ارتش اسرائیل از توافق بر سر برنامه کاری سهجانبه برای همکاریهای نظامی میان یونان، قبرس و اسرائیل خبرداد. ارتش اسرائیل در بیانیهای اعلام کرد روز سهشنبه برنامههای کاری دوجانبه بین ارتش این کشور با ارتشهای یونان و قبرس برای سال ۲۰۲۶، در قبرس امضا شده است.
در این بیانیه آمده است این برنامهها شامل رزمایشها و آموزشهای مشترک، گروههای کاری در حوزههای مختلف و گفتوگوی راهبردی نظامی درباره موضوعات مورد علاقه مشترک است.
ارتش اسرائیل افزود: امضای این توافقها گامی دیگر در تعمیق همکاریهای نظامی میان کشورها بوده و به تقویت ثبات، امنیت و صلح در منطقه شرق مدیترانه کمک میکند.
وزارت دفاع اسرائیل یکشنبه هفتم دی در بیانیهای اعلام کرد این سامانه پس از طی یک روند پیچیده تحقیق و توسعه و انجام مجموعهای گسترده از آزمایشها، به نیروی هوایی اسرائیل تحویل داده شد.
در این بیانیه آمده است پرتو آهنین در جریان آزمایشهای میدانی توانست راکتها، خمپارهها و پهپادها را با موفقیت رهگیری کند و اکنون بهعنوان یک قابلیت مکمل، در کنار گنبد آهنین، فلاخن داوود و سامانه دفاعی پیکان به کار گرفته خواهد شد.
بر اساس توضیحات وزارت دفاع اسرائیل، این سامانه از یک لیزر پرانرژی و سامانه هدفگیری پیشرفته الکترو-اپتیکی استفاده میکند که امکان انهدام دقیق اهداف هوایی متنوع را با هزینه عملیاتی بسیار پایین فراهم میسازد؛ موضوعی که به گفته مقامهای اسرائیلی، مزیت اصلی این فناوری نسبت به رهگیرهای موشکی متعارف به شمار میرود.
روزنامه هاآرتص پیش از این گزارش داده بود هزینه هر رهگیری در سامانه لیزری جدید تنها حدود ۱۰ شِکِل، معادل سه و نیم دلار، است؛ در حالی که هر رهگیری در گنبد آهنین ۴۹ هزار دلار هزینه دارد.
اسرائیل از تغییر موازنه دفاع هوایی میگوید
اسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، در مراسم تحویل این سامانه گفت: «برای نخستین بار در جهان، یک سامانه رهگیری لیزری پرقدرت به بلوغ کامل عملیاتی رسیده و در شرایط شبیهسازیشده عملیاتی، رهگیریهای موفق متعددی انجام داده است.»
کاتز از تمام کسانی که در این دستاورد خارقالعاده نقش داشتند، تشکر کرد و افزود این تحول «قواعد بازی» را تغییر میدهد و پیام روشنی برای دشمنان اسرائیل در منطقه دارد.
نورمن رول، رییس پیشین میز ایران در سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، پیشتر در صفحه ایکس خود استقرار چنین سامانهای را راهبردی برای تضعیف تهدیدهای موشکی جمهوری اسلامی و گروههای نیابتی آن در منطقه توصیف کرده بود.
امیر بارام، مدیرکل وزارت دفاع اسرائیل، نیز در مراسم تحویل این سامانه به نیروی هوایی اسرائیل اعلام کرد تحویل سامانه پرتو آهنین نشاندهنده عبور از مرحله توسعه و ورود به فاز تولید انبوه است.
به گفته او، همزمان با تولید این سامانه، کار روی نسلهای بعدی سامانههای دفاعی لیزری برای استقرار زمینی و هوایی ادامه دارد.
پرتو آهنین از سال ۲۰۱۴ در اسرائیل در دست توسعه قرار داشت و بهعنوان مکمل سامانه گنبد آهنین طراحی شد. این سامانه با تحویل به ارتش اسرائیل، در روند ادغام با شبکه چندلایه پدافند دفاع هوایی این کشور قرار گرفت.
از زمان سقوط حکومت بشار اسد، که خود از اقلیت مسلمان علوی بود، سوریه شاهد چند موج از خشونتهای فرقهای بوده است.
هزاران معترض علوی یکشنبه هفت دی در میدان الازهری شهر لاذقیه تجمع کردند و خواستار استقرار نظام سیاسی غیرمتمرکز در سوریه و آزادی هزاران زندانی علوی شدند.
بهگزارش رویترز، حدود دو ساعت پس از آغاز تجمع، صدای تیراندازی از مکانی نامعلوم شنیده شد. پس از آن نیروهای امنیتی اقدام به شلیک هوایی کردند و تجمع به هرجومرج کشیده شد؛ بهطوری که معترضان مجروحان را با پای پیاده از محل دور میکردند.
در بیانیهای مکتوب از سوی دفتر رسانهای استان لاذقیه که در اختیار خبرنگاران قرار گرفت، اعلام شد در این اعتراضات سه نفر کشته و بیش از ۴۰ نفر زخمی شدهاند. در این بیانیه مشخص نشده است که آیا تمامی تلفات در میدان الازهری رخ داده یا در شهرها و مناطق دیگری که همزمان شاهد اعتراض بودند نیز قربانیانی وجود داشته است.
عاملان ناشناس
خبرگزاری رسمی سوریه، سانا، گزارش داد یکی از نیروهای امنیتی در لاذقیه در اثر تیراندازی «بقایای مسلح رژیم سابق» کشته شده است. این خبرگزاری همچنین اعلام کرد در نزدیکی میدان الازهری، غیرنظامیان و نیروهای امنیتی در پی تیراندازی مهاجمان ناشناس زخمی شدهاند.
تجمع روز یکشنبه به دعوت شیخ غزال غزال، رییس شورای عالی اسلامی علویان، برگزار شده بود.
اعتراضی مشابه در ماه نوامبر تنها حدود یک ساعت دوام آورد و سپس با تجمعی در حمایت از دولت جدید سوریه روبهرو شد. در آن زمان نیروهای امنیتی سوریه برای متفرق کردن هر دو تجمع دست به تیراندازی زدند.
معترضان یکشنبه شعار میدادند: «ما فدرالیسم میخواهیم» و «ملت سوریه یکی است».
سلمان منصور، یکی از معترضان، به رویترز گفت: «ما برای مطالبه کرامتمان و حق زندگی آمدهایم. ما خواهان فدرالیسم سیاسی هستیم، درست مثل کشورهای بزرگ مانند آمریکا، آلمان و امارات متحده عربی.»
او افزود: « بعد از آنکه در سرزمینهای خودمان کشته شدیم، آمدهایم حق زندگیمان را مطالبه کنیم.»
در ماه مارس، یک شورش ناکام وفاداران اسد موجی از کشتارهای تلافیجویانه نیروهای وابسته به دولت را در پی داشت. در جریان آن درگیریها بیش از هزار تن از علویان کشته شدند.
هفته گذشته نیز در پی انفجار بمب در یک مسجد علویان در شهر نزدیک حمص، هشت نفر جان خود را از دست دادند.
اعتراضات تازه، بار دیگر شکنندگی اوضاع امنیتی و سیاسی سوریه پس از تغییر قدرت و ادامه تنشهای فرقهای در کشور را نمایان کرده است.
محور اصلی دیدار ترامپ و زلنسکی که در محل اقامت ترامپ در فلوریدا برگزار میشود، بررسی طرح صلحی است که کییف با همکاری واشینگتن در حال تدوین آن است و میتواند مسیر پایان جنگ را مشخص کند.
این دیدار در شرایطی انجام میشود که اختلافها بر سر سرزمینهای اشغالی و آینده نیروگاه هستهای زاپوریژیا همچنان پابرجاست.
به گزارش خبرگزاری رویترز، زلنسکی پیش از این دیدار گفت طرح صلح ۲۰ مادهای که پس از هفتهها مذاکره با آمریکا شکل گرفته، حدود ۹۰ درصد نهایی شده اما دو موضوع «بسیار پیچیده» همچنان حلنشده باقی مانده است.
او تاکید کرد بدون تضمینهای امنیتی روشن و قابل اتکا از سوی ایالات متحده، هیچ توافق پایداری امکانپذیر نخواهد بود.
بر اساس این طرح، حاکمیت اوکراین بار دیگر مورد تاکید قرار میگیرد و این کشور از تضمینهای امنیتی گستردهای برخوردار میشود که از نظر کییف، ماهیتی مشابه ماده ۵ پیمان ناتو دارد.
در عین حال، آمریکا و متحدان اروپایی متعهد میشوند از امنیت اوکراین در برابر هرگونه تجاوز احتمالی حمایت کنند.
با این حال، مساله سرزمینهای شرقی، بهویژه دونباس، همچنان محل اختلاف است. روسیه خواهان عقبنشینی کامل نیروهای اوکراینی از این مناطق است، در حالی که کییف توقف درگیریها در خطوط فعلی نبرد را ترجیح میدهد.
پیشینه تنشها و ابتکار صلح
زلنسکی ششم دی پیش از عزیمت به آمریکا اذعان داشت آینده هرگونه سازش به تضمینهای امنیتی آمریکا وابسته است و بدون آن، حتی برگزاری همهپرسی درباره طرح صلح ممکن نخواهد بود.
او همچنین تاکید کرد درخواست مسکو برای مشارکت اوکراینیهای مقیم روسیه در هرگونه رایگیری، مشروعیت چنین فرآیندی را زیر سوال میبرد.
مقامهای آمریکایی تمایل زلنسکی برای برگزاری همهپرسی را گامی مهم ارزیابی کردند و آن را نشانهای از این میدانند که او دیگر احتمال امتیازدهی ارضی را بهطور کامل رد نمیکند.
زلنسکی در عین حال تاکید کرد که روسیه باید با آتشبس ۶۰ روزه موافقت کند تا اوکراین بتواند برای این رایگیری آماده شود و آن را برگزار کند.
از دیگر بندهای کلیدی این طرح ۲۰ مادهای که پس از تعدیل نسخه اولیه ۲۸ مادهای و نزدیکتر شدن مواضع آمریکا و اوکراین تهیه شد میتوان به حفظ ارتش اوکراین در سطح کنونی، عضویت این کشور در اتحادیه اروپا در تاریخی مشخص و ایجاد بسته بازسازی اقتصادی تا سقف ۸۰۰ میلیارد دلار اشاره کرد.
دیدار زلنسکی و ترامپ در حالی انجام میشود که روسیه شنبه با شلیک صدها موشک و پهپاد، پایتخت و شماری از مناطق دیگر اوکراین را هدف قرار داد؛ حملاتی که به قطع برق و گرمایش در بخشهایی از کییف انجامید. زلنسکی این حملات را واکنش مسکو به تلاشهای صلح با میانجیگری ایالات متحده توصیف کرد.
از نفسهای آخر صخرههای مرجانی در اعماق اقیانوس تا ایستادگی لرزان جنگلهای آمازون، همه نشان میدهند که ما به «نقطه بیبازگشت» رسیدهایم.
سال ۲۰۲۵ سال اعداد نبود؛ سال تماشای فروریختن یخچالی بود که هزاران سال دوام آورده بود و حالا در چند هفته، پیش چشم ما به آب بدل شد.
رویدادهایی چون آتشسوزیهای گسترده در کالیفرنیا و آمازون، سیلهای ویرانگر، خشکسالیهای طولانی و گرمای رکوردشکن، همراه با گزارشهای معتبری مانند گزارش نقاط بازگشتناپذیر جهانی ۲۰۲۵ و گزارش شکاف انتشار گازهای گلخانهای برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP)، هزینههای سنگین اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دههها بیتوجهی به هشدارهای علمی را بهوضوح نمایان کردند و ضرورت اقدام فوری و هماهنگ را برجسته ساختند.
تنها در نیمه نخست ۲۰۲۵، برآوردها از ثبت دهها میلیارد دلار خسارت ناشی از آتشسوزیهای کالیفرنیا، طوفانهای آسیای جنوبشرقی و سفیدشدگی مرجانها حکایت دارند.
این خسارتها نشان میدهد تغییر اقلیم دیگر سناریوی فردا نیست و پیامدهای آن امروز در ترازنامه بانکها و سفره خانوارها دیده میشود.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، این وضعیت را «عصر جوشش جهانی» نامید؛ تعبیری که نشان میدهد بحران از سطح پیشبینی علمی عبور کرده و وارد فاز بیثباتی سیستماتیک شده است.
دستاوردها و ناکامیهای «کاپ۳۰»
کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (کاپ۳۰) که در نوامبر ۲۰۲۵ در بلم برزیل برگزار شد، بیش از هر چیز تلاشی بود برای پاسخ دادن به یک پرسش قدیمی: آیا میتوان گذار اقلیمی را پیش برد، بیآنکه هزینههای آن یکسره بر دوش کارگران، جوامع محلی و کشورهای آسیبپذیر بیفتد؟
تمرکز کنفرانس بر مفهوم «گذار عادلانه» از همین دغدغه میآمد و تصویب «مکانیسم اقدام بلم» را میتوان مهمترین دستاورد نمادین آن دانست.
این سازوکار قرار است از جوامع وابسته به سوختهای فسیلی در مسیر گذار به اقتصاد کمکربن حمایت کند و شکاف اجتماعی این انتقال را کاهش دهد.
در کنار آن، راهاندازی «صندوق جنگلهای گرمسیری پایدار» (Tropical Forests Forever Facility یا TFFF) با بیش از ۵.۵ میلیارد دلار تعهد اولیه، نشانهای از تلاش برای عبور از وعدههای کوتاهمدت و حرکت بهسوی تامین مالی پایدار حفاظت از جنگلها بود؛ بهویژه با تاکید بر سهم مستقیم جوامع بومی و محلی.
با این حال، این ابتکارها بیش از آنکه نشاندهنده تغییر مسیر بنیادین باشند، یادآور این واقعیتاند که پیشرفت در حکمرانی اقلیم همچنان تکهتکه و محتاطانه پیش میرود.
مساله اصلی «کاپ۳۰» اما جایی دیگر بود. کنفرانس نتوانست بر سر تعهد الزامآور برای خروج تدریجی از سوختهای فسیلی به اجماع برسد و همچنان از ارائه نقشه راهی روشن برای توقف جنگلزدایی طفره رفت.
غیبت رسمی ایالات متحده، تنشهای ژئوپولیتیک و مقاومت کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت فضای مذاکرات را به سمتی برد که دستاوردهای اجتماعی اعلامشده نتوانستند شکاف عمیق میان اهداف مورد نظر و مسیر واقعی کاهش انتشار را پر کنند.
در نهایت، «کاپ۳۰» بار دیگر نشان داد جامعه جهانی در گفتار به فوریت بحران باور دارد، اما در عمل هنوز حاضر نیست هزینههای سیاسی تصمیمهای سخت را بپردازد؛ تعللی که تحقق هدف محدودسازی گرمایش به ۱.۵ درجه را بیش از پیش دشوار میکند.
تنوع زیستی؛ بحرانی آرام اما برگشتناپذیر
در کنار تغییر اقلیم، بحران تنوع زیستی در سال ۲۰۲۵ ادامه یافت، بیآنکه همواره در کانون توجه افکار عمومی قرار گیرد.
سفیدشدگی گسترده مرجانها، همراه با کاهش جمعیت گونههای دریایی و تخریب زیستگاههای خشکی، نشانههایی از فشار فعالیت انسانی بر سامانههای طبیعی هستند.
اهمیت این بحران در آن است که برخلاف بسیاری از پیامدهای اقلیمی، از دست رفتن تنوع زیستی اغلب غیرقابل بازگشت است و میتواند به فروپاشی اکوسیستمها منجر شود.
برای نمونه، فروپاشی صخرههای مرجانی نهتنها تنوع زیستی، بلکه معیشت صدها میلیون نفر در زنجیرههای شیلاتی را تهدید میکند.
بحران آب؛ نقطه تلاقی اقلیم و حکمرانی
مساله آب همزمان در سفره مردم، کشاورزی و سیاست خارجی بازتاب یافت.
خشکسالیهای طولانیمدت، افت شدید منابع آب زیرزمینی و ذوب شتابان یخچالها، که به گزارش سازمان ملل بیش از دو میلیارد نفر را تهدید میکند، حاکی از آن است که تغییر اقلیم نهتنها چرخه آب را مختل کرده، بلکه ضعفهای مزمن در مدیریت و حکمرانی منابع آب را بهشدت افزایش داده است.
پژوهشهای معتبر هشدار میدهند این بحران میتواند به منبعی عمده برای تنشهای اجتماعی، مهاجرتهای انبوه و بیثباتی سیاسی تبدیل شود، بهویژه در مناطقی که آب به عامل امنیت ملی بدل شده است.
ایران؛ نمونهای فشرده از بحران جهانی
در سال ۲۰۲۵، ایران به آینه تمامنمای بحرانهای جهانی بدل شد. بحران آب به سطح ژئوپولیتیک رسید و افت شدید سد دوستی، مشهد را به جیرهبندی کشاند.
این وضعیت حتی در اظهارات مقامهای رسمی نیز بازتاب یافت. مسعود پزشکیان، رییس دولت جمهوری اسلامی، گفت: «واقعیت این است که ما با ناترازیهای بسیار بدی مواجه هستیم. ناترازی گاز، برق، انرژی و آب، پول و محیط زیست داریم و همه آن در حدی هستند که ممکن است به بحران تبدیل شوند.»
او همچنین هشدار داد: «اگر باران نیاید، تهران را باید خالی کنند.»
این اعترافی نشان میدهد بحران محیط زیست از سطح هشدار کارشناسی عبور کرده و وارد ادبیات رسمی حکمرانی شده است، هرچند هنوز به سیاستگذاری موثر بینجامیده است.
مه قهوهای آلودگی در کلانشهرهایی مانند تهران و اصفهان دیگر نه یک پدیده گذرا، بلکه به دردی مزمن و ساختاری بدل شده است.
در این میان، سوخت بیکیفیت، ناوگان فرسوده و مازوتسوزی همچنان قربانی میگیرند و در میان این دود و دم، تنها چیزی که بهخوبی خاک میخورد، «قانون هوای پاک» است.
در اواخر پاییز، جنوب کشور از فارس تا بوشهر و هرمزگان بارشهایی فراتر از نرمال را تجربه کرد و بار دیگر سیلاب از شهر و روستا عبور کرد.
این تکرار تلخ نشان میدهد تا زمانی که نقشههای خطر مبنای بازطراحی زیرساختها و کالبد شهر قرار نگیرد، هر باران تند میتواند به یک تراژدی تمامعیار تبدیل شود.
جمعبندی؛ محیط زیست بهمثابه انتخاب سیاسی
سال ۲۰۲۵ بیش از هر زمان دیگری ثابت کرد بحران محیط زیست نه صرفا مسالهای علمی، بلکه بازتابی از انتخابهای سیاسی و اقتصادی است.
علم سالهاست مسیرها و مخاطرات را با دقت نشان داده است؛ آنچه امروز بحران را تداوم میبخشد نه نادانی، بلکه انتخاب آگاهانه تعویق و اقدامهای نصفهنیمه است.
اما هزینههای این انتخاب بهطور نابرابر و با نقض عدالت محیط زیستی بر دوش جوامع فرودست و آسیبپذیر گذاشته میشود.
پنجره فرصت برای مهار بدترین پیامدها هنوز کاملا بسته نشده، اما بهسرعت در حال بسته شدن است.
آینده محیط زیست نه نتیجه اجتنابناپذیر نیروهای طبیعی، بلکه حاصل تصمیمهای امروز ماست؛ تصمیمهایی که اگر به تعویق بیفتند، فردا دیگر امکان انتخاب را از ما خواهند گرفت.
