عربستان سعودی پس از حمله هوایی ائتلاف تحت رهبری ریاض به بندر مکلا در جنوب یمن، اعلام کرد امنیت ملی این کشور «خط قرمز» است و در شدیدترین موضعگیری علیه ابوظبی، به نیروهای امارات متحده عربی ۲۴ ساعت مهلت داد یمن را ترک کنند.
به گزارش خبرگزاری رویترز، عربستان سعودی سهشنبه ۹ دی اعلام کرد ائتلاف، حمله محدود به بندر مکلا را پس از ورود دو کشتی به آن از بندر فجیره امارات در روزهای شنبه و یکشنبه انجام داد. کشتیهایی که به گفته ائتلاف، بدون مجوز وارد یمن شدند.
بر این اساس، این شناورها پس از رسیدن به مکلا، سامانههای رهگیری خود را خاموش کرده و برای حمایت از شورای انتقالی جنوب، مقادیر زیادی سلاح و خودروهای رزمی تخلیه کردهاند.
رسانههای دولتی عربستان سعودی اعلام کردند حمله به بندر مکلا تلفات انسانی یا خسارت جانبی نداشته است.
این حمله در شرایطی انجام شد که تنش میان دو قدرت نفتی خلیج فارس به بالاترین سطح خود رسیده است.
اعلام ۷۲ ساعت منطقه پرواز ممنوع
همزمان، رشاد العلیمی، رییس شورای ریاستجمهوری یمن که از حمایت ریاض برخوردار است، یک ضربالاجل ۲۴ ساعته اعلام کرد.
العلیمی همچنین برای ۷۲ ساعت منطقه پرواز ممنوع و محاصره دریایی و زمینی همه بنادر و گذرگاهها را اعلام کرد؛ با این شرط که استثناها تنها با مجوز ائتلاف اعمال شود.
به گزارش خبرگزاری رسمی یمن، العلیمی توافقنامه دفاعی با امارات را لغو و در یک سخنرانی تلویزیونی، ابوظبی را به دامن زدن به تنشهای داخلی یمن متهم کرد.
او گفت: «متاسفانه به طور قطعی تایید شده که امارات متحده عربی با اعمال فشار و هدایت شورای انتقالی جنوب، تلاش کرده اقتدار دولت را از طریق تشدید نظامی، تضعیف و علیه آن شورش کند.»
خبرگزاری رویترز سهشنبه ۹ دی نوشت: «لایچینگ ته، رییسجمهوری تایوان، این مانورها را به شدیدترین شکل محکوم کرد و آنها را تهدیدی علیه ثبات منطقهای دانست.»
یک مقام ارشد امنیتی تایوان که بهدلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود، دوشنبه در مصاحبه با رویترز، چین را به «بازتعریف نظم جهانی مطابق با دستور کار خود» متهم کرد.
این مقام افزود تایپه بهدقت این موضوع را زیر نظر دارد که آیا چین در جریان رزمایشهای سهشنبه بهدنبال «تحریکات بیشتر» از جمله پرواز دادن موشکها بر فراز تایوان - مشابه آنچه در رزمایشهای چین در سال ۲۰۲۲ رخ داد - خواهد بود یا نه.
او تاکید کرد: «چین در تلاش است از طریق تاکتیکهای فشار حداکثری و به شیوههای مختلف، در اعمال سلطه بر کل زنجیره جزایر پیشروی کند.»
بزرگترین رزمایش چین در اطراف تایوان
با ادامه رزمایشهای گسترده نظامی چین در اطراف تایوان، گارد ساحلی چین اعلام کرد عملیات اجرای قانون، شامل تمرینهایی مانند شناسایی و راستیآزمایی، اعلام هشدار، بازدید، بازرسی، جستوجو و توقیف بوده است.
ارتش چین دوشنبه در دومین روز از بزرگترین رزمایش نظامی تاریخ خود در اطراف تایوان، به مدت ۱۰ ساعت به تیراندازی با تسلیحات واقعی در اطراف این جزیره پرداخت.
چین این عملیات را نشانهای از عزم «خدشهناپذیر» خود برای «مبارزه با جداییطلبی و پیشبرد وحدت» عنوان کرد.
فرماندهی منطقه شرقی ارتش چین که مسئول تنگه تایوان است، هشتم دی اعلام کرد ناوشکنها، ناوچهها، هواپیماهای جنگنده و بمبافکنها را برای آزمودن «هماهنگی دریایی-هوایی» و «قابلیتهای محاصره یکپارچه» به صف کرده است.
چین مدتهاست از «وحدت مجدد» با تایوان صحبت میکند و استفاده از زور برای تصرف این جزیره را نیز منتفی نمیداند.
اداره امنیت دریایی چین در نخستین روز این رزمایش، دو منطقه تازه را به مناطق از پیش تعیین شده برای اجرای عملیات با تسلیحات حقیقی افزود.
این اقدام موجب شد مجموعه رزمایشها از نظر گستره جغرافیایی و نزدیکی به تایوان، بزرگترین رزمایشهای چین تا به امروز و نزدیکتر از تمام مانورهای پیشین به این جزیره باشد.
ترامپ رزمایش جاری چین را بیاهمیت خواند
همزمان با اجرای این رزمایش، دونالد ترامپ، رییسجمهوری ایالات متحده، در نشست مطبوعاتی مشترک خود با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در فلوریدا به خبرنگاران گفت که بابت رزمایشهای نظامی چین در اطراف تایوان نگران نیست.
او ترجیح داد در پاسخ به پرسشهای مرتبط با این رزمایش، بر رابطه خوب خود با شی جینپینگ، همتای چینیاش، تاکید کند.
ترامپ در این کنفرانس خبری که هشتم دی برگزار شد، گفت: «رابطه بسیار خوبی با رییسجمهور شی دارم و او هیچ چیز [درباره این رزمایشها] به من نگفته است. البته من قطعا آنها را دیدهام.»
او سپس افزود: «هیچ چیزی من را نگران نمیکند. آنها ۲۰ سال است در آن منطقه از این مانورها برگزار میکنند.»
چین در سالهای اخیر با برگزاری رزمایشهای نظامی و ورود مکرر به آبها و حریم هوایی تایوان، فشار بر تایپه را افزایش داده است. تایوان نیز در مقابل، برنامههایی برای افزایش بودجه دفاعی و نوسازی نیروهای مسلح خود دارد.
رزمایش کنونی ۱۱ روز پس از آن آغاز شد که ایالات متحده از یک بسته تسلیحاتی بیسابقه به ارزش بیش از ۱۱ میلیارد دلار برای تایوان خبر داد که پرتابگرهای پیشرفته راکتی، توپخانههای خودکششی و انواع موشکها را شامل میشود.
این اقدام آمریکا خشم وزارت دفاع چین را برانگیخت و با هشدارهایی همراه شد مبنی بر اینکه ارتش چین در پاسخ، «اقدامات قاطعانه» انجام خواهد داد.
تایوان همواره ادعای حاکمیت چین بر این جزیره را رد کرده است و تاکید دارد تنها مردم این جزیره میتوانند درباره آینده آن تصمیم بگیرند.
ریشههای تاریخی مناقشه چین و تایوان به پایان جنگ داخلی چین در سال ۱۹۴۹ بازمیگردد. در آن زمان دولت ملیگرای کومینتانگ پس از شکست از کمونیستها به تایوان عقبنشینی کرد، در حالی که جمهوری خلق چین کنترل قلمرویی که چین کنونی را تشکیل میدهد، به دست گرفت.
از آن زمان، پکن تایوان را بخشی جداییناپذیر از خاک خود میداند، اما تایوان با نظام سیاسی و حکومتی جداگانه، در عمل بهصورت خودگردان اداره میشود.
روزنامه تایمز اسرائیل سهشنبه ۹ دی در گزارشی نوشت این قرارداد شامل طراحی، یکپارچهسازی، آزمایش، تولید و تحویل ۲۵ فروند جنگنده جدید اف-۱۵آیای برای نیروی هوایی اسرائیل است و گزینه تولید ۲۵ فروند دیگر نیز در آن پیشبینی شده است.
اف-۱۵آیای نسخه اسرائیلی جنگنده پیشرفته اف-۱۵ییایکس و جدیدترین بهروزرسانی از خانواده اف-۱۵ به شمار میرود. جنگندهای که طی دههها ستون فقرات نیروی هوایی اسرائیل بوده و در دو سال گذشته، نقش پررنگی در عملیاتهای نظامی علیه جمهوری اسلامی، حوثیها در یمن و حزبالله لبنان داشته است.
اسرائیل آبان سال گذشته قراردادی ۵.۲ میلیارد دلاری برای خرید ۲۵ فروند اف-۱۵آیای امضا کرده بود که قرار بود از سال ۲۰۳۱ بهصورت سالانه و در بستههای چهار تا شش فروندی، تحویل داده شود.
با قرارداد جدید، ۲۵ فروند دیگر نیز برای اسرائیل ساخته خواهد شد و شمار این جنگندهها به ۵۰ فروند میرسد. این تعداد در کنار ۶۶ فروند دیگر از انواع اف-۱۵ قرار میگیرد که هماکنون در اختیار نیروی هوایی اسرائیل است.
فروش جنگندههای پیشرفته به ترکیه
همزمان، ترامپ اعلام کرد دولت او «بهطور جدی» در حال بررسی فروش جنگندههای پیشرفته اف-۳۵ به ترکیه است.
ترامپ در پاسخ به پرسشی درباره احتمال تنش میان اسرائیل و ترکیه، رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری ترکیه، را «دوست بسیار خوب» خود توصیف کرد و گفت: «قول میدهم هرگز از آنها علیه اسرائیل استفاده نکنند.»
تام باراک، سفیر آمریکا در ترکیه، ۱۸ آذر گفت دو کشور در حال گفتوگو درباره خرید جنگندههای اف-۳۵ از سوی آنکارا هستند.
به گفته باراک، طبق قوانین آمریکا، ترکیه برای بازگشت به برنامه اف-۳۵ نباید دیگر سامانه اس-۴۰۰ روسیه در اختیار داشته باشد یا آن را به کار بگیرد.
آمریکا در سال ۲۰۱۹ پس از خرید سامانههای پدافندی روسی از سوی ترکیه، این کشور عضو ناتو را از برنامه توسعه و خرید اف-۳۵ کنار گذاشته بود.
اسرائیل پیشتر نسبت به فروش جنگندههای اف-۳۵ به ترکیه و دیگر کشورهای منطقه ابراز نگرانی کرده و گفته است حفظ «برتری کیفی نظامی» خود را ضروری میداند.
در حال حاضر اسرائیل تنها کشوری در خاورمیانه است که جنگندههای اف-۳۵ را در اختیار دارد؛ اکنون ۴۵ فروند از این هواپیماها را عملیاتی کرده و ۳۰ فروند دیگر نیز سفارش داده است.
با این حال، ترامپ اخیرا فروش اف-۳۵ به عربستان سعودی را نیز اعلام کرده است. موضوعی که باعث نگرانی مقامهای اسرائیلی شده است.
مقامهای آمریکایی و کارشناسان دفاعی به خبرگزاری رویترز گفتهاند جنگندههایی که به ریاض فروخته خواهند شد، از نظر توانمندی از نسخههای مورد استفاده اسرائیل پیشرفتهتر نخواهند بود.
سرگئی لاوروف، دوشنبه هشتم دی در گفتوگو با خبرگزاری روسی «ریا نووستی» بر «پرهیز از قضاوت شتابزده و زودهنگام» تاکید کرد و گفت: «تا زمانی که این پیمان منقضی نشده، منطقی است که به طرف آمریکایی فرصت دهیم تا ابتکار ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه، را مبنی بر منجمد کردن داوطلبانه محدودیتهای کیفی پیمان نیواستارت به مدت یک سال، بهطور جامع و همهجانبه بررسی کند.»
پیمان نیواستارت به توافقی اشاره دارد که سال ۲۰۱۰ میان ایالات متحده و روسیه امضا شد و بر اساس آن محدودیتهایی برای تولید و ذخیره تسلیحات هستهای دوربُرد، شامل موشکهای بالستیک قارهپیما، موشکهای بالستیک پرتاپشونده از زیردریاییها و بمبافکنهای سنگین با توانایی حمل سلاح هستهای، در نظر گرفته شد.
این پیمان آخرین چارچوب رسمیِ باقیمانده برای کنترل تسلیحات هستهای میان دو قدرت هستهای بزرگ است و اواخر فوریه ۲۰۲۶ منقضی میشود. انقضای آن میتواند خطر رقابت تسلیحاتی جدید را افزایش دهد.
جو بایدن، رییسجمهوری پیشین ایالات متحده، و ترامپ در دوره نخست ریاستجمهوریاش کوشیدند چین و روسیه را وارد مذاکراتی برای جایگزینی پیمان «نیواستارت» با یک معاهده سهجانبه کنترل تسلیحات هستهای راهبردی کنند، اما نه تلاشهای بایدن به نتیجهای رسید و نه تلاشهای ترامپ تاکنون به هدف مورد نظر آمریکا نزدیک شده است.
با توجه به اینکه آمریکا و روسیه رویهمرفته حدود ۹۰ درصد از کل سلاحهای هستهای جهان را در اختیار دارند، در صورت منقضی شدن پیمان نیواستارت بدون تمدید یا جایگزینی، هیچ محدودیت حقوقی الزامآوری برای بزرگترین زرادخانههای هستهای جهان باقی نمیماند و احتمال توقف بازرسیها و شفافیت متقابل وجود دارد. افزون بر این، در آن صورت خطر آغاز یک رقابت جدید هستهای بهشدت افزایش خواهد یافت.
معاهده برای تضمینهای امنیتی میان دو قدرت بزرگ هستهای جهان
لاوروف در بخشی از این گفتوگو به ارسال طرحی به ایالات متحده در ماه سپتامبر اشاره کرد که حاوی پیشنهادهایی برای تدوین نظام جامع تضمینهای امنیتی میان دو کشور بود.
او همچنین افزود: «بهعلاوه، پیشنهادهای ارائه شده در سال ۲۰۲۱ هم میتواند نقطه شروع مناسبی بر این روند باشد.»
وزارت امور خارجه روسیه حدود دو ماه پیش از آغاز حملات این کشور به اوکراین، دو پیشنویس توافقنامه را به ایالات متحده و ناتو تسلیم کرد که حاوی پیشنهادهایی درباره تضمینهای امنیتی میان این کشور با آمریکا و دیگر کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) بود.
در پیشنویس توافقنامه خطاب به آمریکا تاکید شده بود که طرفها برای حمله به یکدیگر نباید از خاک دیگر کشورها استفاده کنند.
این متن همچنین از آمریکا میخواست که متعهد شود گسترش ناتو بهسوی شرق اروپا و الحاق کشورهای استقلالیافته از شوروی سابق به این سازمان کنار گذاشته شود، آمریکا در این کشورها پایگاه نظامی ایجاد نکند، با این کشورها هیچگونه همکاری نداشته باشد و از زیرساختهای آنها برای انجام عملیات نظامی بهره نگیرد.
در پیشنویس ارائهشده به ناتو نیز تاکید شده بود که روسیه و ناتو باید برای حل مشکلات پیش آمده «سازوکارهای تعادل» و «خط گرم» ایجاد کنند.
همچنین، طرفها تعهداتی برای پیشگیری از گسترش آینده ناتو با الحاق اوکراین و دیگر کشورها به این سازمان را بپذیرند و از انجام هرگونه اقدام نظامی در خاک اوکراین و کشورهای اروپای شرقی، قفقاز جنوبی و آسیای میانه خودداری کنند.
ترامپ دوشنبه هشت دی در فلوریدا گفت: «یک انفجار بزرگ در منطقه اسکلهای رخ داد که قایقهای مواد مخدر از آنجا بارگیری میشدند. ما همه قایقها را زدیم و بعد خود منطقه را هم هدف قرار دادیم. آن محل دیگر وجود ندارد.»
او در پاسخ به این پرسش که آیا سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا، در این عملیات نقش داشته یا نه، گفت: «نمیخواهم این را بگویم. دقیقا میدانم چه کسی این کار را کرده، اما نمیخواهم نام ببرم.»
ترامپ پیشتر گفته بود که به سیا مجوز اجرای عملیاتهای مخفیانه در ونزوئلا را داده است.
او هفته گذشته نیز در یک برنامه رادیویی بهطور مبهم از حمله آمریکا به یک «تاسیسات بزرگ» در این کشور سخن گفته بود؛ اظهاراتی که تا کنون از سوی نهادهای امنیتی آمریکا توضیح داده نشده است.
سازمان سیا، کاخ سفید و وزارت جنگ آمریکا از اظهار نظر درباره این موضوع خودداری کردهاند.
دولت ونزوئلا تاکنون واکنشی رسمی به اظهارات ترامپ نشان نداده و گزارش مستقلی از داخل این کشور درباره چنین حملهای منتشر نشده است.
در همین حال، شرکت «پریمازول»، یک کارخانه شیمیایی در ایالت زولیا که شب کریسمس دچار آتشسوزی شد، شایعات منتشرشده در شبکههای اجتماعی مبنی بر ارتباط این حادثه با اظهارات ترامپ را رد کرده است.
این شرکت اعلام کرد آتشسوزی بهسرعت مهار شده و علت آن در دست بررسی است.
با این حال، شماری از ساکنان محلی به رویترز گفتهاند صدای انفجار را شنیدهاند، شعلههای آتش را دیدهاند و بوی کلر در منطقه احساس شده است.
فشار ترامپ بر حکومت مادورو
ترامپ اول دی کنارهگیری نیکلاس مادورو، رییسجمهوری ونزوئلا، از قدرت را «تصمیمی هوشمندانه» خواند و هشدار داد که او بیش از این نمیتواند از خود سرسختی نشان دهد.
او در جمع خبرنگاران در فلوریدا در پاسخ به این سوال که آیا هدف او واداشتن مادورو به ترک قدرت است، گفت: «خب، فکر میکنم احتمالا همینطور باشد… این به خودش بستگی دارد که چه میخواهد بکند. فکر میکنم عاقلانه است که این کار را انجام دهد. اما باز هم خواهیم دید.»
کارزار فشار ترامپ علیه مادورو شامل افزایش حضور نظامی ایالات متحده در منطقه و انجام حملات نظامی به شناورهایی بوده که به گفته واشینگتن در اقیانوس آرام و دریای کارائیب در نزدیکی این کشور آمریکای جنوبی به قاچاق مواد مخدر مشغول بودهاند.
در جریان این حملات، دستکم ۱۰۰ نفر کشته شدهاند.
وزارت خارجه امارات تاکنون به درخواست رویترز برای اظهارنظر پاسخ نداده است.
رویارویی متحدان پیشین
این درگیریها شورای انتقالی جنوب را در برابر نیروهای دولتی مورد حمایت ریاض قرار داده و متحدان پیشین را بیش از هر زمان دیگری به آستانه رویارویی مستقیم کشانده است.
امارات از اعضای ائتلاف ریاض در جنگ با حوثیهای همسو با جمهوری اسلامی بود، اما از سال ۲۰۱۹ روند کاهش نیروهای خود را در یمن آغاز کرد؛ هرچند همچنان از دولت به رسمیت شناختهشده بینالمللی حمایت میکرد.
بر اساس این گزارش، نیروهای مورد حمایت امارات کنترل بخشهای وسیعی از جنوب یمن، از جمله استان راهبردی حضرموت را در اختیار دارند.
حضرموت که با عربستان سعودی هممرز است، پیوندهای تاریخی و فرهنگی عمیقی با این کشور دارد و بسیاری از چهرههای شناختهشده سعودی، ریشه خانوادگی خود را به این منطقه نسبت میدهند.
شورای انتقالی جنوب که در ابتدا بخشی از ائتلاف عربستان سعودی در سال ۲۰۱۵ علیه حوثیها بود، بعدها خواهان خودگردانی در جنوب یمن شد.
از سال ۲۰۲۲، این گروه در قالب یک ابتکار تقسیم قدرت مورد حمایت ریاض، در ائتلافی حضور دارد که مناطق جنوبی خارج از کنترل حوثیها را اداره میکند.
حوثیها همچنان شمال یمن، از جمله صنعا، پایتخت این کشور را در اختیار دارند. شهری که پس از پیشروی آنها، دولت مورد حمایت عربستان سعودی ناچار به عقبنشینی از آن به سوی جنوب شد.
