به گزارش موسسه اسپشیال اوراسیا، مرکز تحلیل ژئوپولیتیک و ارزیابی ریسک وضعیت امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران به آستانهای بحرانی رسیده است؛ بهگونهای که نارضایتیهای اقتصادی پراکنده در حال همگرایی با نافرمانی سیاسی گستردهتر هستند.
بر اساس این ارزیابی، در صورت گسترش اعتصابها به سایر شهرها و مراکز اقتصادی، احتمال شکلگیری اعتصاب سراسری وجود دارد که میتواند توان دولت در جمعآوری مالیات و تامین نیازهای اساسی را مختل کند.
براساس این گزارش، الگوی کنونی ناآرامیهای شهری بیانگر شکلگیری پیوند میان طبقه متوسط بازاری و بخشهای گستردهتری از جامعه ناراضی است. تعطیلی گسترده کسبوکارها در بازار بزرگ تهران، که بهطور سنتی یکی از پایگاههای حمایتی حاکمیت محسوب میشد، نشانهای از کاهش اعتماد به مدیریت اقتصادی دولت تلقی میشود.
این گزارش نتیجهگیری میکند دولت جمهوری اسلامی با مجموعهای از بحرانهای همزمان روبهروست که ثبات آن را بیش از هر مقطع در دهه گذشته تهدید میکند.
در پایان گزارش این موسسه آمده است در صورت عدم تغییر معنادار در وضعیت تحریمها یا دسترسی به منابع داخلی، ناآرامیهای مدنی به احتمال زیاد از نظر شدت و تداوم افزایش پیدا میکند.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی سهشنبه ۹ دی در بیانیهای اعلام کرد این تصمیم بر اساس ماده هفت قانون «اقدام متقابل در برابر اعلام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بهعنوان سازمان تروریستی توسط آمریکا» مصوب سال ۱۳۹۸ اتخاذ شده است.
طبق این ماده، تمامی کشورهایی که از تصمیم آمریکا در این زمینه تبعیت یا از آن حمایت کنند، مشمول اقدام متقابل جمهوری اسلامی میشوند.
در این بیانیه آمده است که سپاه پاسداران یکی از ارکان رسمی نیروهای مسلح در ایران است و معرفی آن بهعنوان نهاد تروریستی، نقض قواعد شناختهشده بینالمللی به شمار میرود.
پیش از این و در سال ۲۰۱۲، کانادا روابط دیپلماتیک خود را با تهران قطع کرد و از ۲۹ خرداد ۱۴۰۲، سپاه پاسداران را در فهرست سازمانهای تروریستی قرار داد.
سپاه پاسداران و لیست گروههای ترور
روند تروریستی شناختن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یا درخواستهای رسمی برای قراردادن این نهاد در فهرست گروههای تروریستی، در ماههای گذشته سرعت گرفته است.
در تازهترین مورد، استرالیا پنجم آذر اعلام کرد سپاه پاسداران را در فهرست «تروریسم دولتی» قرار داده است.
به گفته دولت این کشور، این نهاد نظامی-امنیتی جمهوری اسلامی مسئول طراحی حملاتی علیه جامعه یهودیان استرالیا در سال ۲۰۲۴ بود.
اکوادور نیز در شهریور ۱۴۰۴ سپاه پاسداران را «تهدیدی علیه امنیت خود» شناخت و این نهاد را به فهرست رسمی گروههای تروریستیاش افزود.
ششم خرداد، پارلمان دانمارک بررسی طرح قرار گرفتن سپاه پاسداران در فهرست گروههای تروریستی اتحادیه اروپا را در دستور کار قرار داد و وزیر خارجه این کشور در جلسه پارلمان خواستار افزودن نام سپاه پاسداران به این فهرست شد.
بیش از ۵۰۰ نماینده پارلمان بریتانیا و عضو مجلس اعیان این کشور، اردیبهشت ۱۴۰۴ از نخستوزیر خواستند سپاه پاسداران را در فهرست گروههای تروریستی قرار دهد.
همان زمان، پاراگوئه، سپاه پاسداران را بهدلیل «مشارکت در نقض سیستماتیک حقوق بشر و تهدید امنیت جهانی» بهعنوان یک گروه تروریستی شناخت.
پارلمان سوئد اردیبهشت ۱۴۰۲ و پارلمان اروپا، دی ۱۴۰۱ با تصویب قطعنامههایی خواستار معرفی سپاه پاسداران بهعنوان سازمان تروریستی شدند.
عربستان سعودی و بحرین نیز حدود شش ماه پیش از آمریکا، در سال ۱۳۹۷، سپاه پاسداران را بهدلیل «حمایت از گروههای تروریستی در منطقه»، سازمانی تروریستی اعلام کردند.
به گزارش خبرگزاری رویترز، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، سهشنبه ۹ دی به خبرنگاران گفت: «ما معتقدیم لازم است از هر اقدامی که میتواند تنشها در منطقه را تشدید کند، خودداری شود و پیش از هر چیز، گفتوگو با ایران ضروری است.»
او افزود مسکو به تقویت روابط نزدیک خود با تهران ادامه خواهد داد.
محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی، سهشنبه در واکنش به اظهارات دونالد ترامپ گفت: «ایران برای دفاع از خود از کسی اجازه نمیگیرد.»
قالیباف تاکید کرد پاسخ جمهوری اسلامی به هر گونه «ماجراجویی و شرارتی، گسترده، بدون اغماض و حتی غیرمنتظره» است.
به گفته او، تصمیمات تهران برای «تامین منافع و دفاع به حق از خود، لزوما قابل پیشبینی و یا مشابه گذشته نخواهد بود».
ترامپ هشتم دی، در حالی که در کنار بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، سخن میگفت، اعلام کرد احتمال دارد تهران در حال بازسازی برنامههای تسلیحاتی خود پس از جنگ ۱۲ روزه باشد.
او گفت: «خواندهام که آنها در حال تقویت تسلیحات و چیزهای دیگر هستند و اگر چنین باشد، از سایتهایی که ما نابود کردیم استفاده نمیکنند، بلکه احتمالا سراغ سایتهای دیگری رفتهاند.»
همزمان با اظهارات ترامپ، علی شمخانی، عضو شورای عالی دفاع حکومت ایران، در شبکه ایکس نوشت: «در دکترین دفاعی ایران، برخی پاسخها پیش از آنکه تهدید به مرحله اجرا برسد، تعیین تکلیف میشوند.»
شمخانی افزود: «توان موشکی و دفاعی ایران نه قابل مهار است و نه نیازمند اجازه. هر تجاوزی، پاسخ سخت، فوری و فراتر از تصور طراحانش خواهد داشت.»
رییسجمهوری آمریکا تاکید کرد جمهوری اسلامی «قرار نیست به همان جایی که بود برگردد»، اما هشدار داد: «اگر این کار را میکنند، اشتباه بزرگی مرتکب میشوند.»
این در حالی است که بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی، ۲۹ آذر ساخت بمب اتمی را «سادهترین کار» برای حکومت خواند و گفت: «ما در موضوع هستهای به لبه قدرت رسیدیم و در مرحلهای قرار داریم که دیگر موضوع مجهولی برایمان باقی نمانده است.»
ترامپ همچنین با اشاره به بمبافکنهای راهبردی بی-۲ که در جنگ ۱۲ روزه، سایتهای هستهای جمهوری اسلامی را هدف گرفتند، گفت: «امیدوارم کاری نکنند، چون نمیخواهیم سوخت یک بی-۲ را هدر بدهیم. این یک سفر ۳۷ ساعته رفتوبرگشت است.»
آمریکا خرداد گذشته و پس از پیوستن به اسرائیل در جنگ علیه جمهوری اسلامی، در حملهای با استفاده از بمبهای سنگرشکن و بمبافکنهای بی-۲، سه سایت اصلی هستهای ایران (اصفهان، فردو و نطنز) را هدف قرار داد.
خبرگزاری رویترز سهشنبه ۹ دی به نقل از آندری سیبیها، وزیر خارجه اوکراین، نوشت روسیه هیچ مدرکی درباره حمله اوکراین به محل اقامت ولادیمیر پوتین ارائه نکرده، زیرا «چنین حملهای اساسا رخ نداده» است.
سیبیها از همه کشورها خواست از واکنش به این گزارشهای تاییدنشده خودداری کنند و گفت چنین واکنشهایی «روند سازنده صلح که اخیرا در حال پیشرفت بوده» را تضعیف میکند.
در مقابل، کرملین اعلام کرد ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهوری اوکراین، در حال انکار این حمله است و رسانههای غربی نیز «با او همراهی میکنند».
سخنگوی کرملین گفت تصمیم درباره انتشار مدارک با ارتش روسیه است و افزود محل حضور پوتین در زمان حمله «اطلاعاتی نیست که بهصورت عمومی منتشر شود».
کرملین همچنین این رویداد را «حمله تروریستی» با هدف فروپاشی مذاکرات صلح توصیف کرد و گفت: «ارتش روسیه میداند چگونه و چه زمانی پاسخ دهد.»
روسیه هشتم دی اوکراین را به تلاش برای حمله پهپادی به محل اقامت پوتین متهم کرد.
وزارت دفاع روسیه همچنین اعلام کرد نیروهای این کشور کنترل روستای لوکیانیفسکه در استان زاپوریژیا و شهرک بوهوسلاوکا در استان خارکیف را به دست گرفتهاند.
رویترز اعلام کرد قادر به تایید مستقل این گزارشهای میدانی نیست.
در همین حال دولت لهستان خبر داد دونالد توسک، نخستوزیر این کشور، قرار است سهشنبه وضعیت اوکراین را با دیگر رهبران اروپایی بررسی کند.
سامانه اورشنیک در بلاروس
در تحولی جداگانه، رویترز گزارش داد بلاروس ویدیویی از استقرار سامانه موشکی مافوق صوت «اورشنیک» با قابلیت حمل کلاهک هستهای در خاک این کشور منتشر کرده است. اقدامی که به گفته کارشناسان غربی، «توان روسیه» برای رساندن موشکها به اهدافی در سراسر اروپا را تقویت میکند.
الکساندر لوکاشنکو، رییسجمهوری بلاروس، اوایل ماه جاری از استقرار این موشکهای بالستیک میانبرد خبر داده بود.
برخی تحلیلگران غربی گفتهاند این استقرار نشاندهنده اتکای فزاینده کرملین به تهدید هستهای برای بازداشتن ناتو از ارسال سلاحهای دوربرد به اوکراین است.
دو پژوهشگر آمریکایی نیز چهارم دی بر اساس بررسی تصاویر ماهوارهای گفتند روسیه به احتمال زیاد این موشکها و پرتابگرهای متحرک آنها را در یک پایگاه هوایی سابق در شرق بلاروس مستقر کرده است.
ویدیوی منتشرشده از سوی وزارت دفاع بلاروس محل دقیق استقرار را نشان نمیدهد، اما پرتابگرهای متحرک در حال حرکت در جادههای جنگلی و نیروهایی را نشان میدهد که سامانهها را استتار میکنند.
در این تصاویر، یک افسر ارشد اعلام میکند سامانهها رسما در وضعیت آمادهباش رزمی قرار گرفتهاند و تمرینها و ماموریتهای شناسایی بهطور منظم ادامه خواهد داشت.
روسیه نخستین بار در آبان ۱۴۰۳ از نسخه غیرهستهای اورشنیک علیه هدفی در اوکراین استفاده کرد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، عربستان سعودی سهشنبه ۹ دی اعلام کرد ائتلاف، حمله محدود به بندر مکلا را پس از ورود دو کشتی به آن از بندر فجیره امارات در روزهای شنبه و یکشنبه انجام داد. کشتیهایی که به گفته ائتلاف، بدون مجوز وارد یمن شدند.
بر این اساس، این شناورها پس از رسیدن به مکلا، سامانههای رهگیری خود را خاموش کرده و برای حمایت از شورای انتقالی جنوب، مقادیر زیادی سلاح و خودروهای رزمی تخلیه کردهاند.
رسانههای دولتی عربستان سعودی اعلام کردند حمله به بندر مکلا تلفات انسانی یا خسارت جانبی نداشته است.
این حمله در شرایطی انجام شد که تنش میان دو قدرت نفتی خلیج فارس به بالاترین سطح خود رسیده است.
اعلام ۷۲ ساعت منطقه پرواز ممنوع
همزمان، رشاد العلیمی، رییس شورای ریاستجمهوری یمن که از حمایت ریاض برخوردار است، یک ضربالاجل ۲۴ ساعته اعلام کرد.
العلیمی همچنین برای ۷۲ ساعت منطقه پرواز ممنوع و محاصره دریایی و زمینی همه بنادر و گذرگاهها را اعلام کرد؛ با این شرط که استثناها تنها با مجوز ائتلاف اعمال شود.
به گزارش خبرگزاری رسمی یمن، العلیمی توافقنامه دفاعی با امارات را لغو و در یک سخنرانی تلویزیونی، ابوظبی را به دامن زدن به تنشهای داخلی یمن متهم کرد.
او گفت: «متاسفانه به طور قطعی تایید شده که امارات متحده عربی با اعمال فشار و هدایت شورای انتقالی جنوب، تلاش کرده اقتدار دولت را از طریق تشدید نظامی، تضعیف و علیه آن شورش کند.»
وزارت خارجه امارات تاکنون به درخواست رویترز برای اظهارنظر پاسخ نداده است.
رویارویی متحدان پیشین
این درگیریها شورای انتقالی جنوب را در برابر نیروهای دولتی مورد حمایت ریاض قرار داده و متحدان پیشین را بیش از هر زمان دیگری به آستانه رویارویی مستقیم کشانده است.
امارات از اعضای ائتلاف ریاض در جنگ با حوثیهای همسو با جمهوری اسلامی بود، اما از سال ۲۰۱۹ روند کاهش نیروهای خود را در یمن آغاز کرد؛ هرچند همچنان از دولت به رسمیت شناختهشده بینالمللی حمایت میکرد.
بر اساس این گزارش، نیروهای مورد حمایت امارات کنترل بخشهای وسیعی از جنوب یمن، از جمله استان راهبردی حضرموت را در اختیار دارند.
حضرموت که با عربستان سعودی هممرز است، پیوندهای تاریخی و فرهنگی عمیقی با این کشور دارد و بسیاری از چهرههای شناختهشده سعودی، ریشه خانوادگی خود را به این منطقه نسبت میدهند.
شورای انتقالی جنوب که در ابتدا بخشی از ائتلاف عربستان سعودی در سال ۲۰۱۵ علیه حوثیها بود، بعدها خواهان خودگردانی در جنوب یمن شد.
از سال ۲۰۲۲، این گروه در قالب یک ابتکار تقسیم قدرت مورد حمایت ریاض، در ائتلافی حضور دارد که مناطق جنوبی خارج از کنترل حوثیها را اداره میکند.
حوثیها همچنان شمال یمن، از جمله صنعا، پایتخت این کشور را در اختیار دارند. شهری که پس از پیشروی آنها، دولت مورد حمایت عربستان سعودی ناچار به عقبنشینی از آن به سوی جنوب شد.
