تنشها میان تهران و واشینگتن با گذشت بیش از پنج هفته از آغاز مذاکرات غیر مستقیم میان طرفین، بیش از همیشه جدی به نظر میرسد.
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، سهشنبه ۳۰ اردیبهشت نسبت به نتایج مذاکرات با آمریکا ابراز تردید و ناامیدی کرد و گفت تهران برای غنیسازی اورانیوم از کسی «اجازه» نخواهد گرفت.
شماری از رسانهها و کارشناسان غربی در روزهای گذشته نسبت به نتیجهبخش بودن مذاکرات هستهای، بهدلیل اختلافنظر بر سر مساله غنیسازی اورانیوم، ابراز تردید کردهاند.
در هفتههای گذشته مقامهای آمریکایی بارها تاکید کردهاند که خواهان حذف کامل برنامه غنیسازی جمهوری اسلامی هستند.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، شامگاه سهشنبه در پاسخ به سوالی درباره احتمال دریافت تضمین از جمهوری اسلامی برای توقف حمایت از گروههای نیابتی گفت: «کاملا از حمایت ایران از تروریسم در منطقه آگاهیم اما تمرکز اصلی ما در این مرحله از مذاکرات بر مسئله غنیسازی است.»
او غنیسازی جمهوری اسلامی را «محوری و حیاتی» خواند و گفت چون تهران این موضوع را ابزار بازدارندگی میداند، رسیدن به توافق آسان نخواهد بود.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، نیز در پاسخ به خبرنگار صداوسیما درباره مذاکره با آمریکا به شوخی گفت «فعلا بزن بزن است» و هنوز درباره برگزاری دور بعدی مذاکرات تصمیمی گرفته نشده است.
مشروح تحولات مربوط به تنشهای تهران و واشینگتن در سهشنبه ۳۰ اردیبهشت را اینجا بخوانید.


خبرگزاری میزان، رسانه قوه قضاییه، از اعدام یاسین حسینزاده، فرد متهم در پرونده حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، خبر داد. مقامهای قضایی جمهوری اسلامی گفته بودند این فرد با انگیزه شخصی به سفارت حمله کرده بود.
سفارت جمهوری آذربایجان در تهران هفتم بهمن سال ۱۴۰۱ هدف حملهای مسلحانه قرار گرفت که بر اثر آن رییس تیم حفاظت این سفارتخانه کشته و سه تبعه دیگر این کشور زخمی شدند
الهام علیاف، رییسجمهوری آذربایجان، حمله به سفارت این کشور در تهران را «تروریستی» خواند و تاکید کرد «حمله تروریستی به نمایندگیهای دیپلماتیک، غیرقابل قبول» است.

به دنبال این حمله، جمهوری آذربایجان اعلام کرد کارکنان خود در سفارت را از ایران خارج کرد و روابط دو کشور برای مدتی پرتنش شد.
رییسجمهوری آذربایجان گفته بود تهران به باکو اطمینان داده بود عامل این حمله مسلحانه را به اعدام محکوم خواهد کرد، اما به گفته او ایران در این مورد آذربایجان را فریب داده است.
او با گفتن اینکه این حمله یک اقدام «سازمانیافته» بوده، افزود: «ما میدانیم که احکام اعدام در ایران برای جرایم کمتر جدی صادر شده و فورا اجرا میشوند، اما در این مورد دو سال بعد نه تنها حکم اجرا نشده است، بلکه پرونده برای تحقیقات بیشتر بازگردانده شده است.»
علیاف در دی ماه سال ۱۴۰۳ هم در واکنش به سخنان اهانتآمیز یک مداح در مراسمی با حضور امام جمعه اردبیل، علیه او و رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری ترکیه، گفت که به خوبی میداند «آن ملای ایالتی (امام جمعه اردبیل) را چه کسی منصوب کرده و مسئولیت متوجه خود اوست.»
علیاف با اشاره به سخنان مداحی که در مراسمی با عنوان «گرامیداشت شهدای جنگ چالدران و جبهه مقاومت» به علیاف و اردوغان توهین کرد، افزود این اولین بار نیست که در ایران به آنها توهین میشود.
یکی از مداحان محلی در این مراسم که از شبکه خبر پخش میشد و با سخنرانی امام جمعه اردبیل افتتاح شد و با حضور او ادامه یافت، به رجب طیب اردوغان و الهام علیاف با کلماتی رکیک توهین کرد و در ادامه گفت علیاف خانوادهاش را در یک «قمار چند میلیارد دلاری با اسرائیلیها به رهن گذاشته بود.»
وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان، ۱۲ دیماه کاردار جمهوری اسلامی ایران در باکو را احضار و بهشدت به این موضوع اعتراض کرد.
بهای نفت پس از گزارش شبکه سیانان مبنی بر اینکه اطلاعات جدید آمریکا نشان میدهد اسرائیل در حال آماده شدن برای حمله احتمالی به تاسیسات هستهای ایران است، افزایش یافت.
بهای نفت خام برنت به بیش از ۶۶ دلار در هر بشکه رسید و نفت خام وست تگزاس اینترمدیت نیز تا ۳/۵ درصد جهش کرد، هرچند بخشی از این رشد را از دست داد.
به گزارش سیانان، به نقل از مقامهایی که نامشان فاش نشده، مشخص نیست که رهبران اسرائیل تصمیم نهایی برای انجام این حملات را گرفتهاند یا نه.

مطهره گونهای، فعال پیشین دانشجویی که ۲۶ اسفند ۱۴۰۳ از زندان آزاد شد، در یادداشتی در شبکه اجتماعی ایکس به موضوع مذاکره جمهوری اسلامی با آمریکا پرداخت.
او نوشت: «هیچ تضمینی وجود ندارد که جمهوری اسلامی خلاف مقررات مذاکرات عمل کند و عملی دور از ذهن انجام دهد.»
گونهای افزود: «بیراه نیست اگر بگوییم خامنهای از جانش ترسیده و حکومت با از بین رفتن نیروهای نیابتیاش در منطقه و اعتراضات مدنی داخلی، چنان تضعیف شده که ناگزیر به نشستن پای میز شده است.»

شبکه سیانان به نقل از چند مقام آمریکایی که نام آنها را اعلام نکرد، گزارش داد که اطلاعات جدید نشان میدهد که اسرائیل در حال آماده شدن برای حمله به تاسیسات هستهای ایران است.
مقامهای آمریکایی به شبکه سیانان گفتند که اطلاعات تازهای در اختیار دارند که نشان میدهد اسرائیل در حال تدارک برای حمله به تاسیسات هستهای ایران است؛ اقدامی که به باور برخی از تحلیلگران نهتنها شکافی علنی با دولت ترامپ ایجاد میکند، بلکه خطر آغاز درگیری گستردهتری در منطقه را نیز در پی دارد.
اظهارات مقامات آمریکایی ساعاتی پس از سخنان روز سهشنبه علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، عنوان شده است.
او در این سخنرانی گفت که انتظار ندارد مذاکرات با آمریکا به نتیجه برسد. علی خامنهای درخواست واشینگتن برای توقف کامل غنیسازی اورانیوم را «یاوهگویی و غلط زیادی» توصیف کرد. او بار دیگر تاکید کرد که حکومت ایران بر حق خود در غنیسازی مطابق با معاهده منع گسترش تسلیحات هستهای (NPT) پافشاری خواهد کرد.
بیشتر بخوانید:
شورای عالی امنیت ملی انتشار اخبار خارجی و تحلیل درباره مذاکرات ایران و آمریکا را ممنوع کرد
نشنال بهنقل از دو مقام جمهوری اسلامی: مذاکرات بر سر غنیسازی اورانیوم به بنبست رسیده است
بهگزارش شبکه سیانان، مقامات آمریکایی گفتهاند که هنوز مشخص نیست رهبران اسرائیل تصمیم نهایی را برای این اقدام گرفتهاند یا خیر، اما احتمال چنین حملهای در ماههای اخیر «بهطور محسوسی» افزایش یافته است؛ بهویژه اگر مذاکرات آمریکا و حکومت ایران به توافقی ختم شود که از نگاه اسرائیل «ضعیف» یا «غیرقابل قبول» باشد.
سیانان در گزارش خود تاکید کرده است که این نگرانیها نه تنها به پیامهای علنی مقامات اسرائیلی بازمیگردد، بلکه بر اساس شنود مکالمات داخلی اسرائیل و رصد تحرکات نظامی مانند جابهجایی مهمات هوایی و انجام تمرینهای رزمی در نیروی هوایی اسرائیل نیز تقویت شدهاند.
از سوی دیگر، مقامهای اسرائیلی از پیش اعلام کردهاند که در صورت نهایی شدن توافقی که به نظر آنها امنیت اسرائیل را تضمین نکند، آمادهاند بهتنهایی وارد اقدام نظامی شوند.
یکی از منابع اسرائیلی به سیانان گفته است: «اگر آمریکا توافقی بد با ایران امضا کند، اسرائیل آماده است بهتنهایی وارد عمل شود.»
ارزیابیهای اطلاعاتی آمریکا نیز حاکی از آن است که اسرائیل بدون کمک نظامی و لجستیکی آمریکا، از جمله در زمینه سوختگیری هوایی و تسلیحات سنگرشکن، قادر به نابودی کامل برنامه هستهای حکومت ایران نیست، اما تحلیلگران هشدار دادهاند که حتی در صورت حمله، این عملیات تنها میتواند برنامه هستهای جمهوری اسلامی را بهطور موقت به تاخیر بیندازد، نه اینکه آن را از بین ببرد.
در همین حال، دولت ترامپ همچنان در ظاهر به مسیر دیپلماسی پایبند است. اما به گفته منابع آگاه، ترامپ در نامهای به رهبر جمهوری اسلامی در اواخر اسفند سال گذشته ضربالاجل ۶۰ روزهای برای موفقیت مذاکرات تعیین کرده بود. اکنون این مهلت سپری شده و نشانهای از حصول توافق دیده نمیشود.
این در حالی است که مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا سهشنبه ۳۰ اردیبهشت در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا تاکید کرد دولت ترامپ برای دستیابی به توافقی با ایران تلاش میکند که به تهران اجازه استفاده غیرنظامی از انرژی هستهای را بدهد، بدون اینکه غنیسازی اورانیوم انجام دهد.
مارکو روبیو، گفت دستیابی به توافق هستهای با ایران آسان نخواهد بود اما دولت دونالد ترامپ همچنان در مسیر مذاکره قرار دارد.
او تاکید کرد هدف واشینگتن، ارائه یک «مسیر خروج» به ایران است تا بهجای تقابل، مسیر صلح و رفاه را در پیش بگیرد.
روبیو گفت: «اگر ایران صرفا بهدنبال انرژی هستهای غیرنظامی باشد، الگوهایی بینالمللی وجود دارد که کشورهای بسیاری از آن پیروی میکنند. در این الگوها، کشورها راکتور میسازند اما سوخت هستهای را از منابع خارجی وارد میکنند.»
استیو ویتکاف، نماینده ویژه دولت ترامپ در مذاکرات، نیز در گفتوگویی با شبکه ایبیسی اعلام کرد که ایالات متحده «حتی یک درصد ظرفیت غنیسازی» را نیز در توافق نمیپذیرد. او افزود که پیشنهادی به حکومت ایران ارائه شده که به گفته او «هم عزت ایران را حفظ میکند و هم به نگرانیهای امنیتی ما را پاسخ میدهد.»
با وجود گذشت بیش از یک ماه از آغاز مذاکرات با میانجیگری عمان، هنوز هیچ متن نهایی از سوی دولت آمریکا به تایید دونالد ترامپ نرسیده است.
در همین حال، تحلیلگران از پیچیدگی موقعیت نخستوزیر اسرائیل نیز سخن گفتهاند. بنیامین نتانیاهو از سویی با فشاری فزاینده برای ممانعت از توافق احتمالی میان تهران و واشینگتن مواجه است و از سوی دیگر باید از تخریب کامل روابط خود با دولت ترامپ که برخی مواضع امنیتیاش با اسرائیل همخوان نیست، پرهیز کند.
با افزایش تنشها، ایالات متحده سطح جمعآوری اطلاعات نظامی را نیز بالا برده است تا در صورت وقوع حمله، توان واکنش و مدیریت پیامدها را داشته باشد. اما به گفته منابع مطلع، در شرایط کنونی واشینگتن قصدی برای مشارکت مستقیم در عملیات نظامی علیه جمهوری اسلامی ندارد، مگر آنکه تهران دست به اقدام تحریکآمیز بزرگی بزند.
این گزارش شبکه سیانان در حالی منتشر شده که منطقه همچنان از پیامدهای جنگ غزه متاثر است و بسیاری از تحلیلگران نگرانند که هرگونه اقدام نظامی جدید، ممکن است آتش بحرانهای منطقهای را بیش از پیش شعلهور سازد.
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در تازهترین موضعگیری رسمی با لحنی همراه با بدبینی نسبت به نتیجهبخش بودن مذاکرات هستهای ابراز تردید کرد و گفت: «در دولت رئیسی مذاکرات غیرمستقیم بود ولی بینتیجه؛ حالا هم گمان نمیکنم به نتیجه برسد و نمیدانم چه خواهد شد.»
با این جمله، در عمل، سرنوشت تیم مذاکرهکننده جمهوری اسلامی، بیش از پیش بیاهمیت جلوه داده شد؛ سخنی که هم فصلالخطاب است و هم خنثیکننده هرگونه تلاش دیپلماتیکی که تاکنون جریان داشته است.

واقعیت روی زمین چیست؟
همین اظهارنظر رهبر جمهوری اسلامی بلافاصله بر بازار ارز اثر گذاشت؛ نرخ دلار در بازار آزاد افزایش یافت و به بالای ۸۵ هزار تومان رسید. اما این تنها پیامد اقتصادی نبود. موضع خامنهای بار دیگر نشان داد که سیاستهای نظام در زمینه مذاکرات، بیش از آنکه بر اساس منافع ملی یا عقلانیت سیاسی تنظیم شود، تابع نوسانات درونی و نگاه ایدئولوژیک رهبر حکومت است.
خامنهای در سالهای گذشته بارها مواضع متناقضی اتخاذ کرده؛ زمانی مذاکره را «سم» خوانده و زمانی دیگر آن را «نرمش قهرمانانه» دانسته است. در فروردینماه امسال نیز او تاکید کرد که اگر هم مذاکراتی باشد، مسئلهای فرعی برای وزارت امور خارجه است، نه امری اصلی.
خامنهای در گذشته نیز، برای توجیه عقبنشینی از مواضع پیشین، بارها به «صلح امام حسن» متوسل شده بود؛ نمونهای از مشروعسازی ایدئولوژیک برای انعطاف سیاسی.
متن کامل این تحلیل را اینجا بخوانید





