صفحه رسمی وزارت خارجه آمریکا به زبان فارسی در شبکه ایکس با اشاره به سخنان خامنهای درباره اجتناب از اسراف نوشت: «اگر جمهوری اسلامی واقعا به مبارزه با اسراف اهمیت میدهد، به جای سرزنش مردم و تامین مالی گروههای نیابتی، سرمایهگذاری در رفاه ایرانیان باید اولویت رژیم باشد.»
وزارت خارجه آمریکا همچنین در شبکه ایکس ادامه داد:« تامین مالی ترور در خارج و همزمان متهم کردن مردم عادی به اسراف، نشاندهنده اولویت واقعی رژیم است اگر خامنهای واقعا به اجتناب از اسراف اهمیت میدهد، بهتر است تمرکز خود را بر خدمت به مردم ایران بگذارد، نه دامن زدن به بیثباتی فراتر از مرزهای ایران.»
ادارهکل دریانوردی ترکیه سهشنبه ۱۱ آذر خبر داد کشتی میدولگا-۲ (MIDVOLGA-2) گزارش داده که هنگام حرکت از روسیه به گرجستان در ۸۰ مایلی سواحل ترکیه هدف حمله قرار گرفته است.
به گفته این ادارهکل، محموله کشتی هدف حمله، «روغن آفتابگردان» بوده است.
در این اطلاعیه آمده است: «در حال حاضر هیچ وضعیت نامطلوبی برای ۱۳ خدمه کشتی وجود ندارد و کشتی درخواست کمک نکرده است.»
این کشتی اکنون بدون نیاز به یدککش و با استفاده از موتورهای خود، به سمت بندر سینوپ در شمال ترکیه در حال حرکت است.
در این گزارشها به جزییات بیشتری درباره میزان خسارات و شکل و عامل حمله اشاره نشده است.
شامگاه هفتم آذر نیز دو کشتی تجاری با پرچم گامبیا به نامهای کایروس و ویرات هنگام عبور از دریای سیاه و در نزدیکی سواحل ترکیه، هدف حمله قرار گرفته بودند.
کایروس هنگام حمله، از مصر به سوی روسیه در حال حرکت بود.
مدیریت ایمنی سواحل ترکیه اعلام کرد این نفتکش هنگام حمله «خالی» بود و محموله نفت نداشت اما ۲۵ خدمه آن در یک عملیات موفق از آتشسوزی نجات یافتند و با موفقیت تخلیه شدند.
آژانس کشتیرانی تریبکا اعلام کرده بود کایروس احتمالا در حدود ۹۶ کیلومتری شمال تنگه بوسفور با یک مین برخورد کرده است.
ادارهکل دریانوردی ترکیه درباره نفتکش ویرات که در ۶۵ کیلومتری دریای سیاه مورد اصابت قرار گرفت، اعلام کرده بود وضعیت سلامتی ۲۰ خدمه کشتی خوب است اما دود غلیظی در اتاق موتور مشاهده شده است.
سایت ردیابی دریایی همان زمان گزارش داد دو نفتکشی که در دریای سیاه و نزدیکی سواحل ترکیه دچار انفجار و آتشسوزی شدند، متعلق به «ناوگان سایه» روسیه هستند.
ناوگان سایه به مجموعهای از کشتیها گفته میشود که مالکیت، ثبت یا فعالیت آنها غیرشفاف است.
حملات اوکراین و واکنش ترکیه
یک مقام سرویس امنیتی اوکراین هشتم آذر در مصاحبه با خبرگزاری رویترز، نقش کییف را در این حملات تایید کرد و گفت این عملیات با پهپادهای دریایی انجام گرفت.
این حملات پیشتر به اوکراین نسبت داده شده بودند اما کییف به شکل رسمی مسئولیت آن را بر عهده نگرفته بود.
کرملین ۱۰ آذر اعلام کرد حمله اخیر اوکراین به تاسیسات کنسرسیوم خط لوله خزر (سیپیاس) با توجه به اهمیت بینالمللی و مشارکت کشورهای مختلف در آن، اقدامی «ظالمانه و غیرقابل قبول» بوده است.
آندری رایژنکو، تحلیلگر نیروی دریایی و معاون سابق ستاد نیروی دریایی اوکراین، به رویترز گفت حوادث اخیر نخستین حملات علیه کشتیهای غیرنظامی و غیرروسی در آبهای بینالمللی بودهاند.
رایژنکو افزود بعید است روسیه علیه کشتیهای تجاری که به سمت اوکراین میروند و در آبهای سرزمینی ترکیه، بلغارستان یا رومانی قرار دارند حملهای انجام دهد، زیرا چنین اقدامی «به معنای حمله به خاک ناتو» خواهد بود.
دریای سیاه برای حمل غلات، نفت خام و فرآوردههای نفتی اهمیت حیاتی دارد. آبهای آن میان بلغارستان، گرجستان، رومانی و ترکیه، و همچنین روسیه و اوکراین مشترک است.
رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری ترکیه، شامگاه دهم آذر حمله به کشتیهای تجاری در دریای سیاه را «غیرقابل قبول» خواند و به «همه طرفهای مرتبط» هشدار داد.
او به خبرنگاران گفت: «جنگ میان روسیه و اوکراین بهطور آشکار شروع به تهدید ایمنی ناوبری در دریای سیاه کرده است. هدف قرار گرفتن کشتیها در منطقه انحصاری اقتصادی ما نشانه یک تنشزایی نگرانکننده است.»
به گفته منابع امنیت دریایی، در یک سال اخیر دستکم هفت انفجار روی نفتکشهایی که از بنادر روسیه حرکت کرده بودند - در نقاط مختلف از جمله مدیترانه - رخ داده است.
برخی منابع احتمال دست داشتن اوکراین در این حملات را مطرح کردهاند.
در کنار یک پیتزافروشی در جزایر دورافتاده کوک، دفتر مرکزی کوچک اما رو به رشد یکی از شرکتهای ثبت کشتیرانی جهان قرار گرفته است.
بر اساس گزارش خبرگزاری فرانسه، مالکان خارجی کشتیها میتوانند بدون آنکه هرگز پا به این کشور کوچک و پوشیده از نخل بگذارند، با پرداخت هزینه به «مریتایم کوک آیلندز» یا همان اداره دریانوردی جزایر کوک، کشتیهای خود را تحت پرچم ستارهنشان این کشور به حرکت درآورند.
دادههای تحریمی ایالات متحده، ۲۰ نفتکش ثبتشده در جزایر کوک را شناسایی کرده است که مظنون به قاچاق سوخت روسیه و ایران در فاصله سالهای ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ هستند.
همچنین ۱۴ نفتکش دیگر که با پرچم جزایر کوک تردد میکنند نیز در یک پایگاه داده جداگانه مربوط به تحریمهای بریتانیا در همین دوره زمانی، در فهرست سیاه قرار گرفتهاند.
نیوزیلند که تاکنون نزدیکترین شریک دیپلماتیک جزایر کوک بوده است، در واکنش به این گزارش اعلام کرد تضعیف تلاشهای مرتبط با تحریمها «نگرانکننده و خشمگینکننده» است.
سخنگوی وینستون پیترز، وزیر خارجه نیوزیلند، که کشورش از طریق یک پیمان «اتحاد آزاد» ارتباط نزدیکی با جزایر کوک دارد، گفت: «این یک واگرایی کاملا غیرقابل قبول و غیرقابل دفاع در سیاست خارجی است.»
به گفته او، نیوزیلند طی سالهای گذشته نگرانی جدی خود را درباره نحوه مدیریت ثبت کشتیها در جزایر کوک به دولت آن منتقل کرده است.
اداره دریانوردی جزایر کوک که ثبت کشتیها را برعهده دارد، هرگونه قصور در انجام بررسیهای لازم یا پناه دادن به کشتیهای تحریمی را تکذیب کرده و میگوید هرگونه کشتی از این نوع، از ثبت حذف میشود.
در سالهای گذشته گزارشهای متعددی از شبکههای جهانی شرکتهای صوری برای دور زدن تحریمهای بینالمللی علیه نفت ایران منتشر شده است.
در یک نمونه، روزنامه فایننشال تایمز اواخر مرداد با نام بردن از یک دلال ایرانی به نام سعید علیخانی، تصویری تازه از شبکه انتقال نفت تحریمی ایران، روسیه و ونزوئلا به چین ارائه داد.
بر اساس این گزارش، ۳۰ نفتکش طی حدود شش سال دستکم ۱۳۰ میلیون بشکه نفت به ارزش تقریبی ۹.۶ میلیارد دلار را جابهجا کردهاند.
ناوگان سایه
تحریمهای غربی با هدف محدود کردن درآمد حاصل از فروش نفت ایران و روسیه وضع شدهاند تا تامین منابع مالی برای برنامه هستهای جمهوری اسلامی و جنگ در اوکراین کاهش یابد.
با آغاز دور دوم ریاستجمهوری دونالد ترامپ، کارزار تازهای از سیاست «فشار حداکثری» آمریکا علیه جمهوری اسلامی به راه افتاد.
بر اساس گزارش نشریه حوزه تجارت جهانی (نشریه گلوبال ترید ریویو)، یکسوم تحریمهای آمریکا بخش کشتیرانی ایران را هدف گرفته است.
آنتون موایسینکو، کارشناس تحریم و جرایم مالی در دانشگاه ملی استرالیا، گفت برخی کشورها با این تحریمها همراه شدهاند و اجازه نمیدهند کشتیهای دولتهای تحریمی، پرچمشان را حمل کنند اما برخی در این زمینه «کمی سهلگیرانهتر» عمل میکنند.
پای جزایر کوک هم همینجا به میان میآید.
یک شرکت کشتیرانی مستقر در امارات متحده عربی در ماه آوریل به قاچاق «میلیونها دلار» سوخت به نمایندگی از ارتش جمهوری اسلامی در خلیج فارس متهم شد.
این شرکت، مالک نفتکشهای با پرچم باربادوس، گامبیا، پاناما و جزایر کوک بود.
گفته میشود این کشتیها، چرخدندههای شبکه قاچاق دریایی موسوم به «ناوگان سایه» هستند که با جا زدن خود بهعنوان کشتیهای باری در ماموریتهای مشروع، تحریمها را دور میزنند.
آنها رد پای خود را با ثبت در کشورهایی مانند جزایر کوک میپوشانند؛ جایی که میتوانند از نظارت بسیار کمتر برخوردار شوند.
اغلب رجیستریها از هدف واقعی این کشتیها بیاطلاعاند.
نشریه دریایی لویدز لیست، سال گذشته اداره دریانوردی جزایر کوک را «سریعترین رجیستری در حال رشد در جهان» نامید.
موایسینکو به خبرگزاری فرانسه گفت: «تعدادی کشتی که پرچم جزایر کوک را حمل میکنند بهعنوان بخشی از ناوگان سایه شناسایی شدهاند.»
بسیاری از شرکتهای ثبت دریایی، از جمله جزایر کوک، هزینهها و درآمدهای خود را بهصورت عمومی منتشر نمیکنند اما خبرگزاری فرانسه تخمین زد یک نفتکش ۳۰ هزار تنی میتواند حدود ۱۰ هزار دلار بابت هزینه ثبت خود بپردازد.
اسناد بودجه جزایر کوک نشان میدهد درآمد دولت این کشور از هزینههای دریایی در پنج سال گذشته بیش از ۴۰۰ درصد رشد کرده و در سال مالی گذشته، به حدود ۱۷۵ هزار دلار رسیده است.
ذوالنوری دوشنبه ۱۰ آذر با اعلام این موضوع که پیام واشینگتن از طریق بنسلمان به تهران رسیده، گفت هیچکدام از سه پیششرطی که دولت آمریکا برای ادامه گفتوگوها و رسیدن به توافق با جمهوری اسلامی در نظر گرفته، «منطقی نیست».
منابع ایراناینترنشنال هفتم آذر اعلام کردند دولت ترامپ در پاسخ به درخواست مسعود پزشکیان، رییس دولت جمهوری اسلامی از عربستان سعودی برای میانجیگری با هدف ازسرگیری مذاکره با آمریکا، بار دیگر بر شرایط سهگانه خود بهمنظور گفتوگو با ایران تاکید کرده است.
این منابع تایید کردند که پزشکیان، پیش از سفر ولیعهد عربستان سعودی به واشینگتن، از او خواسته بود با وساطت میان حکومت ایران و آمریکا، زمینه را برای ازسرگیری مذاکرات بین دو کشور فراهم کند.
به گفته منابع ایراناینترنشنال، دولت آمریکا در این پیام بار دیگر به جمهوری اسلامی یادآوری کرده است گفتوگو تنها در صورت پذیرش این پیششرطها ممکن است.
شروط آمریکایی
ذوالنوری گفت شروط آمریکا شامل غنیسازی صفر در خاک ایران، قطع همکاری با «گروههای مقاومت» و کاهش برد موشکهای ایران است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، ۲۸ آبان تاکید کرد هرگونه توافق برای صفر کردن درصد غنیسازی هستهای را «خیانت» میداند و جمهوری اسلامی «به هیچ وجه» چنین شرطی را نخواهد پذیرفت.
ذوالنوری تاکید کرد توان موشکی ایران «وسیله دفاع از کشور» است و افزود: «چرا شما باید مسلح باشید و ما خلع سلاح شویم؟»
او گفت درخواست کاهش برد موشکها به زیر ۳۰۰ کیلومتر «بهمعنای تلاش برای نابودی ایران» است.
شبکه تلویزیونی آی۲۴ اسرائیل ۳۰ آبان به نقل از منابع آگاه غربی گزارش داد جمهوری اسلامی در بازسازی توان موشکهای بالستیک خود سرمایهگذاری قابل توجهی انجام داده است و بر این اساس، احتمال وقوع درگیری مجدد میان اسرائیل و جمهوری اسلامی در حال افزایش است.
تکذیب بینتیجه خامنهای
چند ساعت پیش از پرواز بنسلمان به سوی ایالات متحده در ۲۶ آبان، خبرگزاری دولتی عربستان سعودی از رسیدن نامه پزشکیان به دست او خبر داد اما جزییاتی از محتوای نامه فاش نشد.
چند روز بعد از این سفر، مصطفی کواکبیان، نماینده پیشین مجلس جمهوری اسلامی، دوم آذر به وبسایت عصر ایران گفت پزشکیان با مجوز رهبر جمهوری اسلامی، از طریق بنسلمان به ترامپ پیام داد که برای «گفتوگوی بدون شرط» آماده است.
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، ششم آذر ارسال پیام از طریق کشورهای منطقه به آمریکا را «دروغ محض» خواند و تاکید کرد که حکومت ایران «قطعا» در پی همکاری و ارتباط با دولتی مثل دولت آمریکا نیست.
۲۹ آبان، خبرگزاری رویترز به نقل از دو منبع آگاه گزارش داد که پزشکیان در نامهای به بنسلمان از او خواسته تا در سفر به آمریکا، ترامپ را برای احیای مذاکرات هستهای متقاعد کند.
دولت حزب کارگر به رهبری استارمر، بهبود روابط با چین را بهعنوان یکی از اولویتهای سیاست خارجی خود تعیین کرده است؛ با این حال، روابط دو کشور طی سالهای اخیر بهدلیل اتهامات بریتانیا درباره جاسوسی پکن دچار تنش شده است.
استارمر در یکی از شفافترین تلاشهایش برای توضیح رویکرد خود به چین، در سخنرانی مقابل رهبران کسبوکار در منطقه تاریخی مالی لندن، گفت که رابطه بریتانیا با چین برای مدتی طولانی «دچار نوسانهای شدید» بوده است.
بریتانیا طی یک دهه گذشته تغییرات عمدهای در رویکرد خود به چین داشته است؛ از دوره معروف به عصر طلایی روابط که میگفت میخواهد «بزرگترین حامی چین در اروپا» باشد تا زمانی که تبدیل به یکی از شدیدترین منتقدان پکن شد.
استارمر گفت: «زمان آن رسیده که رویکردی جدی اتخاذ کنیم و انتخابهای سادهانگارانه را رد کنیم، نه عصر طلایی و نه عصر یخبندان. این واقعیت ساده را بپذیریم که شما میتوانید با یک کشور کار و تجارت کنید و درعینحال از خود محافظت کنید.»
تصمیم استارمر برای بیان علنی اینکه چین «تهدیدات امنیت ملی» ایجاد میکند، پس از آن صورت میگیرد که دادستانها گفتند محاکمه مردانی که متهم به جاسوسی برای پکن بودند، در سپتامبر فروپاشید زیرا دولت حاضر نشده بود چین را با چنین عباراتی توصیف کند.
استارمر با انتقاد از «عدم تعامل» دولت محافظهکار پیشین با چین و توصیف آن بهعنوان «قصور در انجام وظیفه»، گفت که امانوئل مکرون در آستانه چهارمین سفر رسمی به چین است و رهبران آلمان نیز چهار بار به این کشور سفر کردهاند، در حالی که ترزا می آخرین نخستوزیر بریتانیا بوده که در سال ۲۰۱۸ به چین سفر کرد.
به گفته منابع، پس از سفرهای حداقل چهار وزیر کابینه، استارمر در حال آماده شدن برای سفر به چین در سال آینده است.
او با رد این ایده که رابطه با چین باید بر مبنای «موازنه اقتصاد و امنیت» تعریف شود، گفت دولتش امنیت را در هیچ حوزهای فدای دسترسی اقتصادی نمیکند.
استارمر گفت: «حفاظت از امنیت ما غیرقابلچانهزنی و اولین وظیفه ماست.»
او افزود: «با اتخاذ اقدامات سختگیرانه برای ایمن نگهداشتن خود، به خود اجازه میدهیم که در حوزههای دیگر همکاری کنیم.»
با این حال، استارمر گفت در حوزههایی که ریسک امنیتی قابلتوجهی وجود ندارد، کسبوکارها باید تشویق شوند که روابط خود را با چین گسترش دهند.
او گفت: «در حوزههایی مانند خدمات مالی و حرفهای، صنایع خلاق، داروسازی، کالاهای لوکس و موارد دیگر، حوزههایی که نمونههای موفق بریتانیا هستند، فرصتهای صادراتی عظیمی وجود دارد و ما از شما برای بهرهگیری از آنها حمایت خواهیم کرد.»
