل مرتبط با کشورمان هستند.»
به گفته فیدان، آنکارا از ابتدای تحولات، با ایران، عراق، اردن و ایالات متحده در تماس نزدیک بوده است.
او تاکید کرد: «اسرائیل باید هرچه سریعتر از راهبرد بیثباتسازی منطقه که با ایجاد فاجعه انسانی در غزه، کشاندن لبنان به آشوب، اشغال سوریه و اکنون هدف قرار دادن ایران همراه شده، دست بکشد. نباید اجازه دهیم که تنشهای روزافزون در منطقه، توجه جهانیان را از نسلکشی در غزه منحرف سازد.»
به گفته فیدان، پیشبرد روندی که دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، در خصوص مذاکرات هستهای آغاز کرده بود، تنها راهکار برای حل اختلافات ناشی از مناقشه هستهای است.
به گفته این مقامها، جمهوری اسلامی هشدارهای بینالمللی و گزارشهای رسانهای درباره احتمال قریبالوقوع بودن حمله را تبلیغات روانی اسرائیل برای فشار بر ایران در آستانه مذاکرات تلقی کرده بود.
به همین دلیل، تدابیر احتیاطی که پیشتر برای حالت حمله در نظر گرفته شده بود، عملا نادیده گرفته شد.
به گزارش نیویورکتایمز، از جمله تبعات این بیتوجهی، باقی ماندن فرماندهان ارشد سپاه در منازل شخصیشان بود.
امیرعلی حاجیزاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، به همراه اعضای ارشد ستادش جلسهای اضطراری را در یکی از پایگاههای نظامی تهران برگزار کرد، اما این تجمع برخلاف دستور امنیتی درباره عدم تمرکز فرماندهان بود و با حمله مستقیم جنگندههای اسرائیلی به محل جلسه همه افراد حاضر کشته شدند.
واکنش مقامهای سپاه به حملات اسرائیل
در پیامکهایی که میان مقامهای ارشد جمهوری اسلامی رد و بدل شده و در اختیار نیویورکتایمز قرار گرفته، برخی از آنها با عصبانیت از ناتوانی در مقابله با حملات پرسیدهاند: «پدافند هوایی ما کجاست؟ چطور اسرائیل میتواند هر جا را که خواست بزند و ما هیچ کاری نکنیم؟»
طبق این گزارش، علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، پیش از سخنرانی تلویزیونی خود جلسهای اضطراری با شورای عالی امنیت ملی برگزار کرده بود.
دو منبع آگاه به نیویورکتایمز گفتند که خامنهای در این جلسه خواستار «انتقام سخت» شده، اما همزمان هشدار داده که «نباید با عجله عمل کرد».
در این جلسه، اختلافاتی جدی درباره نحوه و زمان واکنش نظامی شکل گرفته است. برخی مقامها با اشاره به آسیب شدید به زیرساختهای موشکی و دفاع هوایی کشور، درباره آغاز یک جنگ تمامعیار با اسرائیل ابراز تردید کردند.
به گفته یک عضو شورا، اگر اسرائیل تاسیسات حیاتی مانند نیروگاهها یا شبکههای آب و برق را هدف قرار دهد، ممکن است اعتراضات داخلی در کشور شعلهور شود.
یک عضو سپاه که از محتوای این جلسه مطلع بوده به نیویورکتایمز گفت: «مقامها بهوضوح درک کردهاند که خامنهای در نقطه عطف رهبری ۴۰ سالهاش قرار دارد. او باید تصمیم بگیرد که وارد جنگی پرهزینه شود—که ممکن است به سرنگونی حکومت بیانجامد—یا عقبنشینی کند، که هم در داخل و هم در خارج، بهمثابه شکست تلقی میشود.»
دستکم ۲۰ فرمانده ارشد سپاه پاسداران و تعدادی از مراکز نظامی در مناطق مختلف ایران بامداد جمعه و در ادامه روز، هدف حمله هوایی اسرائیل قرار گرفت. منابع نزدیک به سپاه پاسداران از آمار غیررسمی ۳۲۹ نفر مجروح و ۷۸ نفر کشته در استان تهران خبر دادهاند.
افی دفرین، سخنگوی ارتش اسرائیل جمعه ۲۳ خرداد اعلام کرد بیش از ۲۰۰ موضع در ایران هدف قرار گرفته است.
دفرین گفت اسرائیل بدون کمک متحدانش میتواند در برابر هرگونه اقدام تلافیجویانه جمهوری اسلامی از خود دفاع کند.
وال استریت ژورنال به نقل از مقامهای آمریکایی اعلام کرد ترامپ تیم امنیت ملی خود را به کمپ دیوید فراخواند و در جریان نشستی درباره خاورمیانه به آنها گفت که روزبهروز درباره چشمانداز دستیابی به توافق هستهای با ایران بدبینتر میشود.
این مقامها همچنین افزودند نتانیاهو در آخرین گفتوگو با ترامپ یادآور شد که مهلت ۶۰ روزه به پایان رسیده و اسرائیل دیگر نمیتواند صبر کند. ترامپ پاسخ داد که آمریکا مانع نخواهد شد اما در حمله نظامی نیز مشارکت نخواهد کرد.
چیکلی جمعه ۲۳ خرداد به پادکست «Eye for Iran» گفت: «آمادهسازی برای این عملیات سالها طول کشید. موفقیت این عملیات حاصل تلاش طاقتفرسای اطلاعات ارتش اسرائیل، موساد و هزاران نفر دیگر است.»
این وزیر اسرائیلی، بدون اشاره به جزئیات عملیات یا مسیر آتی آن گفت: «این تنها آغاز کار است.»
در پی حمله هوایی گسترده اسرائیل به ایران دستکم ۲۰ فرمانده ارشد سپاه پاسداران و چند تن از دستاندرکاران برنامه اتمی ایران کشته شده و تعدادی از مراکز نظامی و موشکی این کشور هدف قرار گرفتند. ایران تا بامداد شنبه در سه موج حمله بیش از ۳۰۰ موشک به سمت اسرائیل پرتاب کرد که تعدادی را مجروح کرد و دستکم دو نفر را کشت.
در موج اول حملات سایتهای کلیدی هستهای مانند نطنز و فردو هدف قرار گرفتند، اما طبق گزارشها زیرساختهای هستهای ایران در دهها مکان دیگر نیز پراکنده است.
بنا بر ارزیابیهای اسرائیل و آنچنان که مقامات این کشور گفتهاند، برای نابودی آنچه اسرائیل تهدیدی وجودی تلقی میکند، حملات بیشتری لازم خواهد بود.
چیکلی با اشاره به ادامه حملات اسرائیل، به ایران اینترنشنال گفت هدف این عملیات نه تغییر حکومت که جلوگیری از دستیابی ایران به توانایی هستهای است. او افزود اگرچه بسیاری از ایرانیان از اسرائیل خواستهاند برای سرنگونی جمهوری اسلامی کمک کند، تغییر واقعی باید از درون کشور آغاز شود.
او گفت: «زمانی است که این لحظه را غنیمت بشمارید و کشور خود را از دست سپاه پاسداران بازپس بگیرید. آیا ایرانیها از این فرصت برای تغییر مسیر تاریخ استفاده خواهند کرد یا نه؟»
دیپلماسی پس از ویرانی
اندرو فاکس، افسر سابق ارتش بریتانیا نیز در گفتوگو با ایران اینترنشنال با اشاره به اینکه حملات اسرائیل بهگونهای طراحی شده بودند که از نابودی کامل رهبری حکومت خودداری شود، گفت این حملات بیشتر حامل پیام بودند تا آغاز یک جنگ تمامعیار.
او ادامه داد اگر اسرائیل واقعا قصد تغییر حکومت را داشت، علی خامنهای و رییسجمهوری ایران هم جزو اهداف اصلی بودند.
فاکس تاکید کرد در حالیکه تغییر حکومت ممکن است یک هدف بلندمدت باقی بماند، اولویت فوری اسرائیل روشن است: «هدف کوتاهمدت این است که ایران به توانمندی ساخت سلاح هستهای دست نیابد.»
او همچنین معتقد است پس از آنکه فشارهای سیاسی و اقتصادی به بنبست رسیدند، دونالد ترامپ احتمالا از این عملیات اسرائیل به عنوان اهرم استراتژیک برای بازگرداندن تهران به میز مذاکره استفاده کند.
فاکس گفت: «ترامپ از فرصت برای دادن یک شانس دیگر به ایران برای توافق صحبت میکند... این همان معاملهای است که اسرائیل با واشینگتن کرده است.»
به گفته این تحلیلگر، این ناظر به یک الگوی تکرارشونده است. وقتی تحریمها و دیپلماسی رفتار تهران را تغییر نمیدهد، اقدام نظامی بهعنوان آخرین ابزار وارد عمل میشود، اما نه الزاما برای آغاز جنگ، بلکه برای بازتنظیم شرایط دیپلماسی.
ضعیفترین لحظه جمهوری اسلامی
اریک ماندل، تحلیلگر خاورمیانه و مشاور مقامات دفاعی ایالات متحده و اسرائیل، به برنامه Eye for Iran گفت این لحظه، شکنندهترین وضعیت جمهوری اسلامی از زمان تاسیس آن در سال ۱۳۵۷ خورشیدی و یکی از تعیینکنندهترین وقایع در تاریخ معاصر ایران و خاورمیانه است.
ماندل که مدیر شبکه اطلاعات و سیاست خاورمیانه (MEPIN) است به ایران اینترنشنال گفت: «ایران در ضعیفترین وضعیت خود در ۴۶ سال گذشته قرار دارد.»
به گفته او، اکنون ترامپ با یک تصمیم تاریخی روبروست، عقبنشینی به انزواگرایی یا استفاده از عملیات نظامی اسرائیل بهعنوان اهرمی برای ایجاد تغییری استراتژیک و بلندمدت.
او افزود: «سوال اصلی این است که رییسجمهور ترامپ چه خواهد کرد؟ نه اینکه اسرائیل چه میکند. رییسجمهور با آنچه اسرائیل به او ارائه کرده، چه خواهد کرد؟»
ماندل گفت یکی از گزینههای باقیمانده، حمله آمریکا به سایت غنیسازی عمیقا مستحکم ایران است.
این تحلیلگر خاورمیانه گفت: «آیا آمریکا میتواند تلافی کند و آیا رییسجمهور با پایگاه دیهگو گارسیا تماس خواهد گرفت؟ جایی که بمبافکنهای بی-۲ ما با بمبهای سنگرشکن مستقر هستند تا تنها مکانی را که هنوز هدف قرار نگرفته -تاسیسات عمیقا مدفون فردو- را مورد حمله قرار دهند؟»
«طلوع شیران»
چیکلی گفت نام عملیات «طلوع شیران» از پرچم پیشین ایران و آیهای در کتاب اعداد (چهارمین کتاب از عهد عتیق/تورات) گرفته شده: «قومى که همچون شیر برمىخیزد».
او گفت: «ما معتقدیم این نه فقط لحظهای برای امنیت، بلکه لحظهای برای تاریخ مشترک و صلح آینده است.»
