گزارشها حاکی از اعتصاب و تجمعهای کارگران، بازنشستگان، پرستاران، رانندگان و نانوایان در چندین شهر ایران است. در این حال، اعتصاب کارگران معدن زرشوران در استان آذربایجان غربی و کارگران شرکت کشت و صنعت قند خاورمیانه در استان خوزستان ادامه یافت.
تشکلهای صنفی شنبه ششم دی با اشاره به ادامه اعتصاب کارگران معدن زرشوران برای پانزدهمین روز و اعتصاب کارگران شرکت کشت و صنعت قند خاورمیانه برای ششمین روز، از اعتصاب و یا تجمعهای کارگران خط و ابنیه فنی دو منطقه لرستان و تهران، نانوایان در شیراز، کامیونداران در ساوه، بازنشستگان در اهواز، کرمانشاه و شاهرود، پرستاران و کادر درمان دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز، کارکنان رسمی شرکت نفت فلات قاره – منطقه عملیاتی لاوان و رانندگان استیجاری در تهران خبر دادند.
رویا موید، فعال کارگری و مسئول بخش اینترنشنال سندیکای افانوی هلند، به ایراناینترنشنال میگوید: «شاهد گسترش بیش از پیش اعتراضهای کارگری و صنفی در ایران هستیم و اگر چنین نمیشد جای تعجب داشت، زیرا جامعه ایران بهویژه به دلایل فشار معیشتی و اقتصادی به مرحله انفجار رسیده است.»
موید اضافه میکند: «اعتراض مزدبگیران بهویژه کارگران با درآمد اندکی که دارند، تنها راهی است که پیش روی آنها قرار دارد.»
به اعتقاد او، مشکلات شدید معیشتی باعث شده است که مردم دیگر جان به لب شوند و شرایط انفجاری در ایران به وجود آمده است که باید دید در چه زمان و شرایطی بروز خواهد یافت.
ادامه اعتصاب در معدن زرشوران تکاب
اعتصاب ۴۰۰ کارگر معدن طلای زرشوران در شهرستان تکاب در شرایطی ادامه یافت که مطالبات آنان برای افزایش دستمزد و مزایای مزدی هنوز تحقق نیافته است.
کارگران این معدن که به گفته شرکت گسترش معادن و صنایع معدنی زرشوران، «بزرگترین معدن طلای ایران» است، همزمان با ادامه اعتصاب، اقدام به برگزاری تجمع اعتراضی کردند.
در پیامها و یادداشتهای منتشرشده، از بیضایی بهعنوان یکی از ستونهای هویت فرهنگی ایران یاد شده است؛ هنرمندی که بخش بزرگی از عمر خود را در تبعید گذراند اما پیوندش با تاریخ، اسطوره و زبان فارسی گسسته نشد.
اصغر فرهادی: «ایرانیتر از بهرام بیضایی نشناختهام»
اصغر فرهادی، کارگردان سرشناس سینمای ایران، در یادداشتی کوتاه اما احساسی، از بیضایی بهعنوان آموزگار بزرگ خود یاد کرد و نوشت: «حقیقتاً ایرانیتر از بهرام بیضایی در این روزگار نشناختهام.»
او با اشاره به درگذشت بیضایی در غربت، این رخداد را «تلخ» توصیف کرد و افزود که عشق بیدریغ او به فرهنگ ایران، الهامبخش نسلهای پس از خود بوده است.
شاهزاده رضا پهلوی: «فقدانی بزرگ برای فرهنگ و هنر ایران»
شاهزاده رضا پهلوی نیز در پیامی، درگذشت بیضایی را «فقدانی بزرگ برای فرهنگ و هنر کشور» دانست. او با اشاره به نگاه بیضایی به هنر بهعنوان «مسئولیتی ملی»، تاکید کرد که این هنرمند عمر خود را وقف بازآفرینی اسطوره و تاریخ ایران کرد و آثاری ماندگار بر جای گذاشت که نقشی مهم در پاسداشت هویت ایرانی دارند. شاهزاده رضا پهلوی در پایان، این ضایعه را به خانواده، دوستان و جامعه هنری ایران تسلیت گفت و یاد و نام بیضایی را ماندگار توصیف کرد.
جعفر پناهی: «بیضایی زبان و باورش را واگذار نکرد»
جعفر پناهی، فیلمساز برجسته ایرانی، در یادداشتی روایتمحور، از بیضایی بهعنوان هنرمندی یاد کرد که «راه آسان را انتخاب نکرد».
پناهی نوشت بیضایی سالها حذف، سکوت تحمیلی و دوری را تحمل کرد، اما هرگز از زبان و باور خود عقب ننشست و بسیاری از سینماگران، مستقیم یا غیرمستقیم، از او آموختند «چگونه در برابر فراموشی بایستند».
او با روایت دیداری ناتمام در سانفرانسیسکو و آخرین تماس تلفنی با بیضایی، این صدا را «صدای یک عصر کامل» توصیف کرد؛ عصری که به گفته او، سینمای ایران با آن «فکر کرد و قد کشید». پناهی تاکید کرد که سینمای ایران نهتنها بهخاطر آثار، بلکه بهسبب «شرافتی که بیضایی به اندیشه و هنر بخشید» به او بدهکار است.
واکنشهای دیگر
صدها کاربر در شبکههای اجتماعی نیز با انتشار تصاویر و جملاتی از سخنرانیهای او و دیالوگهای آثارش، یاد این هنرمند ایراندوست را گرامی داشتند.
محور مشترک بسیاری از مطالب منتشر شده درباره بیضایی، ایراندوستی و تلاش او برای حفظ فرهنگ و ادبیات ایران بود.
حساب کاربری فلات ایران درباره او نوشت: «قلبی که برای ایران میتپید، خاموش شد.»
کاربری دیگر، او را «نجاتدهنده حافظه فرهنگی ایران» توصیف کرد.
بیضایی ۸۷ ساله در سالروز تولدش در آمریکا درگذشت. او شهریور ۱۳۸۹ بهدلیل فشارهای فزاینده، اعمال محدودیت و سانسور ایران را ترک کرد و به دانشگاه استنفورد رفت.
عباس میلانی، ایرانشناس و مدیر برنامه مطالعات ایران در دانشگاه استنفورد، در پیامی در ایکس، بیضایی را «فخر ادب پارسی» خواند و نوشت: «تا واپسین لحظات حیات پربارش به فکر تکمیل داش آکل به روایت مرجان بود و زندگی و زمان را تنها برای هنر و فرهنگ میخواست.»
او افزود: «در ۱۵ سالی که بخت همکاریاش را داشتم، میدیدم چگونه در برابر هر ایراندوستی فروتن بود و در برابر هر ناخویشتنشناسِ ایرانستیز، سرکش.»
حسین رونقی، فعال سیاسی، بیضایی را مردی توصیف کرد که «ایران در رگهایش جاری بود» و آزادی را نه در کلام، که با ایستادگی در برابر سانسور، ارتجاع و استبداد معنا کرد.
بیضایی فروردین سال گذشته در واکنش به صحبتهای رییس سازمان سینمایی و درخواست برای بازگشتش به ایران گفته بود دست خودش را میشکند و اجازه نمیدهد او را سانسورچی خودش کنند.
این جملات بخشی از نامه اعتراضی ۳۰ سال پیش بیضایی به وزارت ارشاد جمهوری اسلامی در پی توقیف یکی از آثارش بود.
دهها کاربر این جمله او را در ایکس و اینستاگرام بازنشر و ایستادگیاش در برابر سانسور را ستایش کردند.
حامد اسماعیلیون، از خانوادههای دادخواه هواپیمای اوکراینی، نوشت همانقدر که اندوه از دست دادن بیضایی اندازهزدنی نیست، خشم از دشمنان فرهنگ، کتاب و آزادی هم عمیق و بیاندازه است.
او افزود: «آنها با سانسور و بازجویی و سرکوب از کار کردن او جلوگیری کردند، رجالههایی که یکی از یگانهترین چهرههای هنر سرزمین ایران را از آفریدن بازداشتند تا ناگزیر شود سالهای واپسین را دور از سرزمینش کار و زندگی کند.»
مهدی یراحی، ترانهسرا، خواننده و زندانی سیاسی پیشین، نیز با انتشار تصویری از بیضایی نوشت: «حقیقت بیش از جلادانش عمر میکند.»
کاربران زیادی به بازنشر جملاتی از آثار او، به ویژه «مرگ یزدگرد»، پرداختند.
این جملات از این اثر از سوی یک کاربر در ایکس منتشر شد: «اندوه را پایانی است... مردمان باز میگردند، ویرانهها ساخته میشود و ساختهها از مردمان پُر...بمان و نیکبخت شو.»
کاربری دیگر این بخش از مرگ یزدگرد را بازنشر کرد: «این شوخی نامردان است که امید میدهند و سپس باز پس میگیرند و بر نومیدشدگان از ته دل میخندند.»
انتخاب بخشهایی از مصاحبهها و سخنرانیهای سالهای اخیر بیضایی درباره مقاومت، حفظ فرهنگ ایرانی و مقابله با سانسور، از دیگر بخشهای پرتکرار مطالب منتشر شده در ایکس است.
بسیاری این جمله معروف بیضایی در سال ۱۳۹۶ را یادآوری کردند که گفته بود: «ما با آنچه میسازیم ایرانی هستیم، نه با آنچه که فقط از دست میدهیم؛ یعنی زبان، خاطره، فرهنگ و هویت.»
شفیعی در حالی شنبه ششم دی آزاد شد که مادرش، مریم عباسینیکو، همچنان پس از ۴۸ روز بازداشت در زندان دولتآباد اصفهان در بلاتکلیفی به سر میبرد و تاکنون اطلاعات روشنی درباره اتهامات یا روند رسیدگی قضایی به پرونده او منتشر نشده است.
شفیعی پیش از بازداشت در ۲۲ آبان با انتقاد از وضعیت موجود کشور گفته بود: «من دختر جوانی هستم که میخواهم زندگی کنم، نه فقط زنده بمانم … رویای من این است که روزی ایران آزاد را ببینم.»
شفیعی پیش از این نیز در جریان اعتراضات مربوط به مسمومیتهای زنجیرهای دانشآموزان در شاهینشهر بازداشت شده بود. در آن مقطع، گزارشهایی از شکنجه و شکسته شدن انگشتش در دوران بازجویی منتشر شد.
در هفتههای گذشته، بازداشت شفیعی و مادرش با واکنشهای گستردهای در شبکههای اجتماعی و محافل حقوق بشری همراه شد.
بیش از ۸۰۰ نفر از شهروندان داخل و خارج از ایران ۲۱ آذر با امضای «کارزار حمایت از بیتا شفیعی» خواستار آزادی فوری او و مادرش، دسترسی آزاد به وکیل، اطلاعرسانی شفاف درباره وضعیت سلامت و رسیدگی مستقل به اتهامهای آنها شدند.
عباسینیکو، ۴۴ ساله، مادر دو فرزند است و پیشتر در تیر ۱۴۰۲ به اتهام «سب نبی» بازداشت شده بود. او ۱۹ آبان، سه روز قبل از دستگیری دخترش، به دست نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی بازداشت شد.
جزییاتی درباره دلایل دستگیری این دو شهروند، اتهامات رسمی یا وضعیت حقوقی آنها منتشر نشده است.
شاهزاده رضا پهلوی ۲۱ آذر با انتشار بیانیهای، بازداشت شفیعی و مادرش را نشانه «درماندگی و فروپاشی» جمهوری اسلامی توصیف کرد.
او نوشت حکومت در تلاش برای مهار اعتراضهای فزاینده مردم، به سرکوب جوانان و خانوادههایشان متوسل شده است.
افزایش سرکوبها پس از جنگ ۱۲ روزه
آزادی شفیعی با وثیقه سنگین در کنار تداوم بازداشت و بلاتکلیفی مادرش، بار دیگر توجهها را به وضعیت زندانیان سیاسی و رویههای قضایی در ایران جلب کرده است.
روزنامه بریتانیایی تلگراف ششم دی گزارش داد پس از جنگ ۱۲ روزه، جمهوری اسلامی اعدام متهمان به «جاسوسی» را بهطور محسوسی افزایش داده است.
این روزنامه با استناد به آمارهای سایت حقوق بشری هرانا نوشت در سال ۲۰۲۵، دستکم ۱۹۲۲ نفر در زندانهای کشور اعدام شدند؛ آماری که از افزایش ۱۰۶ درصدی نسبت به سال قبل حکایت دارد و ۱۰ مورد اعدام در ملأ عام را نیز شامل میشود.
خبرگزاری ایلنا نوشت که این کارگران در بیانیهای نوشتهاند: «حدود ۱۰ سال است تمام مشکلات زبانآور کاری معدن از جمله آرسنیک، جیوه، سایر فلزات سنگین، سرما و گرما و هزاران بدبختی را به جان خریدهایم و همه اکثراً به سرطان و هزاران امراض دیگر مبتلاییم. لذا به تبعیض بین پرداختیهای رفاهی بین نیروهای شرکتی کارخانه و کارگران معدن طلا با مطالبهگری مسالمتآمیز اعتصاب و اعتراض داریم.»
کانال تلگرامی «پژواک کار ایران»، متعلق به کنفدراسیون کار- خارج از کشور، در این مورد نوشت متوسط دستمزد ماهانه کارگران معدن «حدود ۲۰ میلیون تومان» است، در حالی که کار در معدن طلا بسیار سخت و پرخطر است.
هزینه زندگی ماهانه در ایران بر اساس گزارش شماری از رسانهها حدود ۵۸ میلیون تومان است.
این تشکل کارگری با اشاره به اینکه کارگران تاکید کردهاند که تا تحقق کامل مطالبات، به اعتراض خود ادامه خواهند داد، نوشت: «این اعتصاب بار دیگر ضرورت تشکلیابی مستقل کارگران را برجسته میکند، و تنها با اتحاد و سازماندهی جمعی میتوان در برابر بیعدالتی مزدی و استثمار ایستاد و حقوق پایمالشده را بازستاند.»
ششمین روز اعتصاب در شرکت کشت و صنعت قند خاورمیانه
حدود ۳۰۰ کارگر شرکت کشت و صنعت قند خاورمیانه در شهرستان شوش در ششمین روز اعتصاب خود خواستار تحقق مطالبات خود بهویژه بازگشت به کار سه نفر از همکاران خود، کریم رضایی، حسن خالقی و یوسف ستاوی، شدند که در روزهای اخیر دستور اخراج آنها صادر شده است.
به گزارش ایلنا به نقل از یکی از کارگران اعتصابی، این سه کارگر «پیگیر مطالبات صنفی خود و سایر کارگران بودند که با دستور کارفرما از ادامه حضور در کارخانه منع شدند.»
از دیگر مطالبات کارگران «دریافت حق غذا، محاسبه صحیح اضافهکاری و جمعه کاری، تشکیل شورای کارگری، اصلاح کلی طرح طبقهبندی مشاغل و حل مشکل شیفتهای سنگین، و جذب نیروهای کار فصلی بومی به جای نیروی کار غیربومی» است.
اعتراض کارگران نگهداری خط و ابنیه فنی تراورس راهآهن در لرستان و تهران
نزدیک به ۵۰۰ کارگر نگهداری خط و ابنیه فنی تراورس راهآهن در منطقه لرستان در ادامه اعتراض به تحقق نیافتن مطالبات صنفی خود اعتصاب و تجمع کردند.
به نوشته ایلنا، مهمترین دلایل اعتراض این کارگران، «پرداخت نشدن پنج ماه حق بیمه تکمیلی کارگران به شرکت بیمهگر، پرداخت نشدن مطالبات عرفی و مناسبتی طبق بخشنامه مدیریت راهآهن، و اجرا نشدن تبدیل وضعیت قرارداد از نیروی پیمانکاری به نیروی قرارداد مستقیم شرکت راهآهن» هستند.
کارگران معترض گفتند: «قرارداد ما برای بیمه تکمیلی از بیمه معلم به بیمه آسیا تغییر کرده و هزینه آن حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است، که این مبلغ برای کارگران بسیار زیاد است و با حداقل حقوق ۱۶ الی ۱۷ میلیون تومانی از پس پرداخت آن بر نمیآیند.»
کارگران در مورد مطالبه تبدیل وضعیت قرارداد خود گفتند شرکت تراورس از سال ۱۴۰۰ به دولت بازگردانده شده است اما کارگران همچنان زیر نظر شرکت پیمانکار فعالیت میکنند.
بر اساس این گزارش، به کارگران امکان خرید از فروشگاههای راهآهن به صورت نقد و اقساطی برای تامین مایحتاج ضروری و غیر ضروری داده شده و بابت پرداخت خرید اقساطی ماهانه مبالغی از حقوق کارگران کسر میشود. این اقساط «هر ماه از حقوق کارگرانی که خرید کردهاند، کسر میشود اما به حساب فروشگاه راهآهن واریز نمیشود و اکثر کارگران به فروشگاه بدهکار شدهاند و امکان خرید مجدد ندارند.»
کارگران و کارکنان نگهداری خط و ابنیه فنی تراورس راهآهن در منطقه لرستان از ۳۰ آذر در اعتصاب هستند.
همچنین به گزارش کانال پژواک کار ایران، شماری از کارگران شرکتی نگهداری خط و ابنیه فنی راهآهن تهران در اعتراض به «بلاتکلیفی طولانیمدت وضعیت شغلی و تبدیل نشدن وضعیت استخدامی» تجمع کردند.
این کارگران که در محور ریلی تهران–تبریز مشغول به کار هستند، گفتند فعالیتی که انجام میدهند «در چارچوب وظایف دولتی راهآهن است. با این حال سالهاست تحت قراردادهای پیمانکاری ناامن نگه داشته شدهاند.»
در سالیان اخیر، اعتراضهای بسیاری از سوی کارگران پیمانی و شرکتی برای تبدیل قرارداد کار و امضای قرارداد مستقیم کار در مناطق مختلف ایران انجام شده اما حکومت جمهوری اسلامی به رغم دادن وعدههای بسیار در این جهت اقدامی انجام نداده است.
اعتصاب کامیونداران در ساوه
رانندگان کامیون و کامیونداران در ساوه در اعتراض به «وضعیت اسفبار معیشتی و بیتوجهی کامل دولت»، در مقابل فرمانداری این شهرستان اعتصاب کردند.
آنها به «پایین بودن نرخ کرایه حمل بار، سقوط شدید قدرت خرید، مشکلات مربوط به پروانههای سوخت و نادیده گرفتن مکرر مطالبات رانندگان» اعتراض داشتند.
در سالیان اخیر، رانندگان کامیونها و کامیونداران اقدام به اعتصابهای شهری، منطقهای و سراسری کردهاند.
یکی از مهمترین اعتصابها در این مورد در دهها شهر در خرداد سال جاری انجام شد. حکومت ایران همزمان با دادن برخی امتیازها، اقدام به برخوردهای امنیتی و قضایی با رانندگان اعتصابی کرد.
اعتصاب نانوایان در شیراز
نانوایان در شیراز در جریان اعتصاب و تعطیلی شماری از نانواییها، در محل اتحادیه نانوایان این شهر تجمع کردند. آنها به به پرداختنشدن یارانه طی هفت ماه گذشته اعتراض داشتند.
بر اساس گزارش تشکلهای صنفی، برخی نانوایان با تماسهای تهدیدآمیز برای پایان دادن به اعتصاب مواجه شدند.
پیشتر در ماههای اخیر نیز تجمعهای اعتراضی از سوی نانوایان برگزار شده است.
ناکارآمدی سامانه نانینو یکی از مهمترین دلایل اعتراضات نانوایان است. سامانه نانینو در سال ۱۴۰۱ با هدف «رصد الکترونیکی زنجیره عرضه نان، جلوگیری از قاچاق آرد، کاهش مصرف بیرویه گندم و هدفمند شدن یارانهها» راهاندازی شد.
در طرح دولت برای تاسیس نانینو گفته شد که با استفاده از کارتخوانهای هوشمند در نانواییها، خرید نان ثبت میشود و دولت بر اساس میزان فروش نان، به نانوایان یارانه پرداخت میکند.
اما نانوایان بارها گفتهاند که محاسبههای مالی نادرست، قطعی مکرر سامانه از جمله در قطع شدن مکرر برق در تابستان، و همچنین تاخیر در پرداخت یارانهها، موجب زیان مالی و اختلال در فعالیتشان شده است.
از جمله مشکلات نانوایان این است که سهمیه محدود آرد (معمولاً چهار کیسه در روز)، سودآوری آنان را کاهش داده است. ضمن آنکه هزینههای جانبی مانند آب، برق، گاز و مالیات بر عهده نانوایان است.
اعتصاب و تجمع کادر درمان دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز
خبرگزاری ایلنا خبر داد که پرستاران، کادر درمان و نیروهای فوریتهای پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز در اعتراض به وضعیت شغلی خود تجمع کردند.
معترضان با انتقاد از وضعیت سخت معیشتی خود گفتند: «پرداخت نشدن به موقع معوقات مزدی و رفاهیات و حق لباس، و همچنین کارانههای ناچیز از جمله مهمترین مطالبات صنفی ماست؛ در عین حال، ما مجبور به انجام اضافهکار اجباری هستیم.»
یکی از پرستاران گفت: «با وجود کار سخت و شیفتهای طولانی، حقوق ما زیر خط فقر است و همکاران ما با ۱۵ تا ۲۰ سال سابقه فقط ۱۸ میلیون تومان حقوق میگیرند.»
همچنین به گزارش تشکلهای صنفی، معترضان در شعارهایی مانند «تورم دلاریه - حقوق ما ریاله» به شرایط معیشتی خود اعتراض کردند.
پرستاران بیمارستانهای دولتی در سالیان اخیر در اعتراض به شرایط معیشتی و سختی کار در شهرهای مختلف ایران بارها دست به اعتصاب و تجمع زدهاند.
از جمله مطالبات مطرح شده در این اعتراضات، «شفافسازی تعرفهها و نحوه تخصیص کارانهها، عدالت در پرداخت تعرفه میان پزشکان و سایر کادر درمان، پرداخت بهموقع معوقات و مطالبات مالی، استخدام نیروهای جدید و کاهش بار کاری کادر درمان» اعلام شده است.
تجمع بازنشستگان صنعت نفت در اهواز و کرمانشاه
بازنشستگان صنعت نفت در اهواز، کرمانشاه و شاهرود در مقابل درب شعبههای صندوق بازنشستگی صنعت نفت در این شهرها تجمع کردند.
آنها مخالفت خود را با طرح ادغام صندوق بازنشستگی صنعت نفت با سازمان تامین اجتماعی اعلام کردند و خواستار رسیدگی فوری به مطالبات معوقه؛ حفظ استقلال صندوق و رعایت حقوق قانونی خود شدند.
اعتراض کارکنان رسمی شرکت نفت فلات قاره ایران در منطقه لاوان
کارکنان رسمی شرکت نفت فلات قاره ایران در منطقه عملیاتی لاوان با برگزاری تجمعی به تحقق نیافتن مطالبات خود اعتراض کردند.
خواستار «اصلاح حقوق حداقلی کارکنان، پرداخت کامل فوقالعادهها و مزایای عملیاتی و اقماری به پرسنل عملیاتی، پرداخت کامل سنوات بازنشستگی قانونی پرسنل، شفافسازی نحوه محاسبه مالیات مناطق عملیاتی و عودت مالیاتهای مازاد اخذ شده طبق قوانین موجود، اجرای کامل ماده ۱۰ و پرداخت کامل بکپی آن، حذف تفکیک مشاغل عملیاتی به تخصصی و پشتیبان، و استقلال کامل صندوق بازنشستگی نفت» هستند.
کارکنان مناطق نفت در سالیان اخیر اقدام به اعتصابهای کوتاهمدت و تجمعهای اعتراضی کردهاند.
تجمع اعتراضی شماری از رانندگان استیجاری در تهران
خبرگزاری ایلنا گزارش داد:«جمعی از رانندگان استیجاری ایثارگر شاغل در نهادهای مختلف» در مقابل دفتر ریاست جمهوری در تهران تجمع کردند.
این رانندگان با اشاره به اینکه تجمع شنبه، چهارمین تجمع در سال جاری در اعتراض به وضعیت نابسامان شغلیشان است، افزودند: «برای پیگیری مطالباتمان از استانهای مختلف به تهران آمدهایم. ما در نهادهای مختلف از جمله برق، مخابرات و نفت و گاز مشغول به کاریم و خواستار تعیین تکلیف وضعیت استخدامی خود هستیم.»
تعداد این رانندگان در شهرهای ایران، حدود ۶۰۰ نفر گزارش شده است.
