مطالب بیشتر
تصویب این راهبرد پنجشنبه ۱۵ خرداد در جریان جلسه وزیران دفاع کشورهای عضو پیمان نظامی آتلانتیک شمالی (ناتو) در بروکسل صورت گرفت.
پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا، در این نشست اعلام کرد اطمینان دارد که اعضای این ائتلاف با درخواست دونالد ترامپ، رییسجمهوری ایالات متحده، برای افزایش بودجه دفاعی به پنج درصد تولید ناخالص داخلی موافقت خواهند کرد.
قرار است نشست سران ناتو سوم و چهارم تیر ماه در شهر لاهه هلند برگزار شود.
هگست گفت: «برای اینکه ناتو یک اتحاد واقعی باشد، باید فراتر از پرچم و جلسه عمل کند. ما اینجاییم تا مسیر رییسجمهور ترامپ را ادامه دهیم و به هدف پنج درصد برسیم. این هدف باید تا نشست لاهه در پایان ماه جاری عملی شود.»
به گفته دیپلماتهای اروپایی، افزایش هزینههای دفاعی شرطیست که دولت ترامپ برای ادامه تعهد آمریکا به امنیت اروپا تعیین کرده است.
به نوشته رویترز، کشورهای اروپایی برای حفظ حمایت واشینگتن ناچارند به ترامپ «امکان اعلام پیروزی در این زمینه» بدهند.
مارک روته، دبیرکل ناتو و نخستوزیر سابق هلند، تاکید کرد در این نشست «تصمیمی برای هدف بسیار بالاتر هزینه دفاعی برای تمام اعضا» گرفته خواهد شد.
او پیشتر پیشنهاد داده بود اعضا ۳.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را صرف هزینههای دفاعی مستقیم کنند و ۱.۵ درصد دیگر را به هزینههای مرتبط با امنیت اختصاص دهند.
اهداف جدید توانمندی نظامی
در این نشست، انتظار میرود اعضا با اهداف جدیدی برای توانمندی نظامی موافقت کنند. اهدافی که شامل تعداد نیرو و میزان تسلیحات و مهمات مورد نیاز هر کشور برای مشارکت در ناتو خواهد بود.
به گفته روته، این اهداف برای برقراری توازن بهتر میان سهم اروپا، کانادا و آمریکا در دفاع از ناتو طراحی شدهاند و میتوانند این پیمان نظامی را به «ائتلافی قویتر، عادلانهتر و کشندهتر» تبدیل کنند.
همزمان بوریس پیستوریوس، وزیر دفاع آلمان، در این نشست گفت کشورش بر اساس این اهداف جدید به حدود ۵۰ تا ۶۰ هزار نیروی فعال اضافی نیاز خواهد داشت.
اختلاف بر سر زمانبندی
هنوز میان کشورهای عضو ناتو درباره جدول زمانی رسیدن به افزایش پنج درصدی بودجه دفاعی، اختلاف وجود دارد.
روته پیشنهاد داده بود این هدف تا سال ۲۰۳۲ محقق شود اما برخی کشورهای اروپای شرقی مانند استونی این بازه زمانی را «بیش از حد طولانی» میدانند و خواهان دستیابی به این هدف ظرف پنج سال هستند.
وزیر دفاع استونی گفت: «ما برای ۱۰ سال وقت نداریم. حتی هفت سال هم زیاد است.»
سوئد نیز ترجیح میدهد هدف پنج درصدی تا سال ۲۰۳۰ محقق شود.
یکی دیگر از موضوعات بحثبرانگیز، تعریف دقیق «هزینههای مرتبط با دفاع» است.
برخی کشورهای عضو میخواهند هزینههایی مانند امنیت سایبری و زیرساختهای خاص نیز در محاسبه گنجانده شوند.
یک دیپلمات ناتو گفت هدف این است که تعریفی ارائه شود که «هم دقیق باشد و تنها شامل سرمایهگذاریهای واقعی امنیتی شود و هم آنقدر انعطافپذیر باشد که تفاوتهای ملی را در نظر بگیرد».
او بهصراحت اذعان کرد که تلاش برای آزمون تابآوری سوخت هستهای ساخت ایران جهت استفاده در نیروگاه بوشهر با شکست مواجه شده است.
این اعتراف از زبان مقام ارشد سابق هستهای جمهوری اسلامی، پرده از واقعیتی برمیدارد که سالها مورد تردید کارشناسان بینالمللی بود.
مفهوم «تابآوری سوخت هستهای» و اهمیت آن
تابآوری سوخت هستهای به چه معناست و چرا چنین آزمایشهایی انجام میشود؟
بهطور خلاصه، منظور فرایندی از آزمونهای دقیق است که روی سوخت جدید طراحیشده برای راکتورهای اتمی انجام میگیرد تا اطمینان حاصل شود آن سوخت میتواند در شرایط سخت داخل راکتور بهصورت پایدار و ایمن عمل کند.
در این آزمونها، نمونههای سوخت تحت سناریوهای مختلف قرار میگیرند تا عملکردشان ارزیابی شود.
بهطور معمول سه دسته شرایط عملیاتی زیر برای آزمون صلاحیت سوخت در نظر گرفته میشود:
۱. شرایط عادی بهرهبرداری: مواجهه سوخت با دما، فشار و شار نوترونی طی کارکرد معمول راکتور
۲. شرایط گذرا: تغییرات ناگهانی در وضعیت راکتور (مانند افزایش سریع توان یا افت لحظهای فشار) که میتواند بر سوخت تاثیر بگذارد
۳. شرایط فرضی حادثه: حالتهای بحرانی نظیر از دست رفتن خنککننده یا افزایش خارج از کنترل حرارت که در بدترین سناریوها، ممکن است رخ دهد
سوخت باید در تمامی این وضعیتها آزمون تابآوری را با موفقیت طی کند تا صلاحیت استفاده در راکتور اتمی را بهدست آورد.
برای این منظور، یک برنامه جامع پرتودهی و تست انجام میشود که طی آن، سوخت تحت تابش نوترونی قرار میگیرد و تا حد پایان عمر طراحیشدهاش (حداکثر سوختن) بررسی میشود تا هرگونه مشکلی نظیر شکستگی غلاف یا افت عملکرد شناسایی گردد.
این فرایند از منظر ایمنی و عملکرد نیروگاه اتمی قابل اغماض نیست. در تاریخ صنعت هستهای نمونههایی از این دست مشاهده شده است؛ برای مثال در سال ۲۰۰۸ طی آزمایش سوخت مختلط پلوتونیوم (MOX) در راکتور نیروگاهی کاتاوبا (ایالات متحده)، رشد طولی غیرعادی میلههای سوخت این راکتور باعث توقف زودهنگام برنامه آزمایشی شد.
نهادهای ناظر پس از این رویداد تاکید کردند نباید در انجام تستهای ایمنی سوخت هیچگونه کوتاهی یا شتابزدگی صورت گیرد.
شکست ایران در آزمون سوخت داخلی و تردید در اهداف برنامه غنیسازی
ایران علیرغم پیشرفت در توانایی غنیسازی اورانیوم، تاکنون در تولید سوخت واجد شرایط برای نیروگاههای اتمی به موفقیت نرسیده است.
صالحی در اظهارات خود تصریح کرد نمونه سوخت تولید داخل برای راکتور بوشهر حتی فرصت ارزیابی کامل را نیافت، چرا که طرف روسی اجازه قرار دادن آن در قلب راکتور را نداد و عملا این آزمون تابآوری ناکام ماند.
نتیجه مستقیم این وضعیت آن است که نخستین نیروگاه اتمی ایران یعنی بوشهر، کماکان کاملا وابسته به سوخت وارداتی از روسیه است.
بنا بر توافق دوجانبه، روسیه همه سوخت تازه مورد نیاز رآکتور بوشهر را تامین کرده و میکند و پس از مصرف نیز میلههای سوخت مصرفشده را برای دفع نهایی به روسیه بازمیگرداند.
به گزارش انجمن جهانی هستهای، این ترتیبات عملا تامین سوخت نیروگاه بوشهر را برای آینده قابل پیشبینی تضمین کرده و هرگونه توجیه فنی برای تداوم غنیسازی بومی در ایران را از بین میبرد.
مقامات ایرانی همواره استدلال کردهاند که هدف از غنیسازی اورانیوم، تولید سوخت برای مصارف صلحآمیز، مانند نیروگاههای برق و رسیدن به خودکفایی در چرخه سوخت است.
با این حال، ناکامی در آزمون عملی سوخت داخلی و ادامه اتکا به روسیه برای سوخترسانی به تنها نیروگاه اتمی فعال کشور، این ادعا را شدیدا تضعیف میکند.
افزون بر این، سطح غنای اورانیومی که ایران طی سالهای اخیر به آن دست یافته، بسیار بالاتر از مقدار مورد نیاز یک برنامه برق هستهای است.
اورانیوم با غنای ۳ تا ۵ درصد برای سوخترسانی به یک راکتور قدرت کافی است، در حالی که ایران تا سطح ۶۰ درصد اورانیوم را غنی کرده است که به مراتب بالاتر از نیاز نیروگاهی بوده و عملا کشور را به سطح مواد شکافتپذیر درجه تسلیحاتی نزدیک میکند.
برآورد میشود که حتی اگر ایران سوخت مورد نیاز نیروگاه بوشهر را کاملا بهصورت بومی تولید کند، سالانه حدود ۱۰۰ هزار سو غنیسازی برای این منظور کافی خواهد بود، در حالی که ایران از برنامههایی برای رسیدن به ظرفیت یک میلیون سو در سال سخن گفته است.
این رقم تقریبا ۱۰ برابر کل نیاز غنیسازی برای یک نیروگاه اتمی است و شکاف چشمگیری میان ادعای تامین سوخت داخلی و واقعیت کاربرد غنیسازی جمهوری اسلامی را نشان میدهد.
بهطور کلی، مجموعه شواهد فوق حکایت از آن دارد که ادعای صلحآمیز بودن برنامه غنیسازی حکومت ایران با الزامات و نتایج عملی آن همخوان نیست.
هنگامی که سوخت یک نیروگاه بهطور امن و مطمئن از سوی شریک خارجی تامین میشود، اصرار بر ادامه غنیسازی در سطوح بالا و بدون کاربرد روشن، از دیدگاه فنی و علمی توجیهی ندارد.
همین واقعیت موجب شده است ناظران بینالمللی بیش از پیش نسبت به نیات حقیقی برنامه هستهای جمهوری اسلامی دچار تردید شوند و از تهران بخواهند درباره هدف اصلی انباشت اورانیوم غنیشدهای که در عمل کاربردی برای تولید برق هستهای ندارد، شفافسازی کند.
ادعای تهران مبنی بر «صرفا صلحآمیز» بودن برنامه هستهایاش، در پرتو شکستهای فنی یادشده و وابستگی ادامهدار به سوخت وارداتی، با چالشی جدی از جانب واقعیتهای علمی روبهرو شده است.
