نویسنده و منتقد هنری
چهارمین دوره جشنواره دریای سرخ در شهر جده عربستان سعودی، پنج‌شنبه شب ۲۲ آذر (۱۲ دسامبر) به کار خود پایان داد؛ شبی که برای سینماگران ایرانی هم خبر خوشی داشت و جایزه‌ای را برای آنان به ارمغان آورد.
هم‌زمان با اعلام خبر برگزاری جام جهانی فوتبال در سال ۲۰۳۴ در عربستان سعودی و عزم جزم این کشور برای تغییر، جشنواره دریای سرخ امسال هم طوفان بزرگی را به نمایش می‌گذارد. جایی که امسال برای اولین بار در محله البلد (محله تاریخی شهر) صاحب یک کاخ بزرگ جشنواره با فضایی بسیار عظیم و حیرت‌انگیز با پنج تالار سینما شد که حالا این جشنواره را با شعار «خانه تازه‌ای برای سینما» پیش خواهد برد؛ جشنواره‌ای که با بودجه‌ای هنگفت، فرش‌های قرمز پر سر و صدایی پهن می‌کند و در کنار چهره‌های شناخته شده -امسال از جمله با حضور جانی دپ و همین‌طور مایکل مان، فیلمساز معروف آمریکایی- صدها دست‌اندرکار سینما از سراسر جهان را در خود جای می‌دهد تا جشنواره به جشنی عظیم در بزرگداشت سینما در این سوی دنیا بدل شود، آن هم در کشوری که تا سال ۲۰۱۸ حتی یک سالن سینما نداشت و حالا با ۶۸۰ سالن سینما با بلیت‌های گران قیمت، به بزرگ‌ترین بازار فیلم خاورمیانه بدل شده و در کنار آن با بودجه اختصاصی این جشنواره برای تولید فیلم -که به ده‌ها میلیون دلار در سال می‌رسد- به یکی از بزرگ‌ترین مراکز حمایتی ساخت فیلم در جهان تبدیل شده، ضمن آن که پروژه شهرالعلا قرار است با مجهزترین استودیوها و مراکز اسکان، تولیدات جهانی ساخت فیلم را در آینده نزدیک به خود جلب کند. به این ترتیب به نظر می‌رسد کشوری که اصلا تالار سینما نداشت، حالا با این طوفان تغییر، می‌خواهد به قطب فیلمسازی بدل شود؛ نه تنها در منطقه، بلکه در تمام جهان.
در این راه البته دست جشنواره تا حد زیادی هم باز بوده و امسال با نمایش بدون سانسور فیلم‌هایی چون «ما در زمان زندگی می‌کنیم» و «آگورا» که صحنه‌های عریان رابطه جنسی دارند، بسیاری را شوکه کرد.
جایزه سینمای ایران
سینماگران ایرانی از آغاز این جشنواره تا به امروز حضور گسترده‌ای در آن داشته‌اند، درست برخلاف جشنواره‌های مصر نظیر الجونه (الگونا) که معمولا به دلایل سیاسی به سینمای ایران بی‌توجهی می‌کنند. امسال سینماگران ایرانی دست پر از جشنواره دریای سرخ بازگشتند: قفس ساخته علیرضا کاظمی‌پور و پانته‌آ مصلح، برنده جایزه ۲۵ هزار دلاری بهترین فیلم کوتاه شد. فیلم به عنوان محصول ایران به نمایش درآمد اما این دو سینماگر خارج از ایران زندگی می‌کنند و داستان فیلم هم در ایران نمی‌گذرد.
قفس داستان پسر پناهنده‌ای را روایت می‌کند که به شکلی رویایی در جست‌وجوی مادرش است. غالب فیلم در داخل یک تانکر آب می‌گذرد و در واقع یکی از چالش‌هایی که این دو سینماگر -به گفته خودشان- با آن روبه‌رو بوده‌اند، فیلمبرداری زیر آب و استفاده از بازیگرانی بوده که بتوانند در داخل آب بازی کنند. فیلم بسیار کم دیالوگ است و می‌تواند با زبان تصویر داستان ساده‌اش را پیش ببرد و تماشاگر را با خود همراه کند.
امسال اما جشنواره دریای سرخ برخلاف سایر جشنواره‌های بزرگ جهانی که به فیلم‌های زیرزمینی سینمای ایران توجه داشتند، به سینمای رسمی داخل ایران توجه نشان داد و در اقدامی دور از انتظار یک فیلم بلند از بدنه سینمای ایران را در بخش مسابقه اصلی خود انتخاب کرد: ساعت شش صبح ساخته مهران مدیری، فیلمی که از جوایز جشنواره نصیبی نبرد و بیشتر به فیلمی گیشه‌پسند شبیه بود تا فیلمی برای جشنواره‌های جهانی.
جوایز جشنواره
در میان ۱۶ فیلم مسابقه، مسیر سرخ ساخته لطفی عاشور از تونس، برنده اصلی بود و در کمال تعجب هر دو جایزه اصلی را نصیب برد: جایزه بهترین فیلم (به مبلغ ۱۰۰ هزار دلار) و همین‌طور بهترین کارگردانی از آن فیلمی که داستان تلخ پسر بچهای را روایت می‌کند که شاهد سر بریدن یکی از نزدیکانش از سوی اسلامگراهاست.
به سرزمینی ناشناس ساخته مهدی فلیفل از فلسطین از دیدنیترین فیلم‌های جشنواره بود که جایزه نقرهای ۳۰ هزار دلاری بهترین فیلم را از آن خود کرد؛ فیلمی که داستان دو مهاجر فلسطینی در یونان را به شیوهای نو و غیرکلیشهای تصویر می‌کند و در این راه با تکنیکی چشمگیر و شخصیتپردازی دقیق، تماشاگر را در یک چرخه ترسناک از شرایط غیرانسانی درگیر می‌کند.
فیلم آهنگ سیما ساخته رویا سادات، فیلمساز افغانستانی هم در بخش مسابقه به نمایش درآمد اما از جوایز نصیبی نبرد؛ فیلمی که سعی دارد داستان ناگفتهای را درباره فعالیتهای اجتماعی و سیاسی زنان افغانستان در دهه ۷۰ روایت کند و تاثیر اتفاقات سیاسی را طی زمانهای مختلف بر روی آزادیهای زنان به تصویر بکشد.
