صلیب سرخ: نیمی از مردم افغانستان به کمک بشردوستانه نیاز دارند
کمیته بینالمللی صلیب سرخ اعلام کرد در سال ۲۰۲۵ حدود ۲۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در افغانستان، معادل نزدیک به نیمی از جمعیت کشور، به کمکهای بشردوستانه نیازمند بودهاند.
کمیته بینالمللی صلیب سرخ اعلام کرد در سال ۲۰۲۵ حدود ۲۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در افغانستان، معادل نزدیک به نیمی از جمعیت کشور، به کمکهای بشردوستانه نیازمند بودهاند.
این نهاد با اشاره به دههها درگیری، دشواریهای اقتصادی، بلایای طبیعی و تغییرات اقلیمی، تاکید کرد که کمکهای نجاتبخش همچنان ضروری است و همزمان، تلاشهای پایدار برای احیای معیشت، رسیدگی به ریشههای بحران و تقویت تابآوری، باید بهطور فوری دنبال شود.
صلیب سرخ اعلام کرد این بحران بهطور نامتناسبی گروههای آسیبپذیر از جمله کودکان دچار سوءتغذیه، سالمندان، افراد دارای معلولیت، خانوارهایی که سرپرست آنها زنان هستند و کارگران روزمزد را تحت تاثیر قرار داده و ضعف شبکههای حمایتی، آینده این گروهها را با ابهام روبهرو کرده است.
به گفته این نهاد، بلایای طبیعی و جابهجاییهای گسترده جمعیتی، از جمله زمینلرزهها، خشکسالیها و سیلابها، با نابودی محصولات کشاورزی، آوارگی خانوادهها و تخریب زیرساختها، ناامنی غذایی را تشدید کردهاند.
همزمان، بازگشت میلیونها شهروند افغانستانی از ایران و پاکستان در سال ۲۰۲۵ - اغلب بدون حمایت کافی - فشار مضاعفی بر خدمات درمانی، آب، غذا و حمایتهای اجتماعی، بهویژه در استانهای مرزی، وارد کرده است.
به گفته صلیب سرخ، چالشهای بشردوستانه افغانستان حاصل همپوشانی بیثباتی اقتصادی، شوکهای اقلیمی، آوارگی، تحریمهای اقتصادی و کاهش تعامل بینالمللی است.
همزمان با تشدید نیازهای درمانی در افغانستان، مقامها و فعالان حوزه دارو در ایران از افزایش قاچاق دارو به کشورهای همسایه خبر دادند.
بر اساس این گزارش که جمعه ۲۸ آذر منتشر شد، اجساد دستکم ۱۵ نفر به ولسوالیهای کهسان و ادرسکن هرات منتقل شده است.
برخی منابع شمار جان باختگان را دهها نفر گزارش کردند.
یک مهاجر افغانستانی که از سردخانههای مزار شهدا و بیمارستان تایباد در استان خراسان رضوی دیدن کرده، به افغانستاناینترنشنال گفت که بیش از ۴۰ مهاجر افغانستانی جان باختهاند.
هنوز مقامات رسمی جمهوری اسلامی یا اداره طالبان در افغانستان در این زمینه توضیحی ارائه نکردهاند.
ناپدید شدن برخی از مهاجران افغانستانی
منابع آگاه گفتند که در روزهای اخیر صدها مهاجر به سمت ایران حرکت کردند، اما بسیاری از آنان در امتداد مرز دو کشور گم شدهاند.
بهگفته این منابع، این افراد از مسیر غیررسمی از اسلامقلعه میخواستند وارد تایباد در ایران شوند.
جستوجوها برای یافتن این افراد یا اجساد احتمالی ادامه دارد.
افغانستاناینترنشنال از انتشار اطلاعیهای خبر داد که در آن، از خانوادههای قربانیان خواسته شده برای تحویل اجساد به مرز اسلامقلعه نروند.
در این اطلاعیه آمده که پس از اتمام مراحل اداری در ایران، اجساد منتقل و به بازماندگان اطلاعرسانی خواهد شد.
افزایش سرکوب مهاجران افغانستانی در ماههای اخیر
این مهاجران افغانستانی در حالی در تلاش بودهاند که به خاک ایران برسند که در ماههای گذشته و پس از جنگ اخیر جمهوری اسلامی و اسرائیل، سرکوب مهاجران افغانستانی در ایران افزایش یافته است.
جمهوری اسلامی، در پی شکستهای سنگین امنیتی، موج جدیدی از اخراج، بازداشت و مصادره اموال مهاجران افغانستانی را آغاز کرد و اقدامها در این زمینه را به اخراج مهاجران محدود نکرد.
در شهرهای مختلف، ماموران با بهانههایی نظیر «ارتباط با اسرائیل»، اقدام به بازداشت این مهاجران کردند و تحت فشار، از آنان اعترافاتی برای پخش تلویزیونی گرفتند.
در مردادماه، اسکندر مومنی، وزیر کشور، کاهش مصرف نان در ایران بهدلیل اخراج گسترده افغانستانیها را یک دستاورد دولت خواند و گفت که طی مدت اخیر «بیش از یک میلیون و صد هزار اتباع افغانستان» از ایران اخراج شدند و این امر موجب شده که شش درصد تراکنش نان کاهش یابد.»
هشتم مرداد، عفو بینالملل اعلام کرد در «کمپین اخراج غیرقانونی» افغانستانیها از ایران که مقامات جمهوری اسلامی به راه انداختهاند و پس از درگیریها بین اسرائیل و جمهوری اسلامی شدت گرفته، میلیونها نفر از جمله زنان و دخترانی که باید بهعنوان پناهنده شناخته شده و نباید به افغانستان بازگردانده شوند، در معرض خطر قرار دارند.
پیش از این در ۲۷ تیر، کارشناسان سازمان ملل خواستار توقف بازگرداندن اجباری پناهجویان از ایران و پاکستان شدند.
به گفته این کارشناسان، از آغاز سال ۲۰۲۵ تاکنون بیش از یک میلیون و ۹۰۰ هزار افغانستانی از این دو کشور (ایران و پاکستان) به افغانستان بازگشتهاند یا به اجبار بازگردانده شدهاند؛ از جمله بیش از ۴۱۰ هزار نفر که تنها از سوم تیر به بعد از ایران اخراج شدهاند.
وزارت امر به معروف طالبان در بیانیهای نوشت نوع پوشش این افراد با «ارزشهای افغانی و اسلامی» در تضاد است و این جوانان نباید از رفتار غربیها «تقلید بیجا» کنند.
در بیانیه طالبان آمده است که با این جوانان برخورد قانونی شده و «به آنها توصیه شده است.»
این جوانان که خود را گروه «توماس شلبی» معرفی میکنند، به تقلید از کیلین مورفی، بازیگر نقش اصلی سریال بریتانیایی «پیکی بلایندرز»، با کت، پالتو، پیراهن یقهدار و کراوات در شهر هرات رفتوآمد میکردند.
آنها ویدیوهای خود را با این نوع پوشش در شبکههای اجتماعی بهطور گسترده منتشر کردهاند.
یکی از اعضای گروه «توماس شلبی» به افغانستاناینترنشنال گفت که اداره امر به معروف طالبان «پس از انجام نصیحت» این جوانان را آزاد کرده است.
طالبان همچنین ویدیوی اعتراف اجباری یکی از این جوانان را منتشر کرده که در آن، او سخنان ماموران امر به معروف درباره نپوشیدن لباس شبیه به پوشش «توماس شلبی» را تکرار کرده است.
سریال محبوب «پیکی بلایندرز» داستان توماس شلبی، رهبر کاریزماتیک و باهوش یک باند قدرتمند خانوادگی در بیرمنگام بریتانیا پس از جنگ جهانی اول را روایت میکند.
توماس پس از بازگشت از جنگ با روانی زخمی، تلاش میکند خانوادهاش را از یک گروه خیابانی به یک شبکه بزرگ خلافکار با نفوذ سیاسی و اقتصادی تبدیل کند.
نیروهای طالبان ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ وارد کابل، پایتخت افغانستان، شدند و پس از ۲۰ سال بار دیگر قدرت را در این کشور به دست گرفتند.
از زمان بازگشت طالبان به قدرت، محدودیتها بر شیوه پوشش، سبک زندگی و حضور اجتماعی شهروندان، بهویژه جوانان و زنان، بهطور پیوسته افزایش یافته است.
افغانستاناینترنشنال هفتم خرداد گزارش داد که طالبان بازی فوتبال دستی را در ولایت دایکندی ممنوع اعلام کرده و به باشگاههای این منطقه دستور داده تنها در صورتی مجاز به بازی هستند که «سر آدمکها را قطع کنند».
سال گذشته نیز سخنگوی وزارت امر به معروف طالبان اعلام کرد این گروه بهتدریج قانون ممنوعیت پخش هرگونه موجود زنده در رسانهها را در سراسر افغانستان اجرا خواهد کرد.
او گفت پخش تصاویر موجود زنده بر خلاف اسلام است و باید مردم افغانستان را در این زمینه قانع کرد.
منابع محلی پیشتر خبر داده بودند تیراندازیها باعث کشته شدن یک غیرنظامی و زخمی شدن یک زن شده است اما خبرگزاری رویترز شنبه ۱۵ آذر از کشته شدن پنج تن خبر داد.
حمدالله فطرت، معاون سخنگوی گروه طالبان، به رویترز گفت گلولهباران پاکستان پنج نفر از جمله یک عضو طالبان را کشته است.
منابع محلی به افغانستاناینترنشنال گفتند درگیری که عصر جمعه ۱۴ آذر در منطقه اسپینبولدک آغاز شد، تا نیمههای بامداد شنبه ادامه داشت و سپس متوقف شد.
منابع معتبر در قندهار تایید کردند که «دروازه دوستی» در گذرگاه اسپینبولدک–چمن در نتیجه تبادل آتش تخریب شده است؛ موضوعی که رسانههای نزدیک به طالبان نیز آن را گزارش دادهاند.
طالبان و مقامهای پاکستانی همچنان یکدیگر را مسئول آغاز درگیری میدانند.
ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان، گفت گلولهباران از سوی پاکستان آغاز شد و نیروهای طالبان «ناچار» به واکنش شدند.
در مقابل، سخنگوی نخستوزیر پاکستان، نیروهای افغانستانی را به «شلیک بیدلیل» در گذرگاه چمن متهم کرد و افزود: «پاکستان کاملا هوشیار است و برای حفظ تمامیت ارضی و امنیت شهروندان خود اقدام خواهد کرد.»
منابع امنیتی پاکستان، کابل را متهم کردند که عناصر «بیانضباط مرزی» را مهار نمیکند و چنین رفتارهایی «ثبات منطقه را تضعیف میکند».
این درگیری نزدیک به یک هفته پس از آن رخ داد که مذاکرات تازه میان دو کشور در عربستان سعودی بدون نتیجه پایان یافت؛ هرچند دو طرف بر ادامه آتشبس شکننده تاکید کردند.
این نشست تازهترین دور از گفتوگوهایی بود که پیشتر قطر، ترکیه و عربستان سعودی برای مهار تنشها پس از درگیریهای مرزی مرگبار در ماه اکتبر برگزار کرده بودند.
گذرگاههای تجارتی دو کشور همچنان بسته است و تنها محمولههای کمکرسانی سازمان ملل اجازه عبور دارند. پاکستان بازگشایی کامل مرزها را مشروط به اقدام طالبان علیه «گروههای مهاجم از خاک افغانستان» کرده است.
اسلامآباد میگوید حملات اخیر در پاکستان، از جمله بمبگذاریهای انتحاری، از سوی مهاجمان مستقر در افغانستان و با مشارکت اتباع افغان انجام شده است.
کابل این اتهام را رد میکند و میگوید مسئولیت امنیت داخلی پاکستان برعهده افغانستان نیست.
در درگیریهای اکتبر که شدیدترین خشونت مرزی از زمان به قدرت رسیدن دوباره طالبان در سال ۲۰۲۱ بود، دهها نفر کشته شدند.
درخواست کمک از بیمارستان؛ پاسخ: «همهمان زندانی میشویم»
بهاره، زن ۳۵ ساله اهل کابل، وقتی چهارماهه باردار بود، از بیمارستان برای سقط جنین کمک خواست. پاسخ پزشک روشن بود: «اجازه نداریم. اگر کسی بفهمد، همهمان زندانی میشویم.»
او که چهار دختر دارد، به خبرگزاری فرانسه گفت شوهر بیکار او خواستار «پیدا کردن راهحل» شده بود، چون نمیخواست دختر دیگری به خانواده اضافه شود؛ دختری که در افغانستان امروز فرصت مدرسه، دانشگاه یا کار برایش وجود ندارد.
بهاره ناچار شد با پولی معادل دو دلار از بازار چای گیاهی خریداری کند که از نوعی «گل ختمیِ» منقبضکننده تهیه میشود. اما خونریزی شدید او را دوباره راهی بیمارستان کرد، جایی که پزشکان بقایای جنین را از رحم او خارج کردند.
کارشناسان هشدار میدهند که این گیاه میتواند به خونریزی کشنده و آسیب به اندامها منجر شود.
روایاتی از سقوط زنان به دست خود: قرص سمی، سنگ سنگین
بهاره تنها نیست. در تحقیق چندماهه خبرگزاری فرانسه، زنان دیگری نیز روایتهای تکاندهندهای ارائه کردند.
نیسا—مادر هشت دختر و یک پسر— پس از فهمیدن اینکه دوباره باردار و جنین دختر است، داروی ضدمالاریای خطرناکی را بدون نسخه خرید و مصرف کرد. او بیهوش شد و در بیمارستان بقایای جنین بهدست پزشکان از رحم او خارج شد.
مریم—۲۲ ساله که در رابطهای خارج از ازدواج باردار شده بود—میگوید مادرش برای جلوگیری از «بدنامی» سنگی سنگین روی شکمش گذاشت و با آن جنین را «خرد کرد». مریم هنوز دردهای مزمنی دارد و با افسردگی شدید مواجه است.
از میان ۱۲ زنی که این خبرگزاری با آنان گفتوگو کرده، تنها پنج نفر حاضر شدند با تغییر نام و تضمین محرمانهبودن هویت، روایت خود را بازگو کنند.
افزایش «سقطهای خودبهخودی»؛ آمار واقعی پنهان میماند
مطابق قانون افغانستان، سقط جنین غیرقانونی است و تنها در صورتی مجاز شمرده میشود که جان مادر در خطر جدی قرار داشته باشد؛ اما در عمل تقریبا هرگز اجازه چنین کاری داده نمیشود. طالبان همچنین نظارت بر بیمارستانها را تشدید کرده و پزشکان از ترس دستگیری، حاضر به انجام هیچ مداخلهای در چنین مواردی نیستند.
چندین پزشک به خبرگزاری فرانسه گفتهاند از سال ۲۰۲۱ تعداد «سقطهای خودبهخودی» افزایش یافته است. بسیاری از این موارد با نشانههایی همراه است که به سقط جنین پنهانی شباهت دارد.
دو سازمان پزشکی بینالمللی نیز این روند را تایید کردهاند.
همزمان، بستهشدن مراکز تنظیم خانواده و کاهش بودجه، دسترسی زنان به پیشگیری از بارداری را محدود کرده است. طبق ارزیابی سازمان ملل، کمتر از نیمی از زنان افغانستانی به شیوههای رایج پیشگیری دسترسی دارند.
سیستمی که خانوادهها را تنها میگذارد
در افغانستان، آموزش مامایی و پرستاری برای زنان از سال گذشته ممنوع شده است؛ کشوری که یکی از بالاترین نرخهای مرگومیر مادران و نوزادان را دارد.
داروسازان میگویند برخی داروخانهها داروی «میسوپروستول» را بدون نسخه میفروشند. در عین حال، برخی کارکنان درمانی از نیاز زنان سوءاستفاده کرده و مبالغی سنگین مطالبه میکنند.
یک قابله در کابل به این خبرگزاری گفت: «احساس درماندگی میکنم. برای کمککردن به زنان وارد این حرفه شدم اما نمیتوانم.»
پزشک دیگری در ننگرهار گفت: «من درد این زنان را میفهمم. ولی کاری از دستمان برنمیآید.»
گزارش خبرگزاری فرانسه تصویری هولناک از وضع زنان افغانستانی ترسیم میکند. جامعهای که در آن سقط جنین جرم است، بارداری ناخواسته مایه ننگ، آموزش پزشکی برای زنان ممنوع، دسترسی به پیشگیری محدود و ترس از مجازات هم پزشک و هم بیمار را به سکوت و رفتارهای پرخطر میکشاند.
نتیجه آن است که هزاران زن، میان حفظ جان خود و حفظ آبروی خانواده، با روشهایی دستوپنجه نرم میکنند که میتواند به قیمت جانشان تمام شود.
محسن عبداللهزاده، عضو هیات مدیره سندیکای توزیعکنندگان دارو، گفت: «تولید دارو در کشور ۵۰ درصد افزایش یافته اما قاچاق گسترده به افغانستان و عراق باعث کمبود در بازار داخلی شده است.»
او افزود: «شدت قاچاق بهحدی است که تجار این کشورها توان رقابت با قاچاقچیان را ندارند.»
محمد هاشمی، سخنگوی سازمان غذا و دارو نیز با تایید وجود پدیده قاچاق معکوس گفت: «اختلاف قیمت دارو میان ایران و کشورهای همسایه، زمینه قاچاق را ایجاد کرده است. این مساله میتواند در صورت تداوم، باعث کمبود مقطعی دارو در داخل کشور شود.»
زمستان و تشدید بحران معیشتی
صلیب سرخ در بخش دیگری از گزارش خود درباره افغانستان به پیامدهای آغاز زمستان ۲۰۲۵ اشاره کرد و نوشت میلیونها افغانستانی با سختیهای فزاینده ناشی از سرمای شدید، فقر و سرپناه نامناسب روبهرو شدهاند.
به گفته این نهاد، خانوادههایی که در پی بلایای اخیر از جمله زمینلرزه کنر آواره شدهاند، در میان آسیبپذیرترین گروهها قرار دارند و بسیاری از آنها همچنان در چادرها یا خانههای آسیبدیده زندگی میکنند.
صلیب سرخ در این زمینه روایت یک شهروند ۷۳ ساله ساکن کابل را نقل کرد که گفته است با کار روزمزد، درآمد ناچیز، ناتوانی در پرداخت اجاره و نبود سوخت، خانوادهاش با بیماری، گرسنگی و سرمای شدید دستوپنجه نرم میکند.
در ادامه این گزارش آمده است که در سال ۲۰۲۵، از بهسازی آبیاری و بهبود کشاورزی تا اجرای طرحهای درآمدزایی کوتاهمدت در افغانستان حمایت شده و همزمان با برنامههای آگاهیرسانی و توانبخشی، به قربانیان مینها و مهمات منفجرنشده (که بعد منفجر شدهاند)، کمکرسانی شده است.
صلیب سرخ همچنین از پروژههای تامین برق پایدار برای بیمارستانها و ارتقای آبرسانی با استفاده از سامانههای خورشیدی خبر داد و افزود با همکاری هلالاحمر افغانستان از فعالیت ۴۷ درمانگاه پایه حمایت کرده و خدمات درمانی اولیه، واکسیناسیون و حمایت تغذیهای از کودکان دچار سوءتغذیه را گسترش داده است.
